Tuần 9. Khái quát văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám năm 1945

Tiết 32 – 33: Văn học
KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945.

Người thiết kế: Phùng Thị Bích Hạnh.
Tổ Văn - Trường THPT Chuyên Sơn La.

Mục tiêu bài học.
1.Giúp h/s nhận thức được những đặc điểm cơ bản của VH
VN giai đoạn từ đầu thế kỉ XX - CM tháng 8-1945.
2.Rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức văn học sử vào đọc
hiểu văn bản.
3. Giáo dục học sinh lòng yêu mến, tự hào về những giá trị
văn hóa, văn học của dân tộc.
I. ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN CỦA VHVN TỪ ĐẦU TK XX ĐẾN CM THÁNG 8 – 1945.
1/ N?n Van h?c du?c hi?n d?i hoỏ
a) Những điều kiện thúc đẩy một nền văn học được hiện đại
Theo em những điều kiện lịch sử nào tạo điều kiện cho nền VHVN được hiện đại hoá ?
- 1958 th?c dõn Phỏp xõm lu?c, ti?n h�nh cu?c khai thỏc thu?c d?a l?n th? nh?t, l�m cho xó h?i Vi?t Nam cú nh?ng bi?n d?i vụ cựng sõu s?c.
- Đô thị hình thành từ Nam chí Bắc => 1 nền Văn hoá đô thị mới.
- Giai cấp mới xuất hiện: tư sản, tiểu tư sản, công nhân,đặc biệt là tiểu tư sản.
Đây chính là tầng lớp công chúng Văn học mới với ý thức thẩm
mỹ mới họ đòi hỏi một thứ văn học mới phù hợp.
Họ trở thành nhân vật trung tâm của đời sống văn học.
Sự xuất hiện tầng lớp giai cấp mới này có ý nghĩa gì trong vận động đổi thay của Văn học ?
- S? xu?t hi?n c?a ho?t d?ng kinh doanh Van hoỏ: Ngh? in, ngh? bỏo, ngh? xu?t b?n phỏt tri?n khi?n cho Van chuong tr? th�nh m?t ngh? ki?m s?ng
Yếu tố Văn hoá xã hội nào nữa có ý nghĩa
thúc đẩy sự hiện đại hoá văn học ?
Vậy hiểu thế nào là một nền Văn học
được hiện đại hoá ?
Hiện đại hoá được hiểu theo nghĩa Văn học
thời kỳ này thoát ra khỏi hệ thống thi pháp của
Văn học phong kiến trung đại.
b. Tiến trình hiện đại hoá.
Tiến trình phát triển Văn học Việt Nam XX – CM
8/1945 về đại thể diễn ra mấy bước hiện đại hoá ?
GĐ1:Từ dầu TK - 1920
GĐ 2: 1920 - 1930
GĐ 3: 1930 – 1945.
Tóm lại: Nộidung tư tưởng mới nhưng hình thức, tư tưởng tình cảm thẩm mĩ không khác.
Cơ sở: Sự ra đời của chữ quốc ngữ
Biểu hiện của quá trình hiện đại hoá.
+ Lực lượng sáng tác: Hán học có tư tuởng canh tân.
+ Thể loại: Văn xuôi QN, truyện ngắn phát triển.
+ Nội dung: Văn học mang hơi thở chính trị.

Quá trình hiện đại hoá Văn học ở giai đoạn này được bắt đầu từ cơ sở nào ?
Hóy nờu nh?ng bi?u hi?n ?
Đánh giá chung về quá trình HĐH giai đoạn này ?
b.1 Giai đoạn 1: Từ đầu Tk XX - 1920
b2) Bước thứ 2: Từ đầu những năm 1920 đến 1930.
Đánh giá chung như thế nào về bước hiện đại hoá này ?
* Quỏ trỡnh hi?n d?i húa d?t du?c nhi?u th�nh t?u trờn t?t c? cỏc bỡnh di?n
Sự hiện đại hoá thể hiện ở những bình diện nào của Văn học ?
+ L?c lu?ng sỏng tỏc: Th? h? trớ th?c Tõy h?c d?u tiờn .
+Th? lo?i: - K?t tinh nhi?u ? Van xuụi, truy?n ng?n.
- Tho bu?c v�o quỏ trỡnh hi?n d?i hoỏ v?i s? xu?t hi?n nh?ng cõy bỳt nhu T?n D�. Trong tho ý th?c cỏ nhõn d?oc kh?ng d?nh cỏi tụi bu?c d�ng ho�ng v�o tho ca
+ Cú thờm b? ph?n Van h?c phỏt tri?n ? nu?c ngo�i: Ng?c Trung Thu, h�ng lo?t truy?n ký c?a NAQ ? Phỏp.

