Vấn đề đài loan trong quan hệ trung - mỹ

VẤN ĐỀ ĐÀI LOAN
TRONG QUAN HỆ TRUNG – MỸ
(1949 – 2005)
HUẾ, 13-5-2009
LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
- Vấn đề Đài Loan trong hơn 50 năm từ 1949 đến 2005 luôn hiện diện trong quan hệ Trung - Mỹ. Từ khi hai nước khai thông và thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức cho đến nay, tuy quan hệ Trung - Mỹ có những bước tiến triển nhưng trong vấn đề Đài Loan vẫn chưa tìm được tiếng nói chung.
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)

Quan hệ Trung - Mỹ thời kỳ Chiến tranh lạnh cũng như sau khi Chiến tranh lạnh kết thúc vẫn là một mối quan hệ có khả năng chi phối trong khu vực và trên thế giới.
Việt Nam là nước nằm cạnh Trung Quốc và đã từng bị tác động bởi tình trạng quan hệ Trung - Mỹ trong những thời kỳ khác nhau. Vì thế, tìm hiểu vấn đề này còn có ý nghĩa lý luận và thực tiễn.
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

- Quan hệ Trung - Mỹ có ý nghĩa chiến lược, do đó, nghiên cứu mối quan hệ này đã thu hút được sự quan tâm, chú ý của nhiều học giả, các nhà nghiên cứu, các nhà hoạch định chiến lược trong hơn nửa thế kỷ qua.
- Liên quan trực tiếp đến vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ có nhiều công trình, bài viết đã được công bố.
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu vấn đề
- Mục đích của đề tài: là bước đầu trình bày và rút ra những khái quát, những nhận định, đánh giá về vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005).
Nhiệm vụ:
+ Nhằm rút ra những bài học bổ ích về nghệ thuật đàm phán, đối ngoại của các nước lớn
+ Cung cấp thêm nguồn tài liệu tham khảo cho các sinh viên ngành lịch sử cũng như các chuyên ngành liên quan: Lịch sử thế giới, Quan hệ quốc tế
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

Đối tượng: khóa luận tập trung nghiên cứu mối quan hệ Trung - Mỹ xung quanh vấn đề Đài Loan
Phạm vi: khóa luận đi sâu phân tích, khái quát, tổng hợp những nét chủ yếu, đồng thời nêu lên những nhận xét về vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ từ 1949 đến 2005
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
5. Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp nghiên cứu: phương pháp lịch sử, phương pháp logic
Phương pháp khoa học liên ngành: phân tích, tổng hợp, đối chiếu, so sánh...
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
6. Bố cục của khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, khóa luận gồm ba chương:
+ Chương 1. Khái quát tình hình thế giới sau Chiến tranh thế giới thứ hai và tác động của nó đến Trung Quốc, Mỹ và Đài Loan
+ Chương 2. Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ thời kỳ 1949-1989
+ Chương 3. Quan hệ Trung - Mỹ và vấn đề Đài Loan trong bối cảnh mới (1989-2005)
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
Chương 1. Khái quát tình hình thế giới sau Chiến tranh thế giới thứ hai và tác động của nó đến Trung Quốc, Mỹ và Đài Loan

1.1. Tình hình thế giới
1.2. Sự ra đời và phát triển của nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa
1.3. Hoa Kỳ trong bối cảnh quốc tế mới
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
1.4. Sự xuất hiện vấn đề Đài Loan
Sự hậu thuẫn của Mỹ cho lực lượng Tưởng Giới Thạch trong thời kỳ nội chiến ở Trung Quốc (1945-1949)
Sau khi bị đánh bật khỏi lục địa Trung Quốc, Tưởng Giới Thạch tiếp tục duy trì Chính phủ Quốc dân Đảng và nhà nước Trung Hoa Dân Quốc ở Đài Loan
Vị thế quốc tế của Trung Hoa Dân Quốc
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
CT. Mao Trạch Đông tuyên bố thành lập nước CHND Trung Hoa 1949
Eo biển Đài Loan
Chương 2. Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ thời kỳ 1949-1989
2.1. Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ từ 1949 đến 1972
2.1.1. Lập trường và thái độ của Mỹ đối với vấn đề Đài Loan
- Sau khi CHND Trung Hoa ra đời, Mỹ tiếp tục công nhận lực lượng Tưởng Giới Thạch, đồng thời thực hiện chính sách cô lập và ngăn chặn Trung Quốc
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)

Năm 1954, Mỹ ký với Đài Loan “Hiệp ước an ninh chung Mỹ - Đài”

Từ năm 1968, Mỹ bắt đầu điều chỉnh chiến lược đối ngoại trong quan hệ với Trung Quốc
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
2.1.2. Lập trường và thái độ của Trung Quốc đối với vấn đề Đài Loan
Sau khi giải phóng Đại lục, Trung Quốc có ý định giải phóng nốt Đài Loan, nhưng chủ trương của Chính phủ Trung Quốc đã vấp phải sự ngăn trở của Mỹ
Trung Quốc đưa ra nguyên tắc “một nước Trung Quốc” và Đài Loan là một bộ phận lãnh thổ không thể tách rời của Trung Quốc
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
2.1.3. Ảnh hưởng của vấn đề Đài Loan đối với quan hệ Trung -Mỹ

Khủng hoảng eo biển Đài Loan lần thứ nhất (1954-1955)

