Bài 1. Các phương châm hội thoại

Ngữ văn
Đọc đoạn hội thoại sau:
An: - Cậu có biết bơi không?
Ba: - Biết chứ, thậm chí còn bơi giỏi nữa.
An: - Cậu học bơi ở đâu vậy?
Ba: - Dĩ nhiên là ở dưới nước chứ còn ở đâu.
ở dưới nước
Câu nói không có nội dung, thiếu thông tin
kịch ngắn
lợn cưới áo mới
Lợn cưới áo mới
Có anh tính hay khoe của. Một hôm, may được cái áo mới, liền đem ra mặc, rồi đứng hóng ở cửa, đợi có ai đi qua người ta khen. Đứng mãi từ sáng đến chiều chả thấy ai hỏi cả, anh ta tức lắm.
Đang tức tối, chợt thấy một anh, tính cũng hay khoe, tất tưởi chạy đến hỏi to:
-Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không?
Anh kia liền giơ ngay vạt áo ra, bảo:
-Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả!
(Theo Truyện cười dân gian Việt Nam)

Lợn cưới áo mới
Có anh tính hay khoe của. Một hôm, may được cái áo mới, liền đem ra mặc, rồi đứng hóng ở cửa, đợi có ai đi qua người ta khen. Đứng mãi từ sáng đến chiều chả thấy ai hỏi cả, anh ta tức lắm.
Đang tức tối, chợt thấy một anh, tính cũng hay khoe, tất tưởi chạy đến hỏi to:
-Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không?
Anh kia liền giơ ngay vạt áo ra, bảo:
-Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả!
(Theo Truyện cười dân gian Việt Nam)

Thừa thông tin
Thừa thông tin
Bài tập nhanh
Bài tập 1/sgk/10: Vận dụng phương châm về lượng để phân tích lỗi những câu sau:
a.Trâu là một loài gia súc nuôi ở nhà.
b.én là một loài chim có hai cánh.
=>Thừa cụm từ "nuôi ở nhà"

=>Thừa cụm từ "có hai cánh"
Quả bí khổng lồ
Hai anh chàng đi qua một khu vườn trồng bí. Một anh thấy quả bí to, kêu lên:
-Chà, quả bí kia to thật!
Anh bạn có tính nói khoác, cười mà bảo rằng:
-Thế thì đã lấy gì làm to. Tôi đã từng thấy những quả bí to hơn nhiều. Có một lần, tôi tận mắt trông thấy một quả bí to bằng cả cái nhà đằng kia kìa.
Anh kia nói ngay:
-Thế thì đã lấy gì làm lạ. Tôi còn nhớ, một bận tôi trông thấy một cái nồi đồng to bằng cả cái đình làng ta.
Anh nói khoác ngạc nhiên hỏi:
-Cái nồi ấy dùng để làm gì mà to vậy?
Anh kia giải thích:
-Cái nồi ấy dùng để luộc quả bí anh vừa nói ấy mà.
Anh nói khoác biết bạn chế nhạo mình bèn nói lảng sang chuyện khác.
(Theo Truyện cười dân gian Việt Nam)


Quả bí khổng lồ
Hai anh chàng đi qua một khu vườn trồng bí. Một anh thấy quả bí to, kêu lên:
-Chà, quả bí kia to thật!
Anh bạn có tính nói khoác, cười mà bảo rằng:
-Thế thì đã lấy gì làm to. Tôi đã từng thấy những quả bí to hơn nhiều. Có một lần, tôi tận mắt trông thấy một quả bí to bằng cả cái nhà đằng kia kìa.
Anh kia nói ngay:
-Thế thì đã lấy gì làm lạ. Tôi còn nhớ, một bận tôi trông thấy một cái nồi đồng to bằng cả cái đình làng ta.
Anh nói khoác ngạc nhiên hỏi:
-Cái nồi ấy dùng để làm gì mà to vậy?
Anh kia giải thích:
-Cái nồi ấy dùng để luộc quả bí anh vừa nói ấy mà.
Anh nói khoác biết bạn chế nhạo mình bèn nói lảng sang chuyện khác.
(Theo Truyện cười dân gian Việt Nam)


=>Hai anh chµng nãi kh«ng ®óng sù thËt
Bài tập nhanh: Bài tập 2/sgk/10: Nối nội dung ở cột A với nội dung thích hợp ở cột B để được nh?ng định nghĩa hoàn chỉnh.Cho biết các cách nói đó liên quan đến phương châm hội thoại nào.(Thảo luận trong bàn)

1- B



2- C



3 - D



4 - A



5 - E
1. Thế nào là phương châm về lượng trong hội thoại?
A. Khi giao tiếp đừng nói những điều mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực.
B. Khi giao tiếp phải nói những điều mình tin là đúng hoặc có bằng chứng xác thực.
C. Khi giao tiếp phải nói đúng đề tài giao tiếp không lạc sang đề tài khác.
D. Khi giao tiếp cần nói cho có nội dung đúng yêu cầu giao tiếp, không nói thừa, nói thiếu...
2. Thế nào là phương châm về chất trong hội thoại?
A. Khi giao tiếp cần chú ý nói rành mạch, không nói những điều mà mình không có bằng chứng, không tin là đúng
B. Khi giao tiếp đừng nói những điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực.
C. Khi giao tiếp phải nói đúng đề tài giao tiếp không lạc sang đề tài khác.
D. Khi giao tiếp cần nói cho có nội dung.
Bài tập trắc nghiệm
Bài tập 3/sgk/11:Đọc truyện cười sau và cho biết phương châm hội thoại nào đã không được tuân thủ.
Có nuôi được không
Một anh, vợ có thai mới hơn bảy tháng mà đã sinh con. Anh ta sợ nuôi không được, gặp ai cũng hỏi.
Một người bạn an ủi:
-không can gì mà sợ. Bà tôi sinh ra bố tôi cũng đẻ non trước hai tháng đấy!
Anh kia giật mình hỏi lại:
-Thế à? Rồi có nuôi được không?
(Theo Truyện cười dân gian Việt Nam)