Hãy nêu những tác giả, tác phẩm tiêu biểu ?
Tác giả tác phẩm tiêu biểu của GĐ 1920 - 1930
Hồ Biểu Chánh
Tản Đà
Tài cao phận thấp chí khí uất
Giang hồ mê chơi quên quê hương.
Tố Tâm - HNP
Họ là những người tiên phong.Trong đóTản Đà là mộtcái
Tôi độc đáo, kẻ đem văn chương ra bán phố phường...
Tuy nhiên có điểm nào hạn chế trong văn xuôi và thơ ca thời kỳ này?
* Nh?n xột chung: Xu hu?ng hi?n d?i hoỏ dó t?o th�nh dũng chớnh, khụng cũn r?i r?c. HDH di?n ra to�n di?n trờn 2 linh v?c tho van. Tuy nhiờn y?u t? Van h?c c? v?n cũn.
* Hạn chế:
Văn xuôi: Nhà văn nói thay nhân vật quá nhiều, yếu
tố ngẫu nhiên bị lợi dụng tạo thành xung đột kịch
gượng ép, văn xuôi pha vần ....
Yếu tố Hán cổ vẫn tồn tại đặc biệt ở thể loại thơ ca.
Cơ bản vẫn là thể đường luật; đề tài thơ, hình ảnh
thơ sáo mòn, dùng nhiều chữ Hán cổ tối nghĩa cầu kỳ.
b3) Bước 3: Từ đầu những năm 30 đến 1945.
Quỏ trỡnh hi?n d?i hoỏ Van h?c ? giai do?n n�y cú thay d?i d?c bi?t n�o ?
- Quỏ trỡnh hi?n d?i hoỏ du?c d?y lờn m?t bu?c m?i v?i nhi?u cu?c Cỏch tõn Van h?c sõu s?c, k?t tinh ? m?i th? lo?i.
Em hãy trình bày đđ cơ bản nhất ở giai đoạn này ?
+Ti?u thuy?t: Cú dúng gúp l?n c?a t? l?c Van Do�n
Tr�o luu VH hi?n th?c dú bi?n ti?u thuy?t c?a h? th?c
s? l� nh?ngtrang d?i th?t. Nhõn v?t cú tớnh di?n hỡnh
+Truy?n ng?n:Th�nh t?u phong phỳ v?i nhi?u tờn tu?i
Th?ch Lam, Nguy?n Tuõn, NCH, Nam Cao, Tụ Ho�i.
+ Phúng s?: Tam Lang, Vu Tr?ng Ph?ng.
+ Tu? bỳt: Nguy?n Tuõn, Xuõn Di?u.
? Tho th?i k? n�y du?c hi?n d?i hoỏ nhu th? n�o ?
+ Thơ: được hiện đại hoá so sánh rõ nét bằng sự giải phóng cá tính
sáng tạo, chưa bao giờ thơ ca Việt Nam lại bung nở nhiều tài năng
đến vậy: Xuân Diệu, Chế Lan Viên, Huy Cận, Hàn Mặc Tử....
. Diễn đàn thi ca trở nên sôi nổi nhất, thơ ca đi sâu vào tâm hồn, lột xác cả nội dung lẫn hình thức. Trở thành 1 phong trào với cái tên: phong trào thơ mới
. S? xu?t hi?n c?a T? H?u tho ca gi�u cú hon v?i nh?ng giỏ tr? tu tu?ng m?i.
Vậy do đâu mà giai đoạn ba này qúa trình hiện đại hoá văn học lại diễn ra mạnh mẽ như vậy ?
- Công cuộc cách tân ở chặng đường cuối này đạt được những thành tựu rực rỡ là nhờ một thế hệ trí thức Tây học rất trẻ (dưới 20 tuổi) một mặt không vương vấn gì những quy phạm, công thức văn chương cổ, mặt khác lại kế thừa những cách tân của thế hệ đi trước, lại tiếp thu nguồn tư tưởng văn học phương Tây một cách trực tiếp, dồi dào.
- Thời đại phức tạp đòi hỏi sự cách tân văn học mạnh mẽ hơn.
Hãy lập sơ đồ về tiến trình hiện đại hóa VHVN thời kì này ?
GĐ1:1920
Hán học
canh tân

Bình cũ
rượu mới

GĐ 2: 1930
Trí thức
HH và
Tây Học

Đổi mới
chưa
đồng đều

G Đ3: 1945
Trí thức
Tây
học trẻ
sung sức.

Đổi mới
toàn diện.

Một năm của ta kể như bằng 30 năm của người.
2. Nền văn học có nhịp độ phát triển đặc biệt mau lẹ.
Sự phát triển của nền văn học diễn ra như thế nào ?




Nhịp độ phát triển mau lẹ văn học
giai doạn này diễn ra
trên tất cả các bình diện:

Số lượng
Quá trình
Cách tân
Trưởng
thành
của các
LLST
Đời sống
Văn học
Sự kết tinh
ở những
Cây bút
Chứng minh bằng con số cụ thể ?

1917: “Có nước mà chưa có văn”
Phạm Quỳnh
1932: “Ở nước ta, một năm kể như bằng 30 năm của người”
Vũ Ngọc Phan
Hoài Thanh
169 bài thơ
44 tác giả
Nguyên nhân phát triển ?
* Nguyên nhân phát triển:
Do sự thôi thúc của thời đại, khiến cho văn học phải chạy nước rút.
Do tiềm lực chủ quan của dân tộc: Sức mạnh Vh truyền thống; sức sống kì diệu của con người VN, lòng yêu nước và tinh thần dân tộc.
Vai trò của tầng lớp Tây học vừa được thức tỉnh ý thức cá nhân.
Tại sao tầng lớp trí thức Tây học lại có đóng góp nhiều nhất ?
Họ là lớp người mới, nhưng trong điều kiện của mình,
chỉ có thể thể hiện tình yêu đất nước bằng tình yêu
văn học
3. Sự phân hóa phức tạp thành nhiều xu hướng phát triển
Tại sao đến thời kì này văn học phát triển lại có sự phân hóa
Nguyên nhân: Xã hội phức tạp, nhiều tư tưởng mới
du nhập. Đây là thời kì của người sáng tác có ý thức.
Sự ra đời của nhiều cây bút phê bình lí luận.
Nguyên nhân này khiến cho văn học thời kì này phát triển
như thế nào ? Nêu cụ thể ?
Phân hóa thành nhiều xu hướng,
bộ phân phức tạp.
Xu hướng
Bộ phận
CN Lãng mạn
CN Hiện thực
Hợp pháp
Bất hợp pháp
Đặcđiểm:
Phân biệt hai bộ phận văn học hợp pháp và bất hợp pháp?
Vậy em hiểu gì về các trào lưu văn học trong bộ phận văn học hợp pháp ?
Các xu hướng văn học này phát triển có ổn định, độc lập
không ?
Nhận xét chung: Các xu hướng phát triển không ổn định, dần tự đối lập thành hai cực: tiêu cực và tích cực và có khi giao thoa phức tạp.
II. THÀNH TỰU VĂN HỌC TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG 8- 1945
Về nội dung, tư tưởng.
Văn học thời kì này nối tiếp các tư tưởng truyền thống nào của văn học dân tộc ?.
- Nối tiếp được mạch nguồn của tư tưởng yêu nước trong văn học truyền thống. Nhưng với những biểu hiện mới: yêu nước gắn liền với những nỗi niềm về dân tộc. Yêu nước là yêu dân, có tinh thần đấu tranh.
Biểu hiện của cảm hứng ở các bộ phận văn học như thế nào ?

Kín đáo mà tha thiết.
Là lẽ sống lớn nhất.
- Biểu hiện ở các bộ phận văn học.
Tuy nhiên, nguồn cảm hứng nào đóng vai trò chủ đạo trong thời kì văn học nào ?
- Tinh thần nhân đạo.



Nét mới của tinh thần nhân văn, nhân đạo thời kì này ?
+ Không chỉ dừng ở lòng thường người thương mình, mà gắn liền với sự thức tỉnh của ý thức cá nhân: về cá tính, tồn tại, tình yêu và hạnh phúc...
+ Gắn liền với tiếng nói kêu gọi con người đấu tranh chống đau khổ bất công, CN anh hùng CM
Phân tích một vài ví dụ?

Tôi muốn uống vào trong lồng phổi vô cùng
Cả ánh sáng của gầm trời lồng lộng.
Tôi muốn có đôi cánh tay vô ngần to rộng
Để ôm ghì vũ trụ vào lòng tôi.
Hoàng Trung Thông


Ta muốn ôm:
Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn.
Ta muốn riết mây đưa và gió lượn.
Ta muốn say cánh buớm với tình yêu.
Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều..
Và non nuớc và mây và cỏ rạng....

2. Về hình thức thể loại và ngôn ngữ.
a. Thành tựu về thể loại:
Hãy nêu những thành tựu
về thể loại của VH thời kì này ?
Thơ
Thơ ca thời kì này đã để lại những giá trị nghệ thuật gì ?
Để lại những tên tuổi lớn:
Xuân Diệu
- Hàn Mặc Tử
-Thâm Tâm
-Vũ Đình Liên
Lột xác, cở bỏ bộ áo quy phạm,cất tiếng nói nhân văn khám phá thế giới quê hương và nội tâm con người.
Kết thành nhiều điệu thơ, nhiều phong cách thơ
Dòng thơ cách mạng làm phong phú thêm bộ
mặt thi đàn
a. Thành tựu thể loại (tiếp)
b. Thành tựu về ngôn ngữ:
- Ngôn ngữ mang màu sác hiện đại.
- Đậm phong vị dân tộc.
- Mang hơi thở của cuộc sống
Đó là tấm lụa bạch chung hứng vong hồn dân tộc.

Nhận xét về đặc điểm ngôn ngữ văn chương giai đoạn này ?

- Trên bốn chòi canh, ngục tốt bắt đầu điểm vào cái quạnh quẽ của trời
tối mịt, những tiếng kẻng và mõ đều đặn thưa thớt. Lướt qua cái thăm
thẳm của nội cỏ đẫm sương...(Nguyễn Tuân)
Hắn sợ rưọu như nguời ta sợ cơm. Tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá !
...Anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá.Những tiếng quen thuộc ấy
Hôm nào cha có. Nhưng hôm nay hắn mới nghe thấy...Chao ôi
Là buồn! (Nam Cao)

III. KẾT LUẬN: Văn học thời kì này đạt được nhiều thành
tựu. Nó được kế thừa truyền thống văn học dân tộc và cũng
góp Phẩn đổi mới diện mạo VHDT.
Dĩ nhiên do thời đại ít nhiều còn những tồn tại...
IV. Luyện tập:

1. Tiến trình hiện đại hóa VH từ đầu TK XX đến Cm tháng 8- 1945 được hiểu như thế nào ?
Thể hiện ý thức cá nhân, tự do sáng tạo
B. Thi pháp sáng tác hiện đại, thoát ra khỏi tư duy
thẩm mĩ TĐ.
C. Tiếp cận tư tưởng thẩm mĩ của phương Tây.
D. A và C.
2. Tốc độc phát triển mau lẹ của VH thời kì XX – 1945 là do vai trò của tầng lớp :
A. Do đòi hỏi của thời đại.
B. Do sức mạnh truyền thống văn học.
C. Do tầng lớp trí thức Tây học.
3. Văn học thời kì XX – 1945 phân thành những xu hướng, bộ phận nào ?
A. Hợp pháp và bất hợp pháp ( Gồm Lãng mạn chủ nghĩa và hiện thực chủ nghĩa)
B. Trào lưu văn học cách mạng và Vh lãng mạn.
C. Tự lực văn đoàn và trào lưu hiện thực chủ nghĩa.
D. Tất cả những ý trên.
4. Đánh giá thành tựu về thể loại của VH thời kì XX -1945
Gợi ý: Văn xuôi (tiểu thuyết và truyện ngắn); thơ ca.
Tìm những tên tuổi tiêu biểu.


TỔNG KẾT NỘI DUNG BÀI HỌC
Đặc điểm
Thành tựu
Hiện đại
hóa
P.triển
Mau lẹ
Phân hóa
Phức tạp
Nội dung
Tư tưởng
Thể loại
Ngôn ngữ
XIN TRÂN TRỌNG CẢM ƠN ...