Bài 10. Bài thơ về tiểu đội xe không kính

NGỮ VĂN
9
2009 -2010
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Phạm Tiến Duật













Tiết 41
I. GIỚI THIỆU CHUNG
Phạm Tiến Duật
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
1. Tác giả
Cha ông là nhà giáo dạy chữ Hán và tiếng
Pháp còn mẹ không biết chữ
Tốt nghiệp Trường Đại học sư phạm Hà Nội
năm 1964 nhưng sau đó ông lên đường
nhập ngũ, vào binh đoàn vận tải 500
Ông sống và chiến đấu chủ yếu trên tuyến
lửa Trường Sơn
Chiến tranh kết thúc ông về làm việc tại
Ban văn nghệ – Hội Nhà văn Việt Nam.
Ông sống ở Hà Nội, là phó trưởng ban
đối ngoại của Hội nhà văn Việt Nam
Ông tham gia dẫn một số chương trình
truyền hình cho người cao tuổi của
Đài truyền hình Việt Nam
Phạm Tiến Duật sinh ngày 14 /1/1941 tại
Thanh Ba – Phú Thọ
Ông qua đời vào ngày 4/12/2007 tại bệnh
viện Quân y 108 bởi bệnh ung thư phổi












I. GIỚI THIỆU CHUNG
1. Tác giả
Phạm Tiến Duật (1941 - 2007) Quê Phú Thọ
Tham gia kháng chiến chống Mỹ, trực tiếp
chiến đấu trên tuyến lửa Trường Sơn
Ông thuộc lớp các nhà thơ trẻ trưởng thành
trong KCCM.
Năm 1970 ông được giải nhất cuộc thi thơ
của báo Văn nghệ
Các tập thơ chính:
Vầng trăng quầng lửa
Ở hai đầu núi
Vầng trăng và những quầng lửa
Thơ một chặng đường
Nhóm lửa
Tiếng bom và tiếng chuông chùa
Tuyển tập Phạm Tiến Duật
Với giọng điệu tự nhiên, tinh nghịch, sôi nổi,
tác giả góp phần làm sống mãi hình ảnh
thế hệ trẻ Việt Nam trong KCCM












Tư liệu :
Nếu chọn một nhà văn Việt Nam để dựng tượng trên đường mòn Hồ Chí Minh thì
tôi chọn nhà thơ Phạm Tiến Duật.
Ông được ca tụng là "con chim lửa của Trường Sơn huyền thoại", "cây săng lẻ của rừng già”, "nhà thơ lớn nhất thời chống Mỹ”. Thơ ông thời chống Mỹ từng được đánh giá là "có sức mạnh của một sư đoàn"
Chúng tôi tựa vào những câu thơ của Phạm Tiến Duật để đi vào mặt trận”. Và như thế, ông đã hoàn thành trọn vẹn sứ mệnh của một người lính và của một nhà thơ trong chiến tranh.
Anh Duật là người đầu tiên đã đưa được cả Trường Sơn vào thơ, đưa được cả Trường Sơn đầy lửa khói bom đạn về thành phố, về Hà Nội, về Thủ đô
Phạm Tiến Duật được coi là viên ngọc Trường Sơn
Nếu Tố Hữu là cánh chim đầu đàn của thi ca cách mạng thì Phạm Tiến Duật chính là cánh chim đại bàng tung bay trên Trường Sơn rực lửa
Có một thời ông là thần tượng của tất cả những người lính phơi phới khí thế ra chiến trường. Trong hành trang của họ không mấy ai lại không có vài bài thơ của ông.












I. GIỚI THIỆU CHUNG
1. Tác giả
2. Bài thơ :
Sáng tác năm 1969, nằm trong số những
bài thơ được giải Nhất cuộc thi thơ của
Báo Văn Nghệ năm 1970
In trong tập “Vầng trăng quầng lửa”
- Khi cuộc KCCM đang diễn ra ác liệt













Tiết 41
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Phạm Tiến Duật
I. GIỚI THIỆU CHUNG
1. Tác giả
2. Bài thơ :
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc, tìm hiểu chung
Không có kính không phải vì xe không có kính
Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi
Ung dung buồng lái ta ngồi,
Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng.
Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng
Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim
Thấy sao trời và đột ngột cánh chim
Như sa, như ùa vào buồng lái
Không có kính, ừ thì có bụi,
Bụi phun tóc trắng như người già
Chưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốc
Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha.
Không có kính, ừ thì ướt áo
Mưa tuôn, mưa xối như ngòai trời
Chưa cần thay, lái trăm cây số nữa
Mưa ngừng, gió lùa khô mau thôi.
Những chiếc xe từ trong bom rơi
Ðã về đây họp thành tiểu đội
Gặp bè bạn suốt dọc đường đi tới
Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi.
Bếp Hòang Cầm ta dựng giữa trời
Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy
Võng mắc chông chênh đường xe chạy
Lại đi, lại đi trời xanh thêm.
Không có kính, rồi xe không có đèn,
Không có mui xe, thùng xe có xước,
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước:
Chỉ cần trong xe có một trái tim.
- Đề tài :
Người lính trong KCCM
- Thể thơ :
Tự do
- Giọng điệu :
Trẻ trung, khoẻ khoắn, sôi nổi
- Nhan đề :
+ Dài
+ Lạ
+ Ấn tượng
+ “Tiểu đội xe không kính”
-> Hiện thực sinh động của kháng chiến
“Bài thơ”
-> Nhấn mạnh khai thác chất thơ trong
hiện thực








Tôi phải thêm “Bài thơ về...” để báo trước cho mọi người biết rằng là tôi viết thơ chứ không phải một khúc
văn xuôi. “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” là cách đưa chất liệu văn Xuôi vào thơ. Những câu thơ
“đặc” văn xuôi được kết hợp lại
trong một cảm hứng chung
(Tác giả nói về bài thơ của mình)













Tiết 41
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Phạm Tiến Duật
I. GIỚI THIỆU CHUNG
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc, tìm hiểu chung
2. Phân tích
a. Hình ảnh những chiếc xe không kính
Không có kính không phải vì xe không có kính

Không có kính, rồi xe không có đèn,
Không có mui xe, thùng xe có xước,
Giọng điệu ngang tàng lí sự, tự nhiên,
cách viết liệt kê
Không có kính, rồi xe không có đèn,
Không có mui xe, thùng xe có xước,
Không có kính không phải vì xe không có kính

-> Những chiếc xe tàn tạ trần trụi, mang trên
mình đầy thương tích
-> Đó chỉ là một tiểu đội xe cụ thể trong vô số
những tiểu đội xe không kính lúc bấy giờ
Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi
-> Sự tàn phá khốc liệt của chiến tranh












Tiết 41
I. GIỚI THIỆU CHUNG
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc, tìm hiểu chung
2. Phân tích
a. Hình ảnh những chiếc xe không kính
b. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe
* Hai câu cuối khổ 1
Ung dung buồng lái ta ngồi,
Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng.
Nt: đảo, điệp, liệt kê, ngắt nhịp đều đặn
-> Tư thế ung dung, chủ động, hiên ngang













Tiết 41
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Phạm Tiến Duật
I. GIỚI THIỆU CHUNG
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc, tìm hiểu chung
2. Phân tích
a. Hình ảnh những chiếc xe không kính
b. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe
Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng
Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim
Thấy sao trời và đột ngột cánh chim
Như sa như ùa vào buồng lái.
-> Ghi lại những cảm giác chân thực
khi ngồi trong buồng lái
Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng
Nt: nhân hoá, chuyển đổi cảm giác
* Khổ 2
-> Gian khổ
Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim
- Hình ảnh thơ chân thực, gợi nhiều liên tưởng
-> Gắn bó với chiếc xe, với công việc
-> Đích đến của trái tim người lính là con đường
cách mạng
Thấy sao trời và đột ngột cánh chim
Như sa như ùa vào buồng lái
- Hình ảnh bình di, chọn lọc, so sánh, điệp ngữ
-> Tình yêu thiên nhiên, tâm hồn rộng mở












I. GIỚI THIỆU CHUNG
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc, tìm hiểu chung
2. Phân tích
a. Hình ảnh những chiếc xe không kính
b. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe
* Khổ 3, 4
Không có kính, ừ thì có bụi,
Bụi phun tóc trắng như người già

Không có kính, ừ thì ướt áo
Mưa tuôn mưa xối như ngoài trời
- Động từ mạnh, so sánh, hình ảnh thơ chân thực
-> Nhấn mạnh, cực tả những gian khổ, khó khăn
- Ừ thì…
Chưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốc
Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha.

Chưa cần thay, lái trăm cây số nữa
Mưa ngừng gió lùa mau khô thôi.
-> Tinh thần lạc quan sôi nổi, dũng cảm, bất chấp
gian khổ, hiểm nguy
- Cấu trúc cân đối, giọng điệu tự nhiên trẻ trung,
đậm tính khẩu ngữ
-> Chất anh hùng, phi thường nằm ngay trong
cái bình dị, giản đơn













Tiết 41
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Phạm Tiến Duật
I. GIỚI THIỆU CHUNG
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc, tìm hiểu chung
2. Phân tích
a. Hình ảnh những chiếc xe không kính
b. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe
* Khổ 5,6
Những chiếc xe từ trong bom rơi
Đã về đây họp thành tiểu đội
Gặp bạn bè suốt dọc đường đi tới
Bắt tay nhau qua cửa kính vỡ rồi.
Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời
Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy
Võng mắc chông chênh đường xe chạy
Lại đi, lại đi trời xanh thêm.
Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời
Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy
Võng mắc chông chênh đường xe chạy
Lại đi, lại đi trời xanh thêm.
Những chiếc xe từ trong bom rơi
Đã về đây họp thành tiểu đội
Gặp bạn bè suốt dọc đường đi tới
Bắt tay nhau qua cửa kính vỡ rồi.
-> Tình đồng đội gắn bó, sẻ chia, cuộc sống giã
chiến còn gian khổ nhưng ấm áp tình người
Lại đi, lại đi trời xanh thêm.
- Điệp ngữ, giọng thơ thư thái, nghệ thuật ẩn dụ
-> Tình đồng chí tiếp thêm sức mạnh
-> Niềm tin vào tương lai tươi sáng, thanh bình của
Dân tộc













