Bài 1. Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh

Thứ... ngày... tháng... năm....
Tiết 4:
Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh
A. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh:
- Hiểu việc sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh làm cho văn bản thuyết minh sinh động, hấp dẫn.
- Biết cách sử dụng một số biện pháp nghệ thuật vào văn bản thuyết minh.
Bài cũ:
? Nêu những biện pháp nghệ thuật thường gặp trong các văn bản đã học?
Học sinh nêu được các biện pháp nghệ thuật thường gặp : Nhân hoá, so sánh, ẩn dụ, hoán dụ...
Bài mới
I- Tìm hiểu việc sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
1.Ôn tập văn bản thuyết minh:
? Văn bản thuyết minh là gì?
- Là kiểu văn bản nhằm cung cấp tri thức về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân của các sự vật và hiện tượng trong tự nhiên, xã hội bằng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích.
? Đặc điểm chủ yếu của văn bản thuyết minh là gì?
- Trình bày các đặc điểm tiêu biểu của sự vật hiện tượng.
? Nêu tính chất của văn bản thuyết minh?
- Cung cấp những tri thức khách quan, xác thực, phổ thông và hữu ích cho con người.
? Nêu các phương pháp thuyết minh thường dùng?
- Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích.
- Phương pháp liệt kê.
- Phương pháp nêu ví dụ.
- Phương pháp dùng số liệu
- Phương pháp so sánh
- Phương pháp phân loại, phân tích.
2) Văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật.
Văn bản: Hạ long - đá và nước
? Bài văn thuyết minh đặc điểm của đối tượng nào?
- Thuyết minh về sự kì lạ của Đá và Nước ở Hạ Long.
? Đặc điểm ấy có dễ dàng thuyết minh không?
- Đặc điểm này rất trừu tượng, khó thuyết minh bằng cách đo đếm, liệt kê...
? Vấn đề Sự kì lạ của Hạ Long là vô tận được tác giả thuyết minh bằng phương pháp nào?
- Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích và phương pháp lệt kê.
? Gạch dưới câu văn nêu khái quát sự kì lạ của Hạ Long?
- "Chính Nước làm cho Đá sống dậy, làm cho Đá vốn bất động và vô tri bỗng trở nên linh hoạt, có thể động đến vô tận, và có tri giác, có tâm hồn"
? Để cho sinh động, tác giả còn sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào?
- Biện pháp tưởng tượng, liên tưởng để giới thiệu sự kì lạ của Hạ Long.
+ Nước tạo nên sự di chuyển và di chuyển theo mọi cách tạo nên sự thú vị của cảnh sắc.
+ Tuỳ theo góc độ và tốc độ di chuyển của khách, tuỳ theo cả hướng ánh sáng rọi vào các đảo đá mà thiên nhiên tạo nên thế giới sống động. Biến hoá đến lạ lùng.
- Biện pháp nhân hoá:
+ Đá có tri giác, có tâm hồn
+ Gọi đá là thập loại chúng sinh, là thế giới người, là bọn người bằng đá hối hả trở về.
-> Làm nổi bật đặc điểm của đối tượng thuyết minh, gây hứng thú cho người đọc.
Ghi nhớ
Muốn cho văn bản thuyết minh được sinh động, hấp dẫn, người ta vận dụng thêm một số biện pháp nghệ thuật như kể chuyện, tự thuật, đối thoại theo lối ẩn dụ, nhân hoá hoặc các hình thức vè, diễn ca,...
Các biện pháp nghệ thuật cần được sử dụng thích hợp, góp phần làm nổi bật đặc điểm của đối tượng thuyết minh và gây hứng thú cho người đọc.
II. Luyện tập
1. Văn bản: ngọc hoàng xử tội ruồi xanh
? Văn bản có mang tính chất thuyết minh không?
- Đây là một truyện vui có tính chất thuyết minh hay là một bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật.
? Tính chất thuyết minh được thể hiện ở những chỗ nào?
- Giới thiệu về loài ruồi rất có hệ thống:
+ Tính chất chung về họ, giống, loài

+ Tập tính sinh sống: sinh đẻ, đặc điểm cơ thể...
+ Cung cấp những kiến thức đáng tin cậy về loài ruồi: Giữ gìn vệ sinh, phòng bệnh, ý thức diệt ruồi.
? Những phương pháp thuyết minh nào được sử dụng trong văn bản?
- Phương pháp nêu định nghĩa: thuộc họ côn trùng, hai cánh, mắt lưới.
- Phương pháp phân loại: Các loại ruồi.
- Phương pháp dùng số liệu: Số vi khuẩn, số lượng sinh sản của mỗi cặp ruồi...
- Phương pháp liệt kê: mắt lưới, chân tiết ra chất dính...
? Bài thuyết minh này có nét gì đặc biệt?
- Hình thức: giống như văn bản tường thuật một phiên toà.
- Nội dung: giống như câu chuyện kể về loài ruồi.
? Nêu những biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản và tác dụng của nó?
- Nhân hoá
- Liệt kê
-> Gây hứng thú cho bạn đọc nhỏ tuổi, vừa là truyện vui vừa học thêm tri thức.
2. Học sinh đọc bài tập 2.
? Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng ở đoạn văn này?
Nghệ thuật kể chuyện: Kể câu chuyện ngày bé nghe bà kể chuyện về chim cú (chim cú kêu là có ma tới). Sau này học môn sinh vật mới biết là không phải như vậy. -> Phương pháp giải thích.
* Dặn dò: Ôn các phươmg pháp thuyết minh đã học./.