Bài 1. Các phương châm hội thoại

CHÀO MỪNG THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ THAO GIẢNG
LỚP 9E
Giáo viên : Nguyễn Thị Hạnh
Giờ văn học , thầy giáo hỏi bài cũ:    
- Ai đã viết Hịch tướng sĩ?
    Cả lớp im phăng phắc. Thầy phát cáu gọi:
    - Huỳnh! Ai đã viết Hịch tướng sĩ !?
    Huỳnh run rẩy đứng lên, nói lắp bắp:
    - Thưa thầy... không phải em ạ.
Các nhân vật trong truyện cười sau đã không tuân thủ phương châm hội thoại nào?
MẮT TINH, TAI TINH

Có hai anh bạn gặp nhau, một anh nói: 
- Mắt tớ không ai bằng! Kìa! Một con kiến đang bò ở cành cây trên đỉnh núi phía trước mặt, tớ trông rõ mồn một đến cả từ sợi râu cho đến bước chân của nó.
Anh kia nói:
- Thế cũng chưa tinh bằng tớ, tớ còn nghe thấy sợi râu nó ngoáy trong không khí kêu vù vù và chân nó bước kêu sột soạt.
(Truyện cười dân gian Việt Nam)
Bài cũ
Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp …)
Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp …)
I. PHƯƠNG CHÂM QUAN HỆ
1. Ví dụ
A : - Nằm lùi vào!
B : - Làm gì có hào nào .
A : - Đồ điếc!
B : - Tôi có tiếc đâu.
2. Nhận xét:
- Mỗi người nói về một đề tài không ăn khớp, hòa nhập với nhau.
Người nói ,người nghe không hiểu 
nhau, không  giao tiếp được với nhau
 Khi giao tiếp cần nói
 đúng vào đề tài giao tiếp,tránh nói lạc đề 
* Ghi nhớ ( sgk)
Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp …)
II. PHƯƠNG CHÂM CÁCH THỨC
1. Ví dụ
2. Nhận xét:
dây cà ra dây muống,
lúng búng như ngậm hột thị.
- Nói dài dòng, rườm rà.
- Ấp a, ấp úng không thành lời.
→ Người nghe khó tiếp nhận thông tin.
- Nói năng phải ngắn gọn,rõ ràng, rành mạch; phải tạo được mối quan hệ tốt với người đối thoại.
Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp …)
II. PHƯƠNG CHÂM CÁCH THỨC
1. Ví dụ
2. Nhận xét:
- Nói năng phải ngắn gọn,rõ ràng, rành mạch; phải tạo được mối quan hệ tốt với người đối thoại.
Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy.
Thảo luận
- Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy
Tôi đồng ý với những nhận định của ông ấy.
- Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy.
Tôi đồng ý với những truyện ngắn của ông ấy.
=> Nói mơ hồ, nhiều cách hiểu
Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp …)
Truyện Cười :
Mất rồi, cháy!
Một người sắp đi chơi xa, dặn con:
    - Ở nhà có ai hỏi thì bảo bố đi vắng nhé !
    Sợ con mải chơi quên mất, lại cẩn thận lấy giấy bút viết vào tờ giấy rồi bảo:
    - Có ai hỏi thì con cứ đưa ra tờ giấy này !
    Con cầm giấy bỏ vào túi áo. Cả ngày chẳng thấy ai hỏi. Tối đến, sẵn có ngọn đèn, nó lấy giấy ra xem, vô ý thế nào lại để giấy cháy mất.
    Hôm sau, có người đến chơi hỏi:
    - Bố cháu có nhà không?
    Nó ngẩn ngơ hồi lâu, sực nhớ ra, sờ vào túi không thấy giấy liền nói:
    - Mất rồi !
    Khách giật mình hỏi:
    - Mất bao giờ?
    - Tối hôm qua !
    - Sao mà mất?
    - Cháy !!!
Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp …)
II. PHƯƠNG CHÂM CÁCH THỨC
1. Ví dụ
2. Nhận xét:
- Nói năng phải ngắn gọn,rõ ràng, rành mạch; phải tạo được mối quan hệ tốt với người đối thoại.
Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy.
Thảo luận
- Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy
Tôi đồng ý với những nhận định của ông ấy.
- Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy.
Tôi đồng ý với những truyện ngắn của ông ấy.
- Nói năng phải rõ ràng, tránh cách nói mơ hồ, khó hiểu.
* Ghi nhớ ( sgk)
=> Nói mơ hồ, nhiều cách hiểu
Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp …)
III. PHƯƠNG CHÂM LỊCH SỰ
1. Ví dụ
2. Nhận xét:

NGƯỜI ĂN XIN
Một người ăn xin đã già. Đôi mắt ông
đỏ hoe,nước mắt ông giàn giụa, đôi môi
tái nhợt,áo quần tả tơi. Ông chìa tay
xin tôi:
Tôi lục hết túi nọ đến túi kia, không có
lấy một xu, không có cả khăn tay,
chẳng có gì hết. Ông vẫn đợi tôi.Tôi
chẳng biết làm thế nào. Bàn tay tôi
run run nắm chặt lấy bàn tay run rẩy
của ông:
-Xin ông đừng giận cháu! Cháu không
có gì cho ông cả.
Ông nhìn tôi chăm chăm, đôi môi nở
nụ cười:
-Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là
cháu đã cho lão rồi.
Khi ấy tôi chợt hiểu ra: Cả tôi nữa, tôi
cũng vừa nhận được một cái gì đó
của ông.
(Theo Tuốc-ghê-nhép)

- Cả hai đều nhận được tình cảm chân thành và tôn trọng lẫn nhau
=> Khi giao tiếp cần tế nhị và tôn trọng người khác.
* Ghi nhớ ( sgk)
Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp …)
Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp …)
IV. LUYỆN TẬP
Bài tập 1.
Lời chào cao hơn mâm cỗ.

b. Lời nói chẳng mất tiền mua,

Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau

c. Kim vàng ai nỡ uốn câu,

Người khôn ai nỡ nói nhau nặng lời.
- Suy nghĩ, lựa chọn ngôn ngữ khi giao tiếp.
- Có thái độ tôn trọng, lịch sự với người đối thoại
- Chó ba quanh mới nằm, người ba năm mới nói.
- Một lời nói quan tiền thúng thóc, Một lời nói dùi đục cẳng tay.
Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp …)
IV. LUYỆN TẬP
Bài tập 2.
- so sánh
- ẩn dụ
- nhân hóa
- hoán dụ
- điệp ngữ
- nói quá
- nói giảm nói tránh
 PHƯƠNG CHÂM LỊCH SỰ
- nói giảm nói tránh
Bài 3.
a. Nói dịu nhẹ như khen, nhưng thật ra là
mỉa mai, chê trách là
nói mát
b. Nói trước lời mà người khác chưa kịp nói
là
nói hớt
c.Nói nhằm châm chọc điều không hay của
người khác một cách cố ý là
nói móc
d. Nói chen vào chuyện của người trên khi
không được hỏi đến là
nói leo
e.Nói rành mạch, cặn kẽ, có trước có sau
là
nói ra đầu ra đũa
PHƯƠNG CHÂM LỊCH SỰ
e. Nói ra đầu ra đũa
PHƯƠNG CHÂM CÁCH THỨC
Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp …)
IV. LUYỆN TẬP
a. Nói mát
b. Nói hớt
c. Nói móc
d. Nói leo
Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp …)
IV. LUYỆN TẬP
Bài tập 4.

a. nhân tiện đây xin hỏi;
Khi người nói muốn hỏi một vấn đề nào đó không thuộc đề tài đang trao đổi .
(P/ C quan hệ)
Khi người nói muốn ngầm xin lỗi trước người nghe về những điều mình sắp nói

b. cực chẳng đã tôi phải
nói ;…xin lỗi,có thể anh
không hài lòng nhưng
tôi cũng phải thành thực
mà nói là…;
(P/C lịch sự)
c. đừng nói leo; đừng ngắt
lời như thế; đừng nói cái giọng
đó với tôi.
Khi người nói muốn nhắc nhở người nghe phải tôn trọng
(P/C lịch sự)
Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp …)
CHÀO TẠM BIỆT CÁC THẦY CÔ !