Bài 10. Bài thơ về tiểu đội xe không kính

- Tác giả:
+ Vừa là người lính, vừa là nhà thơ.
+ Sáng tác của PTD trong thời kỳ này tập trung viết về thế hệ trẻ trong cuộc kháng chiến chống Mĩ.
+ Thơ ông sôi nổi, trẻ trung, giàu chất lính.
- Các tác phẩm:
+Thơ một chặng đường (1971);
+ Ở hai đầu núi (1981)…
+ Vầng trăng quầng lửa (1970);
+ Trường Sơn Đông – Trường Sơn Tây;
+ Lửa đèn;
+ Gửi em cô thanh niên xung phong;
Nhan đề bài thơ:
Thể hiện chất thơ vút lên từ trong cuộc sống chiến đấu đầy
gian khổ, hi sinh.
Không có kính không phải vì xe không có kính
Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi
-> Giọng điệu thản nhiên, ngang tàng, mang tính khẩu ngữ.
Cách nói phủ định hai lần để khẳng định một lần: xe có kính
Sử dụng động từ mạnh
Sử dụng điệp ngữ; liệt kê; hình ảnh thơ tăng tiến
Nhấn mạnh hiện thực của chiến tranh, bom đạn Mĩ làm những chiếc xe bị thương nhiều hơn, bị biến dạng thêm → Chiến tranh ngày càng khốc liệt
Không có kính, rồi xe không có đèn,

Không có mui xe, thùng xe có xước,
Thảo luận nhóm
? Có ý kiến cho rằng: những chiếc xe không
kính là một hình ảnh độc đáo. Em có đồng ý với ý
kiến đó không? Vì sao?
Những chiếc xe không kính là một hình ảnh độc đáo. Vì:
Xưa nay, hình ảnh xe cộ, tàu thuyền nếu đưa vào thơ thường được “mĩ lệ hoá’, “lãng mạn hoá’ đi rồi và thường mang ý nghĩa tượng trưng hơn tả thực như: con tàu trong Tiếng hát con tàu của Chế Lan Viên, đoàn thuyền đánh cá trong bài thơ cùng tên của Huy Cận.
Nay chiếc xe không kính của Phạm Tiến Duật là một hình ảnh thực, thực đến trần trụi. Tác giả giải thích nguyên nhân cũng rất thực: do bom đạn chiến tranh làm cho những chiếc xe trần trụi thêm: không kính, không đèn, không có mui xe, thùng xe có xước.

Ung dung buồng lái ta ngồi, Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng.
-> Sử dụng biện pháp đảo ngữ, điệp ngữ
-> tư thế ung dung, hiên ngang, tập trung cao độ, nhìn thẳng về phía trước.
Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng
Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim
Thấy sao trời và đột ngột cánh chim
Như sa như ùa vào buồng lái.
->Nhịp dồn dập, giọng chắc khỏe, tràn đầy niềm vui.
SD điệp ngữ, nhân hóa, chuyển đổi cảm giác (gió xoa mắt đắng)
Hình ảnh ẩn dụ (con đường: con đường cách mạng, lí tưởng mà người chiến sĩ đang đi tới)
SD động từ, biện pháp so sánh
->Tư thế ung dung làm chủ hoàn cảnh, thiên nhiên.
Không có kính, ừ thì có bụi,
Bụi phun tóc trắng như người già

Không có kính, ừ thì ướt áo
Mưa tuôn mưa xối như ngoài trời
-> - Lời thơ giản dị, mộc mạc
- Giọng điệu ngang tàng, đùa tếu.
- Lặp cấu trúc câu
- So sánh
- Nhân hóa
-> người lính gặp nhiều khó khăn do tác động của thời tiết, ảnh hưởng đến sức khỏe.
Chưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốc
Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha

Chưa cần thay lái trăm cây số nữa
Mưa ngừng, gió lùa khô mau thôi

→ Giọng đùa tếu ngang tàng, đậm chất lính.
→ Thái độ lạc quan, yêu đời, bất chấp khó khăn gian khổ, chiến đấu vì niềm tin, lí tưởng.
Những chiếc xe từ trong bom rơi
Đã về đây họp thành tiểu đội
Gặp bạn bè suốt dọc đường đi tới
Bắt tay nhau qua cửa kính vỡ rồi.

Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời
Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy
Võng mắc chông chênh đường xe chạy
Lại đi, lại đi trời xanh thêm.
> Tình cảm đồng chí, đồng đội keo sơn, cởi mở, chân thành
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước:
Chỉ cần trong xe có một trái tim.
 Có sự đối lập giữa cái không và cái có
Sự đối lập hoàn cảnh, phương tiện chiến đấu với ý chí, tinh thần người lái xe
Sử dụng hình ảnh hoán dụ ( trái tim = người lính)
 Không gì có thể ngăn cản được ý chí quyết tâm chiến đấu giải phóng miền Nam.
Nghệ thuật:
- Lựa chọn chi tiết độc đáo, có tính chất phát hiện, hình ảnh đậm chất hiện thực.
- SD ngôn ngữ của đời sống, tạo nhịp điệu linh hoạt thể hiện giọng điệu ngang tàng, trẻ trung, tinh nghịch.
Ý nghĩa văn bản:
Bài thơ ca ngợi người chiến sĩ lái xe Trường Sơn dũng cảm, hiên ngang, tràn đầy niềm tin chiến thắng trong thời kì chống giặc Mĩ xâm lược.
? Qua hình ảnh người lính trong bài thơ, em hãy nêu cảm nghĩ của mình về thế hệ trẻ thời kháng chiến chống Mĩ?