Bài 1. Các phương châm hội thoại

KiÓm tra bµi cò

C©u1: Yªu cÇu" khi giao tiÕp cÇn chó ý nãi ng¾n gän, rµnh m¹ch, tr¸nh c¸ch nãi m¬ hå" thuéc vÒ ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo ?
A. Ph­¬ng ch©m vÒ l­îng .
B. Ph­¬ng ch©m vÒ chÊt .
C. Ph­¬ng ch©m c¸ch thøc.
D. Ph­¬ng ch©m quan hÖ.
E. Ph­¬ng ch©m lÞch sù.

C©u 2: Lêi tho¹i sau ®· kh«ng tu©n thñ ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo ?
A.Bµi to¸n nµy khã qu¸ ph¶i kh«ng cËu ?
B. Tí ®­îc t¸m phÈy m«n V¨n.
KiÓm tra bµi cò

C©u1: Yªu cÇu" khi giao tiÕp cÇn chó ý nãi ng¾n gän, rµnh m¹ch, tr¸nh c¸ch nãi m¬ hå" thuéc vÒ ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo ?
A. Ph­¬ng ch©m vÒ l­îng .
B. Ph­¬ng ch©m vÒ chÊt .
C. Ph­¬ng ch©m c¸ch thøc.
D. Ph­¬ng ch©m quan hÖ.
E. Ph­¬ng ch©m lÞch sù.

C©u 2: Lêi tho¹i sau ®· kh«ng tu©n thñ ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo ?
A. Bµi to¸n nµy khã qu¸ ph¶i kh«ng cËu ?
B.Tí ®­îc t¸m phÈy m«n V¨n.
KiÓm tra bµi cò

C©u1: Yªu cÇu" khi giao tiÕp cÇn chó ý nãi ng¾n gän, rµnh m¹ch, tr¸nh c¸ch nãi m¬ hå" thuéc vÒ ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo ?
A. Ph­¬ng ch©m vÒ l­îng .
B. Ph­¬ng ch©m vÒ chÊt .
C. Ph­¬ng ch©m c¸ch thøc.
D. Ph­¬ng ch©m quan hÖ.
E. Ph­¬ng ch©m lÞch sù.

C©u 2: Lêi tho¹i sau ®· kh«ng tu©n thñ ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo ?
A. Bµi to¸n nµy khã qu¸ ph¶i kh«ng cËu ?
B. Tí ®­îc t¸m phÈy m«n V¨n.

- Lêi tho¹i ®· kh«ng tu©n thñ ph­¬ng ch©m quan hÖ

Ngữ văn-Tiết .13 . Các phương châm hội thoại

I. Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp.
1. Ví dụ:
Chào hỏi
Anh chàng nọ ở nhà vợ tại một vùng quê, được người nhà dặn là phả luôn chào hỏi mọi người xung quanh.
Một hôm, anh ta ra đường và thấy một người đang đốn cành trên một cây cao, liền ra dấu gọi.
Người kia dừng việc, lật đật trèo xuống, hỏi:
Có chuyện gì thế?
Có gì đâu! Bác làm việc vất vả lám phảI không?
( Truyện cười dân gian Việt Nam)

2.NhËn xÐt:
Chào hỏi
Anh chàng nọ ở nhà vợ tại một vùng quê, được người nhà dặn là phả luôn chào hỏi mọi người xung quanh.

Một hôm, anh ta ra đường và thấy một người đang đốn cành trên một cây cao, liền ra dấu gọi.

Người kia dừng việc, lật đật trèo xuống, hỏi:

- Có chuyện gì thế?
- Có gì đâu! Bác làm việc vất vả lắm phải không?
( Truyện cười dân gian Việt Nam)
Ngữ văn-Tiết .13 . Các phương châm hội thoại

I. Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp.
1. Ví dụ:
- Câu hỏi có tuân thủ phương châm lịch sự vì nó thể hiện sự quan tâm đến người khác.

- Sử dụng không đúng lúc đúng chỗ vì người được hỏi đang ở trên cành cây cao nên phải vất vả trèo xuống để trả lời.
2.NhËn xÐt:
Ngữ văn-Tiết .13 . Các phương châm hội thoại

I. Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp.
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
=> Vận dụng các phương châm hội thoại phải phù hợp với đặc điểm của tình huống giao tiếp
+ Nãi víi ai, nãi khi nµo, nãi ë
®©u, nãi nh»m môc ®Ých g×?
3. Ghi nhớ: SGK-36
Ngữ văn-Tiết .13 . Các phương châm hội thoại

I. Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp.
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
3. Ghi nhớ: SGK-36
II.Những trương hợp không tuân thủ phương châm hội thoại.

