Văn minh Đại Việt

LÝ DO THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ
Văn minh Đại Việt là nền văn minh có từ lâu đời(thế kỉ XI) và rất quen thuộc với người Việt Nam.
Tuy là rất quen thuộc nhưng không phải bao giờ cũng là cái ta hiểu biết.Vì thế chúng tôi và các bạn hãy cùng nhìn lại chuyên đề để hiểu rõ hơn kiến thức về văn minh Đại Việt.
Chúng tôi đã cố gắng thực hiện chuyên đề này,nếu có gì thiếu sót hay không đúng mong các bạn bổ sung cho

















?Quá trình phát triển của lịch sử dân tộc đã trải qua nhiều giai đoạn với nhiều biến cố lịch sử.Nhớ tới chiến thắng Bạch Đằng(938) của Ngô Quyền diệt quân Nam Hán,nước Việt giành lại độc lập và tồn tại lâu dài dưới các thời Ngô,Đinh,Tiền Lê.Rồi đến thế kỉ XI,Lý Công Uẩn lập ra vương triều nhà Lý,định đô ở Thăng Long,lập nên quốc gia Đại Việt.Quốc gia này khá vững chắc dưới hai triều Lý-Trần.Dân số gia tăng,lãnh thổ mở rộng về phương Nam,một số dân tộc ít người đã hòa nhập vào cộng đồng Việt.Nước Đại Việt tiếp tục phát triển và lâm vào khủng hoảng sâu sắc trong nửa cuối thế kỉ XVIII.

?Cùng với sự tồn tại của quốc gia Đại Việt là nền văn minh mới được gọi là "Văn minh Đại Việt".Nền văn minh này đã khôi phục những bản sắc của người Việt cổ trong nền văn minh Văn Lang-Âu Lạc trước kia và phát triển cao hơn.Mặt khác,nó cũng tiếp thu và đồng hóa một số yếu tố bên ngoài,chủ yếu là ảnh hưởng của văn hóa Trung hoa phương Bắc và văn hóa Champa ở phía Nam .Văn minh Đại Việt đã trải qua một tiến trình:
?Giai đoạn sơ kì (thế kỉ X)
?Giai đoạn phát triển thịnh đạt(thế kỉ XI,XII,XIII,XIV) dưới hai vương triều Lý-Trần.
?Giai đoạn muộn (thế kỉ XV đến cuối thế kỉ XVIII) dưới thời Lê sơ và Lê mạt.

?Trong nền văn minh Đại Việt,qua nhiều thế kỉ,một thiết chế nhà nước phong kiến-quan liêu đã tồn tại,bao trùm lên một hệ thống cộng đồng các làng xã cổ truyền.Nhìn chung,đời sống kinh tế-vật chất của người Việt không có sự thay đổi lớn.Ngược lại,đời sống văn hóa-tinh thần của họ đã có nhiều chuyển biến và văn minh Đại Việt đã đạt được nhiều thành tựu rực rỡ.
?Nổi bật trong nền văn minh Đại Việt là những thành tựu văn hóa chịu ảnh hưởng của Phật giáo,quê hương của Phật giáo là Ấn Độ cổ đại.Được du nhập từ lâu,đến thế kỉ X,đạo Phật ở Việt Nam đã được truyền bá rộng rãi trong các tầng lớp nhân dân ,quý tộc và bình dân.Sau đây là biểu đồ về vị trí của Phật giáo trên vũ đài chính trị và tư tưởng của nước nhà trong kỉ nguyên độc lập,tự chủ và thống nhất:

Theo bieåu ñoà naøy thì ngay ôû buoåi ñaàu cuûa kyû nguyeân ñoäc laäp,töï chuû vaø thoáng nhaát ,Phaät giaùo ñaõ toû ra raát gaén boù vôùi nhaø nöôùc.Khoâng thaáy söû cheùp vieäc tu haønh cuûa nhöõng ngöôøi ñieàu khieån vaän meänh quoác gia,nhöng söû cuõ cuõng ñaõ cheùp raát roõ raøng raèng nhieàu baäc cao taêng coù vò trí quan troïng nhö nhöõng coá vaán chính trò thöïc söï cuûa vua vaø trieàu ñình nhö:Khuoâng Vieät Ñaïi sö Ngoâ Chaân Löu(döôùi thôøi vua Ñinh Tieân Hoaøng),Ñoã Phaùp Thuaän(döôùi thôøi vua Leâ Hoaøn),Taêng Thoáng Quaùch Ngang(döôùi thôøi Leâ Ngoïa Trieàu)…