Tiết 41
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Phạm Tiến Duật
I. GIỚI THIỆU CHUNG
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc, tìm hiểu chung
2. Phân tích
a. Hình ảnh những chiếc xe không kính
b. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe
* Khổ cuối
Không có kính ,rồi xe không có đèn,
Không có mui xe, thùng xe có xước,
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước:
Chỉ cần trong xe có một trái tim.
Hàng loạt từ “Không” khẳng định một từ “Có”
Cặp từ hô ứng “vẫn – chỉ cần” -> Câu thơ vang
lên như một lời thề
Không có kính ,rồi xe không có đèn,
Không có mui xe, thùng xe có xước,
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước:
Chỉ cần trong xe có một trái tim.
vẫn
Chỉ cần
một trái tim
- Một trái tim
Hoán dụ chỉ người lính
¶n dụ chỉ tình yêu nước nồng nàn
-> Hành trang người lính mang theo ra trận là tráii
tim yêu nước
-> Ý chí quyết tâm giải phóng miền Nam
-> Triết lý : Trong chiến tranh, yếu tố quyết định
không phải là phương tiện, vũ khí mà chính là
con người.
Câu thơ cuối là linh hồn của cả Bài – Khắc tạc
hình tượng người lính mang tầm vóc thời đại













Tiết 41
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Phạm Tiến Duật
I. GIỚI THIỆU CHUNG
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc, tìm hiểu chung
2. Phân tích
a. Hình ảnh những chiếc xe không kính
b. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe
* Khổ 5,6
* Khổ cuối
* Khổ 3, 4
* Khổ 2
* Hai câu cuối khổ 1
III. TỔNG KẾT
1. Nghệ thuật
Hãy làm bài tập sau













Tiết 41
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Phạm Tiến Duật
Hãy lựa chọn những đáp án đúng nhận xét về nghệ thuật của bài thơ?
A. Bài thơ sử dụng chất liệu hiện thực sinh động của cuộc sống chiến đấu.
B. Bút pháp lãng mạn chắp cánh cho hiện thực bay bổng.
C. Giọng thơ trữ tình nhẹ nhàng sâu lắng.
D. Giọng thơ ngang tàng, phóng khoáng, pha chút tinh nghịch đậm tính khẩu ngữ, tự nhiên, khoẻ khoắn.
A
D













Tiết 41
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Phạm Tiến Duật
I. GIỚI THIỆU CHUNG
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc, tìm hiểu chung
2. Phân tích
a. Hình ảnh những chiếc xe không kính
b. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe
* Khổ 5,6
* Khổ cuối
* Khổ 3, 4
* Khổ 2
* Hai câu cuối khổ 1
III. TỔNG KẾT
1. Nghệ thuật
2. Nội dung
Hãy làm bài các tập sau













Tiết 41
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Phạm Tiến Duật

A. Hình ảnh những chiếc xe không kính
được sáng tạo để nhấn mạnh tội ác của giặc Mỹ
trong việc tàn phá đất nước ta

Hãy lựa chọn đáp án sai nhận xét về nội dung bài thơ:


B. Việc sáng tạo hình ảnh những chiếc xe không kính
đã làm nổi bật vẻ đẹp về hình ảnh những người lính lái xe
hiên ngang dũng cảm, lạc quan, sôi nổi trẻ trung và cú một ý chí kiên định.

A
Bài tập 1













Tiết 41
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Phạm Tiến Duật
Bài tập 2
“Bài thơ về tiểu đội xe không kính” khắc hoạ hình ảnh những người lính lái xe bằng
cách nào? Trên những phương diện nào? Trả lời câu hỏi bằng cách điền vào sơ đồ sau
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Người lính lái xe Trường Sơn
Hình ảnh những chiếc xe không kính
Hoàn
Cảnh
Chiến
Đấu
Tư
Thế
Tinh
Thần
Tâm
Hồn
Tình
Cảm
Ý
Chí
Quyết
Tâm













Tiết 41
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Phạm Tiến Duật
I. GIỚI THIỆU CHUNG
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc, tìm hiểu chung
2. Phân tích
a. Hình ảnh những chiếc xe không kính
b. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe
* Khổ 5,6
* Khổ cuối
* Khổ 3, 4
* Khổ 2
* Hai câu cuối khổ 1
III. TỔNG KẾT
1. Nghệ thuật
2. Nội dung
IV. LUYỆN TẬP
Bài tập 1
Hãy so sánh hai bài thơ “Đồng chí” của
Chính Hữu và “Bài thơ về tiểu đội xe
không kính” của Phạm Tiến Duật?
Điểm giống nhau? Điểm khác nhau?
Bài tập 2
Cảm nhận của em về người chiến sĩ cách
mạng Việt Nam qua hai bài thơ?












Tiết 41
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Học thuộc lòng bài thơ
Làm bài tập phần Luyện tập
Chuẩn bị bài “Đoàn thuyền đánh cá”