Bài 1. Tôi đi học

BÀI 1
TÔI ĐI HỌC
THANH TỊNH
I/ Tìm hiểu chung :
1/ Tác giả :
- Thanh Tịnh ( 1911 -1988 ) tên thật là Trần Văn Ninh, đến năm 6 tuổi đổi tên là Trần Thanh Tịnh, quê ở ngoại ô thành phố Huế.



- Ông vừa là nhà giáo, nhà văn, nhà thơ có sáng tác từ trước năm 1945 ; sáng tác của ông toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo.
- Ông được Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2007.
2/ Tác phẩm :
Truyện ngắn Tôi đi học in trong tập Quê mẹ, xuất bản 1941.


II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1.Khởi nguồn nỗi nhớ và cảm nhận của “Tôi” trên đường tới trường:
*Hiện tại
+ Lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc
+ Mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên
-Thời gian:Một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh
-Không gian:Con đường làng dài và hẹp

Tương đồngLiên tưởng
Cảnh vậtTâm trạng
-Thời gian:Hàng năm cứ vào cuối thu
-Khung cảnh:
*Kỉ niệm:

Kỉ niệm về buổi tựu trường đầu tiên được nhà văn diễn tả theo trình tự như thế nào?
1. Tâm trạng của “Tôi” khi trên đường tới trường
Tâm trạng của “Tôi” khi nhớ về kỉ niệm:
Náo nức, tưng bừng, rộn rã
Những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cánh hoa mỉm cười giữa bầu trời quang đãng
Tâm trạng của “Tôi” khi trên đường tới trường
Con đường….quen đi lại lắm lần…tự nhiên thấy lạ
Lòng tôi đang có sự thay đổi lớn:Hôm nay tôi đi học
Dùng từ láy, hỉnh ảnh so sánh đặc sắcTâm trạng xúc động chân thành khi nhớ về quá khứ
Những thay đổi trong suy nghĩ, hành động của cậu bé trên đường tới trường
-Không lội sông, thả diều, ra đồng nô đùa
-Cảm thấy mình trang trọng và đứng đắn
-Hai quyển vở mới trên tay bắt đầu thấy nặng.Tôi bặm tay ghì thật chặt…..Tôi xóc lên và nắm lại cẩn thận
-Muốn thử sức mình
-Có ngay ý nghĩ vừa non nớt vừa ngây thơ: Chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước
-Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi
Báo hiệu sự thay đổi trong nhận thức bản thân, cậu tự thấy mình lớn lên, có ý thức trong việc học hành
Phân tích giá trị nghệ thuật của câu văn “ Ý nghĩ ấy thoáng qua trong tâm trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi”
Câu văn đã sử dụng phép so sánh giữa một hiện tượng vô hình là “Ý nghĩ ấy thoáng qua” với một hiện tượng hữu hình đẹp đẽ là “ Một làn mây lướt ngang ngọn núi” thể hiện sự hồn nhiên trong sáng của cậu bé trong kỉ niệm lần đầu tới trường
Với những câu văn nhẹ nhàng, từ ngữ gợi cảm, giàu hình ảnh, dòng hồi tưởng được gợi lên hết sức tự nhiên với sự liên tưởng giữa hiện tại và quá khứ. Từ tâm trạng náo nức, tưng bừng rộn rã tác giả nhớ lại cảm xúc, những hình ảnh quen thuộc trên đường cùng mẹ tới trường
2. Cảm nhận của “Tôi” lúc ở sân trường
a. Khung cảnh trước sân trường:
- Dày đặc cả người
- Người nào quần áo cũng sạch sẽ, gương mặt cũng vui tươi sáng sủa
* Ngôi trường Mĩ Lí trong con mắt của “Tôi”
- Trước khi đi học
+ Là một nơi xa lạ
+ Cảm tưởng : Nhà trường cao ráo và sạch sẽ hơn các nhà khác trong làng
- Hôm nay tôi đi học:Trông vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như cái đình làng Hòa Ấp
Phép so sánh “Trường Mĩ Lí trông vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như cái đình làng Hòa Ấp” có ý nghĩa gì?
Hìng ảnh so sánh thể hiện cảm xúc thành
Kính trang nghiêm của cậu học trò nhỏ trước
Ngôi trường mới với nhiều điều thiêng liêng
hấp dẫn
b. Hình ảnh những cậu học trò nhỏ:
- Cũng như tôi, mấy cậu học trò mới bỡ ngỡ đứng nép bên người thân
- Họ như con chim con đứng bên bờ tổ, nhìn quãng đời cao rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ. Họ thèm vụngvà ao ước thầm được như những người học trò cũ , biết lớp, biết thầy để khỏi phải rụt rè trong cảnh lạ
Miêu tả sinh động hình ảnh và tâm trạng các em nhỏ lần đầu tới trườngThể hiện khát vọng bay cao khám phá những chân trời tri thức mới của tuổi trẻ trước cánh cửa trường học
c.Hình ảnh ông Đốc