Gaàn ñaây,caùc nhaø khaûo coå hoïc ñaõ ñaøo ñöôïc ôû kinh ñoâ Hoa Lö(Ninh Bình) hai coät ñaù goïi laø coät kinh.Nhöõng doøng chöõ khaéc treân coät kinh xaùc nhaän raèng:naêm Quyù Daäu(973), Nam Vieät Vöông Ñinh Lieãu ( con tröôûng Ñinh Tieân Hoaøng) ñaõ cho döïng 100 coät kinh.Ñaây laø moät coá gaéng lôùn theå hieän söï höng thònh cuûa Phaät giaùo thôøi Ñinh.

? Sự hưng thịnh của Phật giáo đạt đến đỉnh cao dưới hai thời Lý-Trần.Lúc này,bộ máy nhà nước chia làm bốn ban,trong đó có cả tăng ban(ban của nhà tu hành).Tiếng nói của những nhà sư có ảnh hưởng rất lớn đối với nhà vua,hoàng tộc cũng như đối với cả triều đình. Căn cứ vào biểu đồ vị trí Phật giáo trên vũ đài chính trị và tư tưởng,có ý kiến cho rằng:kể từ thế kỉ XIV về sau,Phật giáo bắt đầu bị lu mờ để rồi từ thế kỉ XV trở đi Phật giáo bắt đầu thời kì suy vi.Chúng tôi không bác bỏ ý kiến trên nhưng cũng không phải là đồng ý với nó bởi vì nhận định về sự thịnh suy của một tôn giáo không thể chỉ giới hạn trong phạm vi chật hẹp của vũ đài chính trịn và tư tưởng.Nơi chứng giám sức sống của bất cứ một tôn giáo nào,trước hết và cao nhất bao giờ cũng là xã hội rộng lớn.