Ng­êi nãi:
V« ý, vông vÒ, thiÕu v¨n ho¸ giao tiÕp.

Ví dụ 1:
An: - Cậu có biết chiếc máy bay đầu tiên được chế tạo vào năm nào không?
Ba:- Đâu khoảng đầu thế kỉ XX
Nhận xét:
- Câu trả lời của Ba không đáp ứng được yêu cầu của An.
- Phương châm về lượng không được tuân thủ.
Vì Ba không biết chiếc máy bay đầu tiên được chế tạo vào năm nào. Để tuân thủ phương châm về chất nên Ba phải trả lời chung chung như vậy.

= > Người nói thiếu hiểu biết
Ví dụ 2:
Giả sử có 1 người bệnh mắc bệnh ung thư đã đến giai đoạn cuối ( có thể sắp chết ) thì sau khi khám bệnh, bác sĩ có nên nói thật cho người ấy biết hay không ? Tại sao?
Nhận xét:
-Bác sĩ không nên nói thật vì có thể sẽ khiến cho bệnh nhân hoảng sợ, tuyệt vọng.
- Bác sĩ không tuân thủ phương châm về chất ( nói điều mình tin là không đúng)
- Có thể chấp nhận được vì nó có lợi cho bệnh nhân, giúp cho người bệnh lạc quan trong cuộc sống.
= >Phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn.

Ví dụ 3.
? Khi nói: " Tiền bạc chỉ là tiền bạc " thì có phải người nói không tuân thủ phương châm về lượng không ?
? Theo em, nên hiểu ý nghĩa câu này như thế nào ?
Nhận xét.
- Nếu xét nghĩa bề mặt thì cách nói này không tuân thủ phương châm về lượng vì nó dường như không cho người nghe thêm một thông tin nào.
- Nếu xét theo nghĩa hàm ý thì cách nói này vẫn tuân thủ phương châm về lượng.
? Tiền bạc chỉ là phương tiện để sống chứ không phải là mục đích cuối cùng của con người. Câu này có ý nghĩa răn dạy con người ta không nên chạy theo tiền bạc mà quên tất cả.
=> Muốn gây một sự chú ý, để người nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó
Ngữ văn-Tiết .13 . Các phương châm hội thoại

I. Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp.
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
3. Ghi nhớ: SGK-36
II.Những trương hợp không tuân thủ phương châm hội thoại.
Người nói:
+ Vô ý, vụng về, thiếu văn hoá giao tiếp.
+ Thiếu hiểu biết
+ Phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn
+ Muốn gây một sự chú ý, để người nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó

* Ghi nhớ : SGK- 37
Ngữ văn-Tiết .13 . Các phương châm hội thoại

I. Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp.
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
3. Ghi nhớ: SGK-36
II.Những trương hợp không tuân thủ phương châm hội thoại.
* Ghi nhớ : SGK- 37
III) Luyện tập :

Bài 1:
Một cậu bé 5 tuổi không thể nhận biết được Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao để mà tìm quả bóng. Vì vậy câu nói của ông bố không tuân thủ phương châm cách thức . Cách nói của ông bố đối với cậu bé là không rõ. Còn đối với những người đã đi học thì đây có thể là câu trả lời đúng, rõ ràng.

Bài2.
- Thái độ của : Chân, Tay, Tai, Mắt là bất hoà với lão Miệng.
- Lời nói của : Chân, Tay , Tai, Mắt không tuân thủ phương châm lịch sự.
- Việc không tuân thủ đó là không thích hợp với tình huống giao tiếp -> thật vô lí, khách đến nhà phải chào hỏi chủ nhà rồi mới nói chuyện khác. ở đây thái độ và lời nói của các vị khách thật hồ đồ, không có lí do chính đáng.

Bài 3: Hết bao lâu
Một bà già tới phòng bán vé máy bay hỏi:
- Xin làm ơn cho biết từ Anh tới Mĩ bay hết bao lâu?
Nhân viên đang bận đáp:
- 1 phút nhé.
Xin cảm ơn!
- Bà già đáp và đi ra.
(truyện cười Tây Ban Nha)

Nhân viên vi phạm phương châm lịch sự
-> Người nói thiếu văn hoá giao tiếp
Hướng dẫn về nhà :
Học thuộc nội dung hai ( ghi nhớ ) để nắm nội dung cơ bản của tiết học.
- Làm hoàn thiện các bài tập trong SGK và bài tập bổ sung SBT vào vở
- Xem trước nội dung tiết Tiếng Việt: " Xưng hô trong hội thoại"