Văn học: ST Vài nét về ngữ pháp trong TP văn học

Câu trong tác phẩm văn học và một vài chú ý về ngữ pháp khi viết văn.

I* Câu: Có rất nhiều định nghĩa về câu nhưng ở đây chỉ nêu một định nghĩa phù hợp nhất: “ Câu là một chuỗi từ ( tập hợp từ) được sắp xếp theo quy tắc ngữ pháp Việt nam và diễn đạt một ý trọn vẹn”.
Các loại câu trong tác phẩm văn học gồm: câu đơn, câu đảo, câu treo, câu xen, câu phức, câu không dùng từ nối, câu sóng đôi( trong đó câu đơn và câu phức là hai kiểu câu chính).
1, Câu đơn: Câu chủ yếu có ba thành phần cơ bản: chủ ngữ, vị ngữ và tân ngữ(bổ ngữ).
Câu đơn có thể được “biến hoá” thành câu ngắn(còn gọi là câu tinh lược) khi nó bị bớt đi một thành phần ngữ pháp nào đó, chẳng hạn những câu thiếu chủ ngữ, chỉ có động vị ngữ, rất thích hợp để diễn tả những gì thanh, mạnh. Ví dụ: “Chửi, kêu. Đấm. Đá.Thụi. Bịch...như mưa vào đầu....”( Nguyễn Công Hoan). Hoặc: Mưa! Gió. Não nùng.
2, Câu đảo: Câu có sự đảo ngược trật tự thông thường của các thành phần ngữ pháp; thành phần nào đảo ngược lên trước là thành phần được nhấn mạnh.
3, Câu treo: Là câu bị bỏ lửng, không được viết hết, dùng trong trường hợp cần nói một cách tế nhị, kín đáo. Ví dụ:
“ Thác bức rèm chân chợt thấy mà...”.
“Nét thu gợn sóng hình như thể...”.
4, Câu xen: là câu có thêm các thành phần phụ để tăng sắc thái biều cảm, có khi khinh thường. Ví dụ: “ Nhà chị đông xá, cơm đã chín chưa?”
“ Gớm, mụ Nghị ác quá!”. “ Ghê nhỉ, cái con ranh ma này”.
5, Câu phức: thường có nhiều mệnh đề. Có thể là những câu dài, liên tục có sự mở rộng các thành phần ngữ pháp.
6, Câu sóng đôi: có các mệnh đề tồn tại song song và với ý nghĩa đối nhau hoặc bổ sung cho nhau. Ví dụ: “Một dân tộc đã gan góc chống lại ách nô lệ của Pháp hơn 80 năm nay, một dân tộc đã kiên quyết đứng về phía đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đã phải được tự do, dân tộc đó phải được độc lập”.(Hồ Chí Minh).
II* Phương thức chuyển nghĩa: so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, nhân hoá, vật hoá, tượng trưng,....
1,+ ẩn ngữ: phương thức biểu đạt bằng cách bỏ trống điều muốn nói. Ví dụ: Trong Kiều có câu “Tình trong như đã...mặt ngoài còn e”.
2,+ So sánh: “trẻ em như búp trên cành”.
3,+ ẩn dụ: cũng là so sánh, nhưng là so sánh bên trong, so sánh ngầm, bởi vì ở đó chỉ còn tồn tại vế bị so sánh nhưng người ta vẫn nhận ra vế so sánh;
Ví dụ: “ Thuyền về có nhớ bến chăng,
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền”.
* Phúng dụ hay nói bóng hoặc ám chỉ, là một biện pháp chuyển nghĩa trong nghệ thuật ngôn từ, một kiểu hình tượng, một nguyên tắc tư duy