Bài tập 3/sgk/11:Đọc truyện cười sau và cho biết phương châm hội thoại nào đã không được tuân thủ.
Có nuôi được không
Một anh, vợ có thai mới hơn bảy tháng mà đã sinh con. Anh ta sợ nuôi không được, gặp ai cũng hỏi.
Một người bạn an ủi:
-không can gì mà sợ. Bà tôi sinh ra bố tôi cũng đẻ non trước hai tháng đấy!
Anh kia giật mình hỏi lại:
-Thế à? Rồi có nuôi được không?=>

(Theo Truyện cười dân gian Việt Nam)

Người nói không tuân thủ phương châm về lượng(hỏi một điều rất thừa)
Thảo luận nhóm
-Hình thức: 5-6 bạn
-Thời gian: 5 phút
-Yêu cầu:
Nhóm 1,2.3:
Bài 4/sgk/11: Vận dụng những phương châm hội thoại đã học để giải thích vì sao người nói đôi khi phải dùng những cách diễn đạt như:
a. Như tôi được biết, tôi tin rằng, nếu tôi không lầm, tôi nghe nói, theo tôi nghĩ, hình như là,..
b. Như tôi đã trình bày, như mọi người đều biết.
+Đặt 1 câu có sử dụng 1 trong những cụm từ trên.
Nhóm 4,5,6:
Bài tập 5/sgk/11: Giải thích nghĩa của các thành ngữ sau và cho biết những thành ngữ này liên quan đến phương châm hội thoại nào: ăn đơm nói đặt, ăn ốc nói mò, ăn không nói có, cãi chày cãi cối, khua môi múa mép, nói dơi nói chuột, hứa hươu hứa vượn.

a. Những cách diễn đạt này liên quan đến phương châm về chất. (Khi giao tiếp đừng nói những điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực). Nhưng trong một số trường hợp người nói muốn truyền đạt thông tin nhưng chưa có bằng chứng xác thực. Để đảm bảo phương châm về chất cần dùng cách nói trên để người nghe biết rằng thông tin ấy chưa được kiểm chứng.
b. Những cách diễn đạt này liên quan đến phương châm về lượng(Khi giao tiếp cần nói cho có nội dung, nội dung đáp ứng yêu cầu giao tiếp, không thiếu , không thừa). Trong giao tiếp, đôi khi để nhấn mạnh hay chuyển ý, dẫn ý người nói cần nhắc lại nội dung nào đó đã nói hoặc giả định là mọi người đều biết. Khi đó, để đảm bảo phương châm về lượng, người nói dùng cách trên nhằm báo cho người nghe biết là việc nhắc lại ND đã cũ là do chủ ý của người nói.
Bài 4/sgk/11:
Bài tập 5/sgk/11: Giải thích nghĩa của các thành ngữ :
- Ăn đơm nói đặt:vu khống đặt điều bịa chuyện cho người khác
-Ăn ốc nói mò :nói không có căn cứ
-Ăn không nói có: vu khống bịa đặt
-Cãi chày cãi cối: cố tranh cãi, nhưng không có lí lẽ gì cả
-Khua môi múa mép: nói năng ba hoa, khoác lác, phô trương.
-Nói dơi nói chuột: nói lăng nhăng, linh tinh, không xác thực.
-Hứa hươu hứa vượn: hứa để được lòng , rồi không thực hiện lời hứa.
=>Những thành ngữ trên đều chỉ những cách nói, nội dung nói không tuân thủ phương châm về chất.

Câu 1:Các thành ngữ : Câm miệng hến, lắm mồm lắm miệng, mồm năm miệng mười liên quan đến phương châm hội thoại nào?
A- Phương châm về chất
B- Phương châm về lượng
Câu 2: Người nói chú ý tuân thủ phương châm hội thoại nào khi bắt đầu câu nói bằng những từ ngữ sau đây:
-Tôi không có đủ bằng chứng, nhưng.
-Người ta nói rằng.
A. Phương châm về lượng
B. Phương châm về chất
Câu 3. Người nói chú ý tuân thủ phương châm hội thoại nào khi bắt đầu câu nói bằng những từ ngữ sau đây:
-Tôi tin chắc là mọi người đều đã biết, nhưng.
-Để tránh sa vào những chi tiết không cần thiết của sự việc, tôi...
A.Phương châm về lượng.
B.Phương châm về chất.


Bài tập củng cố
Hướng dẫn về nhà:

- Nắm được nội dung bài học: phương châm về lượng, phương châm về chất
- Hoàn thành các bài tập còn lại vào vở bài tập
- Chuẩn bị bài mới : Các Phương châm hội thoại ( tiếp )
+ Tìm hiểu các ví dụ
+ Trả lời câu hỏi