Vôùi bieåu ñoà naøy,chuùng ta thaáy moät quaù trình tieân tieán,khoâng oàn aøo nhöng chaéc chaén,phaûn aùnh söï phaùt trieån lieân tuïc cuûa Phaät giaùo ôû nöôùc ta.
Ngöôøi Vieät luùc naøy ñaõ xaây döïng nhieàu chuøa thaùp,toâ töôïng,ñuùc chuoâng,khaéc in saùch Phaät,ñeå laïi nhieàu coâng trình noåi tieáng nhö:
?Như trên đã nói,từ thế kỉ XIV trở đi Phật giáo bị suy vi trên vũ đài chính trị và tư tưởng thì thế kỉ XVI trở đi,Phật giáo lại có điều kiện để phát triển khi đất nước phân chia Đàng trong, Đàng ngoài.Nhưng chính quyền ở cả hai đàng đều tỏ thái độ thực sự cởi mở,một hướng xây dựng vũ đài chính trị và tư tưởng khác hơn.Chính xu hướng này đã khiến cho Phật giáo chiếm ưu thế.
?Về phía xã hội,đó là sự thích ứng với Phật giáo mạnh mẽ hơn sự thích ứng đối với Nho giáo.Phật giáo đã thực sự trở thành tôn giáo chính của một dân tộc.
?Nói về Nho giáo,do ảnh hưởng của văn hoá Trung Hoa,đạo Nho đã du nhập vào Việt Nam từ thời Bắc thuộc và được triều đình nhà Lý chính thức thừa nhận khi cho xây dựng Văn miếu thờ Khổng Tử ở Thăng Long(1070).Thời Trần,đạo Nho tiếp tục phát triển,cạnh tranh và dần dần lấn át đạo Phật.Từ thời Lê trở đi,đạo Nho chiếm địa vị độc tôn và trở thành hệ tư tưởng chính thống của đẳng cấp thống trị.
? Từ cuối thế kỉ XVI,các giáo sĩ phương Tây bắt đầu có mặt ở nước ta và càng về sau thì số lượng các giáo sĩ đến nước ta càng đông.Điều này ảnh hưởng rất đa dạng đối với xã hội Đại Việt.
?Tru?c s? bi?n d?i nhanh chóng c?a d?i s?ng tư tưởng và tín ngu?ng,xu hu?ng thật tâm tìm hi?u nh?ng gì ? ngoài Nho giáo và khác với Nho giáo du?c nhi?u ngu?i quan tâm.C?a Kh?ng sân Trình không còn giàu sức cu?n hút mạnh mẽ đối với xã hội như trước nữa.
?G?n li?n v?i d?o Nho,ch? Hán đã tr? thành van t? chính th?c trong khoa c? tuy?n ch?n quan l?i cao cấp.Thời Lý-Trần đã có nhiều văn thơ chữ Hán xuất sắc,thắm đượm tình yêu nước,tự hào dân tộc như bài thơ"Nam quốc sơn hà" của Lý Thường Kiệt,"Hịch tướng sĩ" của Trần Quốc Tuấn.Kèm theo các bài văn,thơ hay là các Nho sĩ sáng tác chữ Hán như Trương Hán Siêu,Chu Văn An.
?Cũng trong thời gian này,chữ Nôm có nguồn gốc từ trước,đã chính thức được sử dụng.Đó là một loại chữ gốc Hán,được cải biến cho phù hợp với cách nói và cách đọc của người Việt,mang nhiều tính dân tộc.
?Trong giai đoạn muộn của nền văn hóa Thăng Long,gương mặt Nho sĩ-nhà văn hóa nổi bật về tư tưởng nhân đạo,nhân nghĩa và tinh thần yêu nước.Đó là văn tài xuất sắc Nguyễn Trãi với các tác phẩm nổi tiếng:"Ức trai thi tập"(chữ Hán),"Quốc âm thi tập"(chữ Nôm),"Bình Ngô đại cáo"(chữ Hán).
?Chịu ảnh hưởng của Phật giáo và Nho giáo,dòng văn hóa dân gian làng xã trong nền văn minh Đại Việt đã có nhiều thành tựu đáng kể.Nhiều trò vui dân gian được phổ biến trong làng xã được mọi người ưa thích như ca hát,múa rối nước,đá cầu,đấu vật,đánh đu,hát chèo,đánh phết,đua thuyền.
?Ở các chùa chiền,người ta chạm khắc nhiều kiểu hoa văn trang trí có đường nét mềm mại,uyển chuyển,dịu dàng,độc đáo Việt Nam.Trong dân gian,đã nung được nhiều loại men gốm liền đẹp như các loại men ngọc,men hoa nâu,men nhiều màu.Dòng văn hoá thời Lý-Trần đã có nhiều ảnh hưởng trong cả nước và tầng lớp vua quan quý tộc.
Tieáp noái vaø phaùt trieån neàn vaên minh Vieät coå,gaén lieàn vôùi nhöõng cuoäc ñaáu tranh xaây döïng vaø baûo veä ñaát nöôùc,vaên minh Ñaïi Vieät ñaõ mang ñaäm tính daân toäc,giöõ ñöôïc nhöõng baûn saéc truyeàn thoáng,thaám ñöôïm tinh thaàn yeâu nöôùc,töï haøo daân toäc.
Vaên minh Ñaïi Vieät ñöôïc phaùt trieån ôû thôøi kì lòch söû trong ñoù nhöõng maâu thuaãn xaõ hoäi coøn hoøa dòu,ñôøi soáng ñaúng caáp vua quan coøn khaù gaàn guõi vôùi quaàn chuùng nhaân daân,do ñoù noù coøn mang ñaäm tính daân gian.
Trong nhöõng giai ñoaïn ñaàu,vaên hoùa cung ñình vaø vaên hoùa laøng xaõ coøn hoøa nhaäp,ñan xen nhau,chöa thaät caùch bieät nhau.
Ñeán giai ñoaïn muoän cuûa vaên minh Ñaïi Vieät,doøng vaên hoùa cung ñình ngaøy caøng bò goø boù trong nhöõng khuoân khoå cuûa heä tö töôûng Nho giaùo phong kieán li khai daàn vôùi doøng vaên hoùa daân gian.
? Kết Luận Chuyên Đề
Qua thời gian tồn tại của mình,nền văn minh Đại Việt có ảnh hưởng sâu đậm tới tính cách con người Việt,giữ lại được những nét tích cực cơ bản trong đời sống văn hóa Việt Nam,truyền thống thời Trung đại.