Bài 10. Bài thơ về tiểu đội xe không kính

I. Đọc và tìm hiểu chung:
1. Tác giả (SGK/ 132)
? Hiểu biết của em về nhà thơ Phạm Tiến Duật?
Phạm Tiến Duật (1941 - 2008), quê ở Phú Thọ.
Ông là chiến sĩ Trường Sơn – nhà thơ trẻ tiêu biểu thời chống Mĩ.
Thơ ông thường viết về người lính, thanh niên xung phong bằng giọng điệu sôi nổi, trẻ trung, tinh nghịch và giàu chất hiện thực.
2. Tác phẩm
? Nêu hoàn cảnh sáng tác, xuất xứ của bài thơ?
Viết năm 1969, trích trong tập “Vầng trăng quầng lửa”
Phạm Tiến Duật (1941 - 2008)
I. Đọc và tìm hiểu chung:
1. Tác giả (SGK/ 132)
2. Tác phẩm
? Xác định thể thơ và đề tài của bài thơ?
Viết năm 1969, trích trong tập “Vầng trăng quầng lửa”
Thể thơ tự do
- Đề tài về người lính
3. Từ khó:
(SGK/133)
Giải nghĩa từ: tiểu đội, bếp Hoàng Cầm, chông chênh
I. Đọc và tìm hiểu chung:
4. Ý nghĩa nhan đề
? Viết về đề tài người lính Phạm Tiến Duật đã chọn hình ảnh nào để lập tứ cho bài thơ?
Hình ảnh những chiếc xe không kính
? Hình ảnh những chiếc xe không kính được dùng làm nhan đề cho bài thơ. Em có nhận xét gì về nhan đề bài thơ ?
- Độc đáo, mới lạ
1. Tác giả (SGK/ 132)
2. Tác phẩm
3. Từ khó:
(SGK/133)
I. Đọc và tìm hiểu chung:
II. Đọc - hiểu văn bản:
? Những tiểu đội xe không kính có mặt trên tuyến đường Trường Sơn để làm gì?

Chi viện lương thực, thực phẩm, thuốc men, đạn dược …cho chiến trường miền Nam
1. Hình ảnh những chiếc xe không kính
I. Đọc và tìm hiểu chung:
II. Đọc - hiểu văn bản:
? Hình ảnh những chiếc xe không kính hiện lên qua chi tiết nào?
1. Hình ảnh những chiếc xe không kính.
Không có kính,
Không có đèn,
- Không có mui xe,
-Thùng xe có xước,

? Tìm những câu thơ trong bài lí giải vì sao những chiếc xe không có kính?
Không có kính không phải vì xe không có kính
Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi

* Nguyên nhân: Bom giật, bom rung
I. Đọc và tìm hiểu chung:
II. Đọc - hiểu văn bản:
1. Hình ảnh những chiếc xe không kính.
?Với 4 câu thơ trên tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ gì?
* Nguyên nhân: Bom giật, bom rung
Không có kính không phải vì xe không có kính
Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi
……….
Không có kính, rồi xe không có đèn,
Không có mui xe, thùng xe có xước,

