Văn học: Thơ Nguyễn Du

Thơ Nguyễn Du:

Tiểu Sử Tác Giả




 


Nguyễn Du: (1765-1820) Cụ tự là Tố Như, hiệu Thanh Hiên, người làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, Tỉnh Hà Tĩnh. Tổ tiên nhà cụ đời đời làm quan với nhà Hậu Lê. Cụ có khí tiết: sau khi Tây Sơn dứt nhà Lê, cụ không chịu ra làm quan, chỉ lấy chơi bời săn bắn làm vui, trong chín mươi chín ngọn núi Hồng Sơn (ở vùng Nghệ An, Hà Tĩnh) không chỗ nào cụ không đi tới. Năm Gia Long nguyên niên (1802), cụ được triệu ra làm tri huyện huyện Phù Dực (nay thuộc Tỉnh Thái Bình), rồi được ít lâu thăng tri phủ Thường Tín (Hà Đông). Năm thứ tám (1809), cụ ra làm cai bạ tỉnh Quảng Bình. Năm thứ mười hai (1813), thăng Cần chánh điện học sĩ, sung làm chánh sứ sang cống bên Tàu. Đến khi về, thăng Lễ bộ hữu tham tri. Năm Minh mệnh nguyên niên (1820), lại có mệnh sang sứ Tàu, nhưng chưa kịp đi thì cụ mất, thọ 56 tuổi. Cụ học rộng, không những tinh thâm nho học, lại thông đạt cả đạo Phật, đạo Lão. Cụ làm nhiều thơ văn và sách vở bằng chữ nho, như Thanh hiên tiền hậu tập, Bắc hành thi tập, Nam trung tạp ngâm, Lê quý kỷ sự. Cụ lại có biệt tài về văn nôm. Khi đi sứ Tàu về, cụ có soạn quyển truyện Thúy Kiều mà nguyên lúc đầu tác giả đặt nhan là Đoạn trường tân thanh (đoạn trường: đứt ruột; tân thanh: tiếng mới).
 




 


Long Thành Cẩm Giả Ca




 
 Đất Long Thành khách giai nhân nọ, Không nhớ ra tên họ là gì. Nguyễn Cầm nổi tiếng đương thì, Tên Cầm mượn của đ
àn kia gọi người. Khúc cung phụng những đời vua trước, Tưởng quân thiên nhã nhạc khôn bì, Nhớ hồi tuổi trẻ xưa kia, Đêm bên hồ giám một kì tiệc vui. Xuân đương hồi ba bảy, Ánh hồng trang lộng lẫy mặt hoa. Não người vẻ rượu ngà ngà , Năm cung dìu dặt nảy qua phím đ
àn. Tiếng khoan thoảng thông ngàn gió thổi. Tiếng trong như hạc gọi xa xăm, Mạnh như Tiến Phúc sét gầm. Buồn như tiếng Việt, Trang nằm đau rên Ai nấy nghe nhường quên mệt mỏi, Rõ tiếng đ
àn đại nội Trung Hòa. Tây Sơn quan khách là
đ
à, Mải vui quên cả tiếng gà tan canh. Tả lại hữu tranh giành gieo thưởng, Tiền như bùn ước lược qua qua. Vương hầu thua vẻ hào hoa, Ngũ Lăng chàng trẻ ai mà kể chi. Băm sáu cung xuân kia chung đúc, Đất Tràng An hạt ngọc liên thành. Hai mươi năm, tiệc qua nhanh, Tây Sơn sụp đổ thì mình về nam. Chốn Long Thành tấc gang chẳng tới, Còn nói chi những buổi đ
àn ca. Nặng tình quan Sứ tiễn ta, Tiệc hoa kén những bông hoa nói cười. Mé cuối tiệc một người nho nhỏ, Tóc hoa râm mặt võ mình gầy, Bơ phờ chẳng sửa đôi mày, Tài hoa ai biết đất này không hai! Thoáng mấy tiếng, thầm rơi giọt lệ, Lọt tai mà như xé tấc son. Giật mình hai chục năm tròn, Tiệc bên hồ Giám người còn chưa quên. Cuộc thươnghải tang điền thấm thoát, Cõi nhân gian thành quách đổi đời. Tây Sơn cơ nghiệp đâu rồi, Mà làng ca vũ một người còn trơ. Ngàn trăm năm thì giờ chớp mắt, Lệ thương tâm ướt vạt áo là. Nam về đầu bạc ngẫm ta, Trách gì hương phấn bông hoa chẳng tà! Trừng trừng đôi mắt mơ màng, Quen mà hóa lạ nghĩ càng thêm thương.                                  Hoàng Tạo Dịch
 




 

Đêm Thu




 
 Sương sa như bạc sao đầy trời, Giun dế tường đông quá ngậm ngùi. Muôn dặm hơi thu xua lá rụng, Một trời sắc lạnh quét mây trôi. Già về tóc bạc nên thương đấy, Trọ mãi non xanh chửa ngán người. Ngán nỗi lênh đ
ênh du khách mỏi, Nằm đau bến tuế tháng năm vơi. Dịch Thơ: Màn sao đầy sáng móc sương ngần, Dọng dế tường đông thảm bội phần. Muôn dặm hơi thu xua lá rụng, Một trời hơi lạnh quét mây vần. Già về tóc bạc thương ngươi đấy, Trọ mãi non xanh núi vẫn thân. Mệt mỏi khách du đ
à lận đận, Ốm bên bến Tuế buổi cùng năm