[Ôn thi chuyển cấp] SỰ PHÁT TRIỂN TỪ VỰNG

SỰ PHÁT TRIỂN TỪ VỰNG

Câu 1
Chú ý những từ in nghiêng trong các câu sau:
- Những chiếc giỏ xe chở đầy hoa phượng.
- Thềm hoa một bước, lệ hoa mấy hàng.
- Tên riêng bao giờ cũng được viết hoa.
a. Chỉ ra từ nào dùng nghĩa gốc, từ nào dùng nghĩa chuyển?
b. Nghĩa chuyển của từ “lệ hoa” là gì?
Gợi ý
a. + từ “hoa” trong câu “Những chiếc giỏ xe chở đầy hoa phượng” dùng theo nghĩa gốc.
+ những từ “hoa” trong các câu khác đều dùng theo nghĩa chuyển.
b. - giải nghĩa được nghĩa chuyển của từ “lệ hoa”: giọt nước mắt của người đẹp
(BS:- HS trả lời: “Nước mắt của Thúy Kiều” vẫn tính điểm; nếu HS giải nghĩa từ
“lệ hoa” là “nước mắt” thì không cho điểm).
- Nếu HS diễn đạt khác nhưng vẫn hiểu là giọt nước mắt được cách điệu, diễn tả cái đẹp thì vận dụng đến
Câu 2: Những câu thơ sau đây đều trích từ các văn bản trích học trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du:
- Hoa cười, ngọc thốt đoan trang
- Cành lê trắng điểm một vài bông hoa
a. Trong hai câu thơ trên, câu thơ nào từ “hoa” được dùng với nghĩa ẩn dụ? Từ “hoa” nào được dùng với nghĩa miêu tả?
b. Hãy cho biết giá trị biểu đạt của hình ảnh “hoa cười” trong câu thơ “Hoa cười ngọc thốt đoan trang”.
Câu 3
a. Từ xuân trong hai câu thơ sau, từ nào mang nghĩa gốc, từ nào mang nghĩa chuyển :
a1- Làn thu thủy, nét xuân sơn.
a2 - Xuân xanh xấp xỉ đến tuần cập kê.
Nêu nghĩa của mỗi từ xuân ấy.
Gợi ý
a. Yêu cầu nêu được nghĩa gốc, nghĩa chuyển của từ xuân và cách cho điểm như sau :
– Từ xuân ở câu a1 là nghĩa gốc
Nghĩa của từ xuân ở câu trên là mùa xuân :
– Từ xuân ở câu a2 là nghĩa chuyển
Nghĩa của từ xuân ở đây là chỉ tuổi trẻ (tuổi xuân)
Câu 4
Tìm nghĩa gốc, nghĩa chuyển và phương thức chuyển nghĩa của các từ in đậm trong các câu thơ sau:
Đuề huề lưng túi gió trăng, Sau chân theo một vài thằng con con. (Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Buồn trông nội cỏ rầu rầu Chân mây mặt đất một màu xanh xanh. (Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Gợi ý
Học sinh xác định được nghĩa gốc, nghĩa chuyển và phương thức chuyển nghĩa của các từ in đậm trong các câu thơ. Cụ thể là:
- Trường hợp thứ nhất:
a. Đuề huề lưng túi gió trăng, Sau chân theo một vài thằng con con. (Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Từ chân: được dùng theo nghĩa gốc.
- Trường hợp thứ hai:
b. Buồn trông nội cỏ rầu rầu Chân mây mặt đất một màu xanh xanh. (Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Từ chân: được dùng theo nghĩa chuyển, theo phương thức ẩn dụ.
Câu 5
Trong hai câu thơ sau, từ hoa trong thềm hoa và lệ hoa được dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Có thể coi đây là hiện tượng chuyển nghĩa làm xuất hiện từ nhiều nghĩa được không? Vì sao?
Nỗi mình thêm tức nỗi nhà,
Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng!
(Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Câu 6
Trên cơ sở giải thích nghĩa của từ “nhóm” trong đoạn thơ:
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ
Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa!
(Bếp lửa)
Em hãy trình bày một cách ngắn gọn về thành công của Bằng Việt trong việc sử dụng từ nhiều nghĩa.
Thanh minh, tiết, lễ, tảo mộ, hội, đạp thanh, yến anh, bộ hành, xuân, tài tử, giai nhân.

 a.Từ “chân trời” trong câu thơ Truyện Kiều “Cỏ non xanh