?Từ những biện pháp tu từ trên giúp em cảm nhận như thế nào về hình ảnh những chiếc xe vận tải của thời chiến?
=> Trần trụi biến dạng, mang trên mình đầy thương tích.
Theo em, tác giả đã sáng tạo những ciếc xe không kính nhằm mục đích gì?
=> Tác giả đã kì diệu hoá những chiếc xe.
II. Đọc - hiểu văn bản:
1. Hình ảnh những chiếc xe không kính.
2. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe.
a. Hoàn cảnh của cuộc chiến
? Tìm những câu thơ trong bài nói về hoàn cảnh mà cácchiến sĩ phải trải qua?
- Chiến trường: Bom giật, bom rung.
- Thiên nhiên: gió, bụi, mưa.
=> Vô cùng khó khăn, gian khổ và hiểm nguy
b. Vẻ đẹp của người lính lái xe
? Vẻ đẹp phẩm chất của những chiến sĩ lái xe được khắc hoạ ở những khía cạnh nào?
=> Tư thế, tinh thần, tình cảm, ý chí.
II. Đọc - hiểu văn bản:
1. Hình ảnh những chiếc xe không kính.
2. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe.
a. Hoàn cảnh của cuộc chiến
=> Vô cùng khó khăn, gian khổ và hiểm nguy
b. Vẻ đẹp của người lính lái xe
Ung dung buồng lái ta ngồi,
Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng
Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng
Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim
Thấy sao trời và đột ngột cánh chim
Như sa, như ùa vào buồng lái
? Đoạn thơ sử dụng biện pháp tu từ nào? Cách ngắt nhịp của câu thơ? Tác dụng của chúng?
* Tư thế: ung dung, hiên ngang, tự tin, chủ động và ngạo nghễ trước hoàn cảnh.
Phép đảo ngữ, điệp từ “nhìn” khắc họa rõ nét tư thế: ung dung, hiên ngang, tự tin, chủ động và ngạo nghễ trước hoàn cảnh
II. Đọc - hiểu văn bản:
2. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe.
a. Hoàn cảnh của cuộc chiến
b. Vẻ đẹp của người lính lái xe
* Tư thế: ung dung, hiên ngang, tự tin, chủ động và ngạo nghễ trước hoàn cảnh.
? Em có nhận xét gì về nghệ thuật và bút phát miêu tả những cảm giác của người chiến sĩ lái xe?
- Những cảm giác của người chiến sĩ được miêu tả bằng phép so sánh, nhân hóa (gió vào xoa mắt đắng, con đường chạy thẳng vào tim), hoán dụ (tim), điệp ngữ. Bút pháp miêu tả vừa thực, vừa lãng mạn.
II. Đọc - hiểu văn bản:
2. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe.
a. Hoàn cảnh của cuộc chiến
b. Vẻ đẹp của người lính lái xe
* Tư thế: ung dung, hiên ngang, tự tin, chủ động và ngạo nghễ trước hoàn cảnh.
Không có kính, ừ thì có bụi,
Bụi phun tóc trắng như người già
Chưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốc
Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha.
Không có kính, ừ thì ướt áo
Mưa tuôn, mưa xối như ngoài trời
Chưa cần thay, lái trăm cây số nữa
Mưa ngừng, gió lùa khô mau thôi.
? Tìm những câu thơ miêu tả những khó khăn của người lính lái xe?
? Em có nhận xét gì về lời thơ, cấu trúc câu thơ và giọng điệu của các câu thơ trên? Ý nghĩa của chúng?
- Lời thơ giản dị như câu nói hàng ngày, điệp cấu trúc câu (“ không có”, “ừ thì”, chưa cần...), giọng điệu ngang tàng, sôi nổi, tinh nghịch -> tinh thần lạc quan, bình thản, thái độ coi thường gian khổ, bất chấp hi sinh của người lính trẻ
* Tinh thần: lạc quan, bình thản, thái độ coi thường gian khổ, bất chấp hi sinh.
II. Đọc - hiểu văn bản:
2. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe.
a. Hoàn cảnh của cuộc chiến
b. Vẻ đẹp của người lính lái xe
* Tư thế: ung dung, hiên ngang, tự tin, chủ động và ngạo nghễ trước hoàn cảnh.
* Tinh thần: lạc quan, bình thản, thái độ coi thường gian khổ, bất chấp hi sinh.
Những chiếc xe từ trong bom rơi
Ðã về đây họp thành tiểu đội
Gặp bè bạn suốt dọc đường đi tới
Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi.
Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời
Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy
Võng mắc chông chênh đường xe chạy
Lại đi, lại đi trời xanh thêm.
? Đoạn thơ này miêu tả tình cảm gì của những người lính lái xe?
* Tình đồng chí, đồng đội gắn bó keo sơn, thắm thiết
II. Đọc - hiểu văn bản:
2. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe.
a. Hoàn cảnh của cuộc chiến
b. Vẻ đẹp của người lính lái xe
* Tư thế: ung dung, hiên ngang, tự tin, chủ động và ngạo nghễ trước hoàn cảnh.
* Tinh thần: lạc quan, bình thản, thái độ coi thường gian khổ, bất chấp hi sinh.
* Tình đồng chí, đồng đội gắn bó keo sơn, thắm thiết
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước:
Chỉ cần trong xe có một trái tim.
? Nhận xét giọng điệu và biện pháp tu từ trong hai câu thơ cuối?
- Giọng thơ bình thản mà khảng khái, rắn rỏi (“vẫn, chỉ cần”), biện pháp tu từ hoán dụ “trái tim” -> tinh thần yêu nước, ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
* Ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam.
Bài tập trắc nghiệm
Câu 1: Ý nào nhận xét đúng về nghệ thuật của bài thơ?
A. Lời thơ tự nhiên, mới lạ bất ngờ.
B. Giọng điệu ngang tàng hóm hỉnh mà chân thật.
C. Thể thơ tự do, giàu tính khẩu ngữ
D. Tất cả các ý trên.
Câu 2: Ý nào nhận xét đúng về nội dung của bài thơ?
A. Hình ảnh những chiếc xe không kính được sáng tạo
để nhấn mạnh tội ác của giặc Mỹ trên đất nước ta.
B.Việc sáng tạo hình ảnh những chiếc xe không kính đã làm nổi bật hình ảnh những người lính lái xe
hiên ngang, dũng cảm, lạc quan, sôi nổi, trẻ trung
II. Đọc - hiểu văn bản:
2. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe.
a. Hoàn cảnh của cuộc chiến
b. Vẻ đẹp của người lính lái xe
* Tư thế: ung dung, hiên ngang, tự tin, chủ động và ngạo nghễ trước hoàn cảnh.
* Tinh thần: lạc quan, bình thản, thái độ coi thường gian khổ, bất chấp hi sinh.
* Tình đồng chí, đồng đội gắn bó keo sơn, thắm thiết
* Ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam.
III. Tổng kết:
(Ghi nhớ - SGK 133)
1.Vì sao bài thơ được viết bằng chất liệu hiện thực của chiến trường và ngôn ngữ giàu tính khẩu ngữ mà vẫn ăm ắp chất thơ?
A. Chất thơ bắt nguồn từ sức trẻ, từ tâm hồn phơi phới của thế hệ trẻ Việt Nam mà nhà thơ đã sống, đã trải nghiệm.
B. Chất thơ tỏa ra từ thực tế chiến đấu khắc nghiệt, từ niềm vui cuộc sống.
C. Chất thơ ấy đi từ sự giản dị của ngôn từ, sự linh hoạt của nhạc điệu.
D. Cả 3 ý A, B, C.
IV: LUYỆN TẬP
2. Bài tập 4 SGK - 133
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Hình ảnh những chiếc xe không kính
Hình ảnh người chiến sĩ lái xe
Tư thế ung dung hiên ngang
Tinh thần dũng cảm lạc quan
Ý chí quyết tâm vì miền Nam
Tình cảm đồng đội yêu thương
CỦNG CỐ DẶN DÒ
Học thuộc lòng bài thơ “Bài thơ về tiểu đội xe không kính”
Nắm vững giá trị chủ yếu của bài thơ
Viết bài văn trình bày cảm nhận của bản thân về hình tượng người lính.
- Soạn bài “Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận