Tuyen sinh duc

BÀI THUYẾT:
"TUYẾN SINH DỤC"
Tuyến sinh dục ở nam giới và động vật đực là tinh hoàn, của nữ giới và động vật cái là buồng trứng. Đây là những tuyến pha vừa nội tiết, vừa ngoại tiết, ngoại tiết là tạo ra tinh trùng và trứng, nội tiết là tiết các hormon sinh dục. Cả tinh hoàn và buồng trứng đều có nguồn gốc phôi thai từ mầm niệu - sinh dục.
TUYẾN SINH DỤC
Tuyến sinh dục đực
Tuyến sinh dục cái
1. Tuyến sinh dục đực (Testis)
1.1 Cấu tạo tinh hoàn
Ở  người,  giai  đoạn  bào  thai,  hai  tinh  hoàn  phát triển  trong  hốc  bụng,  đến  tháng  thứ  8 chúng chuyển xuống đáy bìu, và nằm trong bìu suốt đời.
Cấu tạo hệ sinh dục nam
Cấu tạo tinh hoàn
Mỗi tinh hoàn có màng xơ bao quanh, màng này chia ra nhiều vách ngăn làm cho mỗi tinh hoàn có khoảng 200 - 300 ngăn, trong mỗi ngăn có các ống sinh tinh dài uốn khúc. Các ống sinh tinh tập trung  thành các ống dẫn tinh nhỏ của từng ngăn, rồi tập
trung lên mào tinh hoàn. Từ đây, ống dẫn tinh của mỗi tinh hoàn sẽ đi ngược lên, chui qua lỗ bẹn, vòng ra trước xương mu và vào hố chậu bé.
Qua bàng quang, ống dẫn tinh phân nhánh, một nhánh vào túi tinh, nhánh kia vào tuyến tiền liệt ở phía dưới bàng quang, cuối cùng nhập vào niệu đạo. Xen kẽ các ống sinh tinh trong các ngăn của tinh hoàn là các tế bào kẽ (hay còn gọi là Leydig). Thành ống sinh tinh là lớp liên bào sản xuất ra tinh trùng, còn tế bào kẽ sản xuất ra hormon.
Khi cắt bỏ tinh hoàn (thiến động vật để nuôi và các quan hoạn ngày xưa) con vật béo hơn, mất tính hung dữ của giống đực. Ở người mất tinh hoàn trước tuổi dậy thì, người phát triển cao do sụn liên hợp không bị hạn chế phát triển, các xương dài tăng mạnh. Thoái biến các đặc điểm sinh dục phụ như không có râu, không có lông mu, lông nách, da mịn màng như con gái, giọng nói thanh cao. Các bộ phận sinh dục không phát triển, bất lực và không có con được. Nếu cắt sau tuổi dậy thì, có ít biến đổi bề ngoài, nhưng túi tinh và tuyến tiền liệt teo lại, còn khả năng sinh dục nhưng không có con.
1.2   Hormon sinh dục đực
Các  hormon  sinh  dục  đực  gọi  chung  là  androgens  (ở  phần vỏ  tuyến  trên  thận  cũng có hormon này), các tế bào Leydig sản xuất ra testosteron, thuộc nhóm steroid, có 19 carbon. Ngoài ra còn một số khác như androsteron, androstadiol... Hàm lượng testosteron trong huyết tương nam giới trưởng thành là 700mg/100ml, ở trẻ em 40mg/100ml, ở nữ giới 40mg/100ml.
Các hormon sinh dục đực có tác dụng như sau:
Kích thích sự phát triển giới tính ngay từ trong bào thai và hình thành  giới tính đực ở thai nhi. Ở giai đoạn trước tuổi dậy thì hàm lượng còn thấp, nhưng đến tuổi dậy thì hàm lượng tăng cao, làm phát triển mạnh các đặc điểm sinh dục  giới tính thứ cấp như cơ quan sinh dục, mọc râu, giọng trầm, tính tình hung dữ. Đồng thời kích thích quá trình sinh tinh trùng, dinh dưỡng tinh trùng chuyển sang giai đoạn chín.
- Tham gia quá trình chuyển hóa làm phát triển cơ thể. Tăng tổng hợp protein, cân bằng nitơ dương.
- Tăng dị hóa lipid và huy động lipid (thiếu sẽ béo hơn). Còn với glucid thì tăng tổng hợp glycogen ở cơ. Chúng cũng có tác dụng giữ muối NaCl và nước (tiêm testosteron liều cao gây phù). Làm tăng chuyển hóa cơ sở.
1.3   Điều hoà hoạt động nội tiết sinh dục đực 
Điều hoà hoạt động nội tiết sinh dục đực có sự tham gia của hệ thần kinh trung ương từ vỏ não đến hệ limbic  và  hypothalamus.  Cơ chế  liên  hệ  ngược  được  thực  hiện  thông  qua hypothalamus - tuyến yên và tuyến sinh dục với hàm lượng các hormon của chúng.
2   Tuyến sinh dục cái (Ovary) 
2.1  Cấu tạo buồng trứng
Cấu tạo buồng trứng ở người
Tuyến sinh dục cái là hai buồng trứng hình trái xoan, kích thước khoảng 3 x 1,5 x 1 cm. Trong buồng trứng có nhiều nang trứng (gọi là nang De Graaf). Mỗi nang có chứa một trứng.
Sơ sinh, mỗi người có khoảng 30.000-300.000 nang, đến lúc dậy thì chỉ còn khoảng 400-500 nang trứng có khả năng phát triển, chín và rụng trứng ra ngoài hàng tháng.
Quá trình phát triển của trứng diễn ra theo chu kỳ:
Chu kỳ phát triển của trứng
2.2  Hormon sinh dục cái 
a.   Oestrogen 
Nang  có  các  tế  bào  hạt  tiết  ra  hormon  sinh  duc  là  oestrogen,  trong  đó  gồm  3  loại  là Oestron (còn gọi là Folliculin), Oestriol và Oestradiol. Một lượng nhỏ các hormon này cũng còn được tiết ra từ tế bào thể vàng, nhau thai, vỏ tuyến trên thận và tinh hoàn.
Hàm lượng các hormon này trong máu khác nhau, phụ thuộc vào các giai đoạn của chu kỳ kinh nguyệt và thời kỳ thai nghén. Trước khi rụng trứng là 300-400 mg/24giờ, sau rụng trứng là 150-200 mg/24giờ.
Tác dụng của những hormon này là gây động dục và phát triển các cơ quan sinh dục và các đặc điểm sinh dục thứ cấp ở động vật cái và phụ nữ. Bắt đầu từ tuổi dậy thì có ý nghĩa quan trọng, thúc đẩy trứng phát triển, chín và rụng trứng. Phát triển niêm mạc tử cung trong chu kỳ kinh nguyệt, hóa sừng tế bào âm đạo.
Tăng cường chuyển hóa: với glucid thì tăng phân giải làm giảm đường huyết. Với lipid tăng dự trữ mỡ dưới da một cách vừa phải (làm đẹp giới tính, khi thiểu năng hay gây chứng béo phì do mỡ tích tụ quá nhiều không được phân giải do chính oestrogen). Với protein, kích thích tổng hợp protein làm cơ thể phát triển nhất là vùng mông, chậu hông. Tăng tổng hợp ARN, nhất là ARN thông tin. Với nước và muối khoáng, có tác dụng giữ nước và muối (hàm lượng cao có thể gây phù trước kinh nguyệt hay khi thai nghén).
b.    Hormon thể vàng (progesteron)
Khi bao noãn chín, trứng rụng khỏi nang, các tế bào nang còn lại bị nhiễm sắc tố màu vàng và phát triển thành thể vàng (hoàng thể). Khi tồn tại và hoạt động thể vàng tiết ra một hormon là progesteron, là một steroid có 21 carbon. Nó cũng được tiết ra một lượng nhỏ từ phần vỏ tuyến trên thận, tinh hoàn và nhau thai.
Nếu trứng được thụ tinh và làm tổ, hormon này có tác dụng dưỡng thai, giúp thai làm tổ phát triển trong niêm mạc tử cung. Cho đến tháng thứ 5 của thời kỳ thai nghén, thể vàng mới teo dần và giảm tiết.
Nếu trứng không được thụ tinh, thể vàng teo ngay và biến mất ở những ngày cuối của chu kỳ kinh nguyệt.
Progesteron là hormon dưỡng thai quan trọng nhất, thiếu nó thai không phát triển được.
Nó còn có tác dụng làm phát triển cơ tử cung, mềm mại và không co bóp, làm niêm mạc tử cung phát triển mạnh khi mang thai. Nó còn tác dụng kích thích bài tiết prolactin làm tăng phát triển các ống sữa của tuyến vú.
Sự thụ tinh
Quá trình thụ thai
Phá thai