Đọc tên từng người
Nhìn chúng tôi nói sẽ: “Thế là các em đã vào lớp năm. Các em phải cố gáng họcđể thầy mẹ được vui lòng và đẻ thầy dạy các em được sung sướng…”
Nhìn chúng tôi với cặp mát hiền từ và cảm động
Ông Đốc tươi cười nhẫn nại chờ chúng tôi
Ông là người thầy nhân hậu từ tốn bao dung, yêu thương con trẻ hết lòng
Quí trọng, biết ơn thầy-Người đưa tri thức đến cho thế hệ trẻ
d. Tâm trạng của “Tôi” khi xếp hàng vào lớp
- Một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi….cảm thấy mình chơ vơ là lúc này
- Trong lúc ông ta đọc tên từng người, tôi cảm thấy như quả tim tôi ngừng đập. Tôi quên cả mẹ tôi đứng sau tôi. Nghe gọi đến tên , tôi tự nhiên giật mình và lúng túng
- Người tôi lúc ấy tự nhiên thấy nặng nề một cách lạ
- Dúi đầu vào lòng mẹ tôi nức nở khóc theo
Sự chuyển biến tâm lí của nhân vật
“Tôi” đã cảm nhận sâu sắc về sự lớn lao, thiêng liêng của ngôi trường làng Mĩ Lí, trân trọng sự ngưỡng mộ ân cần, bao dung của ông Đốc. Đồng thời cũng nhận thức về sự tự lập của bản thân trong việc đến trường học tập
3.Cảm nhận của “Tôi” trong lớp học
- Thầy giáo trẻ: Tươi cười đón chúng tôi
- Mùi hương lạ xông lên
- Hình treo trên tường:Thấy lạ lạ, hay hay
- Nhìn bàn ghế, chỗ ngồi…tự nhiên lạm nhận là vật riêng của mình
- Mấy người bạn tí hon ngồi bên tôi…lòng tôi vẫn không cảm thấy xa lạ chút nào.Sự quyến luyến tự nhiên và bất ngờ quá đến tôi cũng không dám tin có thật
- Nhìn theo cánh chim…..một kỉ niệm cũ sống lại
- Chăm chỉ nhìn thầy viết và lẩm nhẩm đánh vần đọc:Bài viết tập: Tôi đi học
Những suy nghĩ, tình cảm trong sáng của cậu bé cho thấy cậu là người có tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu bạn bè trường lớp, trân trọng việc học hành







III.Tổng kết:
I. Nội dung: Văn bản kể về một trang đời gần gũi mà thiêng liêng, đó là kỉ niệm buổi tựu trường đầu tiên với tâm trạng bỡ ngỡ, những cảm xúc mới mẻ, những ấn tượng không quên về trường lớp, thầy cô và bạn bè
II. Nghệ thuật:
- Văn bản có sự kết hợp hài hòa giữa tự sự-trữ tình-miêu tả
- Bố cục chặt chẽ, tự nhiên theo dòng hồi tưởng, theo trình tự đan xen giữa hiện tại và quá khứ
- Ngôn ngữ miêu tả tinh tế, giàu hình ảnh, giàu nhạc điệu và chất thơ
III. Ghi nhớ: SGK
DẶN DÒ
1. Sưu tầm những văn bản, câu thơ viết về chủ đề gia đình và nhà trường đã học.
2. Ghi lại những ấn tượng, cảm xúc của bản thân về một ngày tựu trường mà em nhớ nhất.
- Soạn bài :
Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ
+ Xem và trả lời câu hỏi SGK//10,11
 
XIN CHÀO TẠM BIỆT