Khủng hoảng eo biển lần thứ hai 1958
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
Khủng hoảng eo biển Đài Loan lần thứ nhất
2.2. Vấn đề Đài Loan trong bối cảnh Mỹ và Trung Quốc khai thông và phát triển quan hệ chính thức (1972-1989)

2.2.1. Những chuyển biến mới trong chính sách của Mỹ đối với Trung Quốc và của Trung Quốc đối với Mỹ trong vấn đề Đài Loan
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
2.2.2. Sự khai thông quan hệ Trung - Mỹ

Nền ngoại giao bóng bàn 1971
Kissinger với sứ mệnh dọn đường cho việc khai thông quan hệ
Tổng thống Nixon thăm Trung Quốc và Thông cáo chung Thượng Hải 1972
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
TT. Chu Ân Lai thân mật tiếp đoàn vận động viên
bóng bàn Mỹ sang thi đấu giao hữu
Henry Kissinger bí mật thăm Trung Quốc, 1971
Bắt tay lịch sử giữa CT. Trung Quốc Mao Trạch Đông và TT. Mỹ Nixon tại Trung Quốc,  1972

Khai thông quan hệ Trung – Mỹ

2.2.3. Sự kiên định của Trung Quốc trong vấn đề Đài Loan và ảnh hưởng của nó đến quan hệ của Trung Quốc đối với Mỹ
2.2.4. Vị trí của vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
2.3. Một số nhận xét
Từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai cho đến thập kỷ 60, Mỹ vẫn tiếp tục duy trì quan hệ với Đài Loan, thực hiện chính sách “một Trung Quốc, một Đài Loan”
Trung Quốc luôn kiên trì khẳng định sẽ giải phóng và thống nhất Đài Loan
Đầu thập niên 70, hai bên dần điều chỉnh chính sách, đưa đến việc thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức 1979

Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
Chương 3. Quan hệ Trung - Mỹ và vấn đề Đài Loan trong bối cảnh mới (1989-2005)
3.1. Quan hệ Trung - Mỹ trong bối cảnh mới
3.2. Lập trường và thái độ của Trung Quốc và của Mỹ đối với vấn đề Đài Loan
3.2.1. Lập trường và thái độ của Trung Quốc
3.2.2. Lập trường và thái độ của Mỹ
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
3.3. Một số nhận xét về vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ
3.3.1. Đánh giá chung
Quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ trong thời gian qua là một mối quan hệ phức tạp, không ổn định, lúc thăng lúc trầm
Mặc dù có những cam kết với Trung Quốc về vấn đề Đài Loan, nhưng Chính phủ Mỹ đã nhiều lần vi phạm những thỏa thuận đã ký giữa Trung Quốc và Mỹ
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
Chính phủ Trung Quốc vẫn kiên trì lập trường sẵn sàng bảo vệ chủ quyền nhà nước và lãnh thổ toàn vẹn bằng mọi biện pháp

Mỗi khi thấy không khí giữa hai bờ eo biển nóng lên, đẩy quan hệ Trung - Mỹ trở nên căng thẳng, thì cả Trung Quốc và Mỹ đều đưa ra những giải pháp và có bước đi làm dịu quan hệ hai nước
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
3.3.2. Triển vọng của việc giải quyết vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ
Sau nhiều năm thăng trầm, quan hệ Trung - Mỹ đã quay trở lại quỹ đạo “hợp tác có tính xây dựng”
Trong một tương lai tương đối dài, mối quan hệ hợp tác có “tính xây dựng” Trung - Mỹ vẫn được duy trì, tuy trong thời gian tới có những cuộc “cọ xát” và những phản ứng lẫn nhau xung quanh vấn đề Đài Loan
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
TT. Mỹ George Bush tới thăm Bắc Kinh, 1989
CT. Trung Quốc Giang Trạch Dân và TT. Bush thân mật bắt tay tại Hội nghị APEC
Giang Trach Dân và TT. Bill Clinton
TT.Bush và CT. Hồ Cẩm Đào trong chuyến thăm Trung Quốc, 2002

KẾT LUẬN
Nhìn lại cả chiều dài mối quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ, có thể dễ dàng nhận thấy sự khác biệt trong quan hệ hai nước qua hai thời kỳ trong và sau chiến tranh lạnh
Từ sau ngày cách mạng Trung Quốc thành công và nước CHND Trung Hoa ra đời, sự tồn tại của chính quyền Trung Hoa Dân Quốc ở Đài Loan là yếu tố chủ yếu tạo nên mối quan hệ căng thẳng giữa hai nước Trung - Mỹ
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)

- Trong bối cảnh phức tạp của nền chính trị toàn cầu lúc bấy giờ, vì những tính toán lợi ích chiến lược chung, mà cả Trung Quốc và Mỹ đã xích lại gần nhau
- Sau khi Chiến tranh lạnh kết thúc, những diễn biến mới trên chính trường Đài Loan tiếp tục tác động làm cho quan hệ Trung - Mỹ có nhiều biến chuyển và vấn đề Đài Loan lại có bước chuyển tiếp
Vấn đề Đài Loan trong quan hệ Trung - Mỹ (1949-2005)
Quân đội Giải phóng Nhân dân
Trung Quốc
Máy bay tiêm kích J-11
của Trung Quốc
Hàng không mẫu hạm
của Mỹ
Máy bay chiến đấu F-16