Tuần 9. Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa

CA DAO
TRƯỜNG THPT
NGUYỄN CÔNG TRỨ
Tổ thực hiện: Tổ 3
Tổ chúng em xin kính chào quý thầy cô và các bạn
I. TÌM HIỂU CHUNG

a/ Khái niệm:
- Ca dao, dân ca là thể loại trữ tình bằng văn vần, diễn tả đời sống nội tâm của con người.
- Dân ca khác ca dao ở chỗ kết hợp giữa lời với giai điệu nhạc.
1) Khái quát về ca dao
b/ Nội dung:
- Ca dao là tiếng nói của tình cảm gia đình, quê hương đất nước, tình yêu lứa đôi và nhiều mối quan hệ khác.
c/ Nghệ thuật:
- Ca dao thường ngắn gọn, giàu hình ảnh so sánh, ẩn dụ, biểu tượng truyền thống, hình thức lặp lại, đối đáp mang đậm sắc thái dân gian.
2) Chủ đề yêu thương, tình nghĩa trong ca dao
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
- Là chủ đề nổi bật.
- Diễn tả tình cảm yêu thương, ân tình, trong quan hệ lứa
đôi, tình bạn, tình cảm gia đình…
Ca dao yêu thương
tình nghĩa
1) Ca dao yêu thương tình nghĩa
Bài 1: Lời tỏ tình của chàng trai
-Cô kia đứng ở bên sông: Hình ảnh thực
Muốn sang: Hỏi cô gái nhưng đó chính là ý muốn của chàng trai→lời mời chân thành.
Cành hồng: Đây là hình ảnh không có thực nhưng rất đẹp.
 Lời mời, lời tỏ tình hết sức kín đáo và tinh tế, không kém phần tinh nghịch
Bài 2: Lời mong ước của cô gái
Ước gì sông rộng một gang,
Bắc cầu dải yếm để chàng sang chơi
- