Bài 10. Bài thơ về tiểu đội xe không kính

Bài thơ về tiểu đội xe không kính
I, Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm
Tác giả
Phạm Tiến Duật sinh năm 1941, quê ở huyện Thanh Ba,
tỉnh Phú Thọ. Sau khi tốt nghiệp đại học, Phạm Tiến Duật
gia nhập quân đội, hoạt động trên tuyến đường Trường Sơn
và trở thành một trong những gương mặt tiêu biểu của thế
hệ các nhà thơ trẻ thời chống Mĩ cứu nước. Thơ Phạm Tiến
Duật tập trung thể hiện hình ảnh thế hệ trẻ trong cuộc kháng
chiến chống Mĩ qua các hình tượng người lính và cô thanh
niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Thơ ông có
giọng điệu trẻ trung, sôi nổi, hồn nhiên, tinh nghịch mà sâu sắc
Phạm Tiến Duật
Tác phẩm
Bài thơ về tiểu đội xe không kính (1969) nằm trong
chùm thơ Phạm Tiến Duật được tặng giải nhất
cuộc thi thơ của báo Văn Nghệ năm 1969 và được
đưa vào tập thơ Vầng trăng quầng lửa của tác giả
Với chất liệu hiện thực sinh động của cuộc sống ác
liệt, nơi chiến trường khói lửa, với tất cả sức trẻ và
niềm tin yêu, nhà thơ đã tạo nên những vần thơ hào
sảng, khỏe khoắn, rất lính, dường như không thấy
đọng lại trong đó sự mệt mỏi, nao lòng.Phải chăng
chính những điều ấy đã tạo nên sức mạnh như vũ
bão của đội quân Việt Nam trong cuộc chiến chống
kẻ thù đế quốc?
Những hình ảnh xe vận tải đường Trường Sơn
II, Đọc hiểu văn bản
Chiến tranh đã qua đi hơn 30 năm, thời gian có thể phủ
bụi lên quá khứ nhưng con người Việt Nam sẽ không thể
nào quên về cuộc chiến khốc liệt mà hào hùng của dân
tộc chống lại kẻ thù hung bạo - đế quốc Mĩ. Những bài
thơ, bài nhạc sẽ còn mãi với thời gian bởi giá trị bất diệt
bủa nó. Những trang thơ như Bài thơ về tiểu đội xe không
kính đã khắc họa phần nào vẻ đẹp của thế hệ thanh niên
thời chống Mĩ, những con người Xẻ dọc Trường Sơn đi
cứu nước/ Mà lòng phơi phới dậy tương lai. Họ đã cống
hiến, hi sinh cả tuổi xuân của mình vì những mùa xuân
bình yên cho dân tộc, họ thật cao cả biết bao!
1. Nhan đề
ấn tượng của em về nhan đề bài thơ? Em thấy có cần thay đổi cho gọn hơn không?


Bài thơ có một nhan đề khá dài, tưởng có chỗ thừa, nhưng chính
nhan đề ấy lại thu hút người đọc ở cái vẻ lạ, độc đáo của nó. Nhan
đề bài thơ đã làm nổi bật rõ hình ảnh của toàn bài: những chiếc xe
không kính. Hình ảnh này là một phát hiện khá thú vị của tác giả,
thể hiện sự gắn bó và am hiểu hiện thực đời sống chiến tranh trên
tuyến đường Trường Sơn. Hai chữ "bài thơ" không phải là thừa.
Nhà thơ không chỉ muốn nói hiện thực khốc liệt của chiến tranh
mà điều chủ yếu là nói về chất thơ của hiện thực ấy, chất thơ của
tuổi trẻ hiên ngang, dũng cảm, trẻ trung, vượt lên thiếu thốn, gian
khổ, hiểm nguy của chiến tranh. Đó mới là vẻ
đẹp lãng mạn của bài thơ.
2. Hình ảnh những chiến sỹ lái xe
a, Những chiếc xe không kính

Bài thơ nổi bật lên hình ảnh những chiếc xe độc đáo:
những chiếc xe không kính vẫn băng ra chiến trường.
Xưa nay, những hình ảnh xe cộ, tàu thuyền nếu đưa
vào thơ thì thường được "mĩ lệ hóa", "lãng mạn hóa"
và thường mang ý nghĩa tượng trưng hơn là tả thực.
Nay hình ảnh chiếc xe không kính của Phạm Tiến
Duật là một hình ảnh thực, thực đến trần trụi - một
điều tưởng như chỉ gây những khó khăn, gian khổ lại
chứa đựng bao kỉ niệm không thể quên trong đời anh
lính lái xe.
Nguyên nhân của những chiếc xe không kính
Không có kính không phải vì xe không có kính
Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi
Hai câu thơ trần trụi, thô mộc như những câu văn xuôi, như lời kể chuyện tâm tình. Phải chăng sự thật thảm khốc của chiến tranh không cần tô vẽ, tự nó đã nói lên tất cả? Bom đạn vẫn rơi, các anh lại vẫn phải ra trận, do đó chiếc xe lại càng biến dạng hơn
Không có kính rồi, xe không có đèn
Không có mui xe, thùng xe có xước


Hình ảnh những chiếc xe không kính vốn không
hiếm trong chiến tranh, nhưng phải có hồn thơ
nhạy cảm với nét ngang tàng và tinh nghịch, ưa
cái lạ như Phạm Tiến Duật mới nhận ra được và
đưa nó vào thành hình tượng thơ độc đáo của thời
chiến tranh chống Mĩ. Hình tượng thơ ấy cùng
với nụ cười trẻ trung của những người lính lái
xe cứ băng băng qua những nẻo đường, in đậm
trong tâm trí người đọc - như một biểu tượng
đẹp về tinh thần quả cảm, gian nan không hề
nản của thế hệ thanh niên Việt Nam
thời chống Mĩ.
b, Những chiến sỹ lái xe
Xe không có kính thì sao?
Có gió
Vào xoa mắt đắng
Có bụi

Bụi phun tóc trắng như người già
mặt lấm

Có mưa
ướt áo
mưa tuôn mưa xối như ngoài trời


Tuổi trẻ mang trong mình tâm hồn sôi nổi, dám nghĩ dám làm,
coi thường gian khổ hiểm nguy. Do đó, khó khăn với những
chiến sỹ lái xe cũng là chuyện thường, họ vẫn cười nói, vẫn
gắn bó bên nhau, thậm chí coi những khó khăn là những lúc
thể hiện sự vui vẻ, trẻ trung của mình. Không có kính thì
nhìn đường đi sẽ rõ hơn, sẽ thấy gần gũi với thiên nhiên hơn.
Bụi làm lấm mặt, bạc trắng tóc ư, không hề gì, gần bên nhau
châm điếu thuốc và lại cười ha ha. Còn trời mưa, ướt áo thì áo
lại tự khô. Tất cả sẽ là những khó khăn nếu như con người
không có ý chí, lòng can đảm và tinh thần lạc quan, nhưng
với những người chiến sỹ lái xe, các anh đã sẵn sàng và chấp
nhận tất cả. Tiểu đội của các anh, những người điều khiển
những chiếc xe không kính đã bắt tay nhau, chia sẻ tình đồng
chí đồng đội qua những cửa kính vỡ rồi mà
lòng vẫn phơi phới niềm vui.
Hình ảnh người chiến sỹ lái xe cứ ngạo nghễ ung dung từ
đầu cho đến cuối bài thơ. Các anh hiện ra với những nét
tính cách cao đẹp : một tư thế ung dung, hiên ngang, một
Thái độ bất chấp khó khăn, gian khổ, nguy hiểm. Giọng
Thơ càng thể hiện rõ nét hơn thái độ ngang tàng ấy, đặc
Biệt là trong những cấu trúc được lặp lại "ừ thì.", "chưa
Cần", và những chi tiết "phì phèo châm điếu thuốc- nhìn
Nhau mặt lấm cười ha ha", "lái trăm cây số nữa". Phạm
Tiến Duật đã kết hợp linh hoạt thể thơ bảy chữ và thể tám
Chữ, tạo cho điệu thơ gần với lời nói, tự nhiên, sinh động.
Bài thơ như một câu chuyện người lính kể về mình, có nói
đến khó khăn, gian khổ mà vẫn toát lên tiếng cười trẻ trung,
để lại trong lòng người niềm cảm phục, mến yêu.
Không có kính, rồi xe không có đèn
Không có mui xe, thùng xe có xước
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước
Chỉ cần trong xe có một trái tim.
Khó khăn nối tiếp khó khăn, hiểm nguy lại càng thêm chồng chất bởi hiện thực chiến tranh là điều dễ nhìn thấy và không sao tránh khỏi. Những người chiến sỹ nay đây mai đó, dọc ngang trên mọi nẻo đường, trực tiếp đương đầu với mọi hiểm nguy vậy mà các anh vẫn sát cánh bên nhau "Lại đi, lại đi trời xanh thêm". Xe của các anh không có kính, rồi không có đen, không có mui xe, thùng xe có xước. nhưng xe vẫn đi được, vẫn lao về phía trước- về miền Nam thân yêu bởi vì trong mỗi chiếc xe ấy "có một trái tim". Trái tim của các anh đã và sẽ mãi đập vì miền Nam, vì Việt Nam thống nhất. Chỉ cần trong xe có một trái tim.