Bài 1. Các phương châm hội thoại

Tiết học
công nghệ thông tin
***

Môn ngữ văn
lớp 9


Giáo viên giảng dạy :
Nguyễn Thị Minh Hiền
GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 9
TIẾNG VIỆT -TUẦN 1 - TIẾT 3

Giáo viên : Nguyễn Thị Minh Hiền

Bài 1 :
CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
A- BÀI HỌC :
I/ Phương châm về lượng :
1- Đọc đoạn đối thoại sau và trả lời câu hỏi:
An: - Cậu có biết bơi không ?
Ba: - Biết chứ,thậm chí còn bơi giỏi nữa.
An: - Cậu học bơi ở đâu vậy ?
Ba: - Dĩ nhiên là ở dưới nước chứ còn ở đâu.


? An hỏi Ba về vấn đề gì ?
? Ba trả lời như thế nào ?
? Câu trả lời của Ba có đáp ứng
đúng yêu cầu của An chưa ? Tại sao ?
? Nếu cần trả lời một cách nghiêm
túc thì phải trả lời như thế nào ?

* Lượt lời 1,
ý thứ 2 thừa so
với nội dung câu hỏi
“thâm chí còn bơi
giỏi nữa”.

* Lượt lời thứ 2 không
đáp ứng đúng yêu cầu
mà An muốn biết vì
thừa nội dung mà An
đã biết, ý An là hỏi học
bơi ở CLB hay TT
thể thao.
2- Đọc truyện cười sau:
LỢN CƯỚI ÁO MỚI
Có anh tính hay khoe của. Một hôm may được cái áo mới, liền đem ra mặc, rồi đứng hóng ở cửa, đợi có ai đi qua người ta khen. Đứng mãi từ sáng đến chiều chả thấy ai hỏi cả, anh ta tức lắm.
Đang tức tối, chợt thấy một anh cũng có tính hay khoe, tất tưởi chạy đến hỏi to:
- Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không ?
Anh kia liền giơ ngay vạt áo ra, bảo:
- Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả !



** Ghi nhớ : tr. 9 SGK
Khi giao tiếp cần nói cho có
nội dung; nội dung của lời nói
phải đáp ứng đúng yêu cầu của
cuộc giao tiếp; không thiếu,
không thừa.





? Vậy, qua 2 ví dụ trên,chúng ta
thấy cần phải tuân thủ yêu cầu gì
khi giao tiếp ?




* Câu hỏi của người đi tìm lợn
thừa từ “cưới”.
* Câu trả lời của người có áo
thừa cụm từ “từ lúc tôi mặc
cái áo mới này”.


? Người mất lợn hỏi người có áo
mới về việc gì ?
? Người có áo mới trả lời như
thế nào ?
? Câu trả lời đó có đáp ứng được
yêu cầu của người đi tìm lợn
không ?
? Nếu cần trả lời đúng vào vấn đề
được hỏi thì trả lời như thế nào ?
II/ PHƯƠNG CHÂM VỀ CHẤT :

Đọc truyện cười sau và trả lời câu hỏi :
QUẢ BÍ KHỔNG LỒ
Hai anh chàng đi qua một khu vườn trồng bí. Một anh thấy quả bí to kêu lên:
- Chà, quả bí kia to thật !
Anh bạn có tính hay nói khoác, cười mà bảo rằng :
- Thế thì đã lấy gì làm to. Tôi đã từng thấy những quả bí to hơn nhiều. Có một lần, tôi tận mắt trông thấy một quả bí to bằng cả cái nhà đằng kia kìa.
Anh kia nói ngay :
- Thế thì đã lấy gì làm lạ. Tôi còn nhớ, một bận tôi trông thấy một cái nồi đồng to bằng cả cái đình làng ta.
Anh nói khoác ngạc nhiên hỏi :
- Cái nồi ấy dùng để làm gì mà to vậy ?
Anh kia giải thích :
- Cái nồi ấy dùng để luộc quả bí anh vừa nói ấy mà.
Anh nói khoác biết bạn chế nhạo mình bèn nói lảng
sang chuyện khác.

? Trả lời “quả bí to bằng cả cái nhà” có đúng không ?
? Câu nói “quả bí to bằng cả cái nhà” đã có bằng chứng xác thực chưa ?
? Trả lời “cái nồi đồng to bằng cả cái đình” có đúng không ?
? Câu nói “cái nồi đồng to bằng cả cái đình” đã có bằng chứng xác thực được đưa ra chưa ?
? Truyện cười này phê phán điều gì ? Qua câu chuyện,
Chúng ta rút ra trong giao tiếp có điều gì cần tránh ?
* Ghi nhớ: tr. 10 SGK
Khi giao tiếp, đừng nói những
điều mà mình không tin là
đúng hay không có bằng chứng
xác thực.

