Ý nghĩa Đảng ra đời

Chuyên đề số 34
Sự ra đời Đảng Cộng sản -
bước ngoặt của cách mạng Việt Nam


I- Tình hình đất nước và quốc tế đầu thế kỷ XX và yêu cầu phát triển của cách mạng Việt Nam
1- Hoàn cảnh đất nước
Ngày 1-9-1858 thực dân Pháp xâm lược Việt Nam. Với bản Hiệp ước Hácmăng (Harmand) ngày 25-8-1883, chính quyền nhà Nguyễn đã mất quyền tự chủ và đi sâu vào con đường đầu hàng Pháp. Ngày 6-6-1884, Chính phủ Pháp cử Patơnốt (Patenôtre) ký với triều đình Huế điều ước mới hoàn toàn đầu hàng Pháp. Khoản 1 của điều ước Patơnôt ghi rõ: nước Việt Nam thừa nhận sự bảo hộ của nước Pháp là nước sẽ thay mặt Việt Nam trong mọi việc giao thiệp với ngoại quốc và bảo hộ người Việt Nam ở nước ngoài.
Với chính sách đầu hàng của nhà Nguyễn, từ cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, Pháp đã đặt được ách cai trị thực dân trên đất nước Việt Nam. Xã hội Việt Nam chuyển từ xã hội phong kiến độc lập thành xã hội thuộc địa, nửa phong kiến. Hệ thống chính quyền phong kiến vẫn tồn tại từ Trung ương đến làng, xã và là chỗ dựa cho chính quyền thuộc địa. Hệ thống chính quyền thuộc địa của Pháp được thiết lập ở Đông Dương và Việt Nam, đứng đầu là Toàn quyền Đông Dương, ở Việt Nam có 3 kỳ (cấp xứ) với các chức quan người Pháp: Thống đốc Nam Kỳ, Khâm sứ Trung Kỳ, Thống sứ Bắc Kỳ. Các tỉnh Nam Kỳ có một người Pháp đứng đầu là quan chư tỉnh, ở Trung và Bắc Kỳ gọi là Công sứ. Từ cấp huyện, phủ trở xuống thực dân Pháp dựa vào chính quyền phong kiến. Trên thực tế, sự câu kết giữa đế quốc với phong kiến là đặc trưng của chế độ thuộc địa. Điều đó làm cho mâu thuẫn giữa dân tộc Việt Nam với chủ nghĩa đế quốc, thực dân Pháp ngày càng phát triển gay gắt, đồng thời mâu thuẫn giữa nhân dân Việt Nam với chế độ phong kiến đã lỗi thời và là chỗ dựa cho Pháp cũng ngày càng thêm gay gắt.
Sau khi ổn định được chế độ cai trị về chính trị, thực dân Pháp đẩy mạnh chương trình khai thác thuộc địa ở Đông Dương, tập trung vào các năm 1897-1914 và 1919-1929. Chương trình khai thác thuộc địa của thực dân Pháp bắt đầu tạo sự biến đổi trong quan hệ sản xuất, hình thành quan hệ sản xuất tư bản, biến đổi cơ cấu kinh tế với sự hình thành các ngành công nghiệp, thương mại, dịch vụ, giao thông vận tải, khai thác khoáng sản, chế biến nông sản... Thực dân Pháp cướp ruộng đất của nông dân, tập trung ruộng đất lập đồn điền kinh doanh nông nghiệp theo lối tư bản. Chính sách khai thác thuộc địa của Pháp cũng làm biến đổi cơ cấu xã hội, dẫn tới sự ra đời của giai cấp công nhân Việt Nam, giai cấp tư sản Việt Nam. Giai cấp công nhân Việt Nam bị tư bản Pháp và cả tư sản bản xứ áp bức bóc lột và cũng là người dân mất nước. Vì vậy, giai cấp công nhân sớm giác ngộ tinh thần yêu nước, tinh thần đấu tranh giai cấp, cách mạng, trở thành cơ sở giai cấp, cơ sở xã hội để tiếp nhận tư tưởng cách mạng và xây dựng chính đảng của mình. Lực lượng giai cấp công nhân phát triển nhanh về số lượng và trên nhiều ngành kinh tế, đến 1929 có 221.050 công nhân, đông nhất là công nhân trong các đồn điền, công nhân mỏ và giao thông vận tải.
Giai cấp nông dân Việt Nam vẫn chiếm lực lượng đông đảo trên 90%, bị áp bức dân tộc và bần cùng hóa. Giai cấp địa chủ tiếp tục củng cố thế lực kinh tế, chính trị. Giai cấp tư sản Việt Nam mới ra đời cũng tăng cường thế lực kinh tế như Trương Văn Bền, Nguyễn Sơn Hà, Bạch Thái Bưởi, Lê Phát Vĩnh... Tầng lớp tiểu tư sản trí thức được đào tạo trong nhà trường của Pháp cũng hình thành và phát triển. Sự phân hóa giai cấp diễn ra, đa số vẫn nêu cao tinh thần yêu nước, tinh thần dân tộc.
Các phong trào yêu nước chống thực dân Pháp xâm lược đã nổ ra liên tục, rộng khắp ngay từ khi Pháp xâm lược Việt Nam năm 1858. Cuối thế kỷ XIX, sau khi nhà Nguyễn ký hòa ước đầu hàng (1884), phong trào chống Pháp vẫn diễn ra sôi nổi. Phong trào Cần Vương do vua Hàm Nghi và Tôn Thất Thuyết lãnh đạo nổ ra năm 1885 và kết thúc bằng cuộc khởi nghĩa của Phan Đình Phùng 1896. Dòng yêu nước theo tư tưởng phong kiến đó vẫn còn phát triển ở đầu thế kỷ XX với những vị vua nêu cao tinh thần yêu nước chống Pháp như Thành Thái, Duy Tân. Phong trào kháng chiến chống Pháp của nông dân diễn ra quyết liệt, tiêu biểu là