B/ LUYỆN TẬP :
1- Vận dụng phương châm về lượng để
phân tích lỗi trong những câu sau :
a) Trâu là một loài gia súc nuôi ở nhà
b) Én là một loài chim có hai cánh
2- Chọn những từ ngữ thích hợp điền vào chỗ trống :
a) Nói có căn cứ chắc chắn là . . . . . . . . . . . . .
b) Nói sai sự thật một cách cố ý, nhằm che giấu điều gì đó là . . . . . . . . .
c) Nói một cách hú hoạ, không có căn cứ là . . . . . . .
d) Nói nhảm nhí, vu vơ là . . . . . . . .
e) Nói khoác lác, làm ra vẻ tài giỏi hoặc nói những chuyện bông đùa, khoác lác cho vui là . . . . . . .
* Liên quan đến phương châm hội thoại :

Nói có sách, mách có chứng
Nói dối
Nói mò
Nói nhăng nói cuội
Nói trạng
VỀ CHẤT
3- CÓ NUÔI ĐƯỢC KHÔNG ?
Một anh, vợ có thai mới hơn bảy tháng mà đã sinh con. Anh ta sợ nuôi không được, gặp ai cũng hỏi .
Một người bạn an ủi :
- Không can gì mà sợ. Bà tôi sinh ra bố tôi, cũng đẻ non trước hai tháng đấy !
Anh kia giật mình hỏi lại :
- Thế à ? Rồi có nuôi được không ?
* Thừa câu hỏi cuối, vì nếu
không nuôi được “bố” thì làm gì
có tôi.
Mà có “tôi” nghĩa là “bố tôi”
nuôi được.
Vi phạm phương châm về
lượng
Câu hỏi : “Rồi có nuôi được không ?”
Trong tình huống giao tiếp này có
nội dung gì không ? Vì sao
4- Vận dụng những phương châm hội thoại đã học để giải thích vì sao người nói đôi khi phải dùng những cách diễn đạt như :
a) như tôi được biết,tôi tin rằng, nếu tôi không lầm thì,tôi nghe nói, theo tôi nghĩ, hình như là . . . . . . .
b) như tôi đã trình bày, như mọi người đều biết.

Khi sử dụng các cụm từ :
như tôi được biết,tôi tin rằng, nếu tôi không lầm thì,
tôi nghe nói, theo tôi nghĩ, hình như là . . . . . . . người nói
thể hiện thái độ thận trọng với những thông tin họ nói chưa
chắc chắn,chưa hoàn toàn xác thực
b) Khi sử dụng các cụm từ :
như tôi đã trình bày, như mọi người đều biết người nói muốn
báo cho người nghe biết việc nhắc lại nội dung đã cũ là có
chủ ý.

5- Giải thích nghĩa của các thành ngữ sau và cho biết các thành ngữ này có liên quan đến phương châm hội thoại nào ?
+ ăn đơm nói đặt :

+ ăn ốc nói mò :

+ ăn không nói có:

+ Cãi chày cãi cối :

+ Khua môi múa mép:

+ Nói dơi nói chuột:

+ Hứa hươu hứa vượn:

chê những kẻ bịa chuyện, vu khống, đặt điều để nói xấu người khác
phê phán những kẻ chỉ phỏng đoán, nói không chính xác, không
có căn cứ chắc chắn
điêu toa không thật thà, dựng chuyện, bịa đặt, vu khống hoàn toàn
cố tranh cãi cho bằng được mặc dù không có lí lẽ thuyết phục
bẻm mép, nói nhiều, tỏ ra hùng biện,thường ba hoa,khoác lác
nói những chuyện đâu đâu,không thiết thực,không ăn nhập vào
vấn đề
hứa liều để được lòng nhưng không thực hiện lời hứa
Củng cố : ? Thế nào là phương châm về lượng ?
? Thế nào là phương châm về chất ?
Dặn dò : - HTL ghi nhớ SGK
- Làm lại tất cả các bài tập SGK vào vở
- Tập đặt 2 đoạn hội thoại vi phạm 2 phương châm hội thoại trên
- Chuẩn bị bài: Sử dụng 1 số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh
CHÚC TIẾT HỌC
THÀNH CÔNG
TỐT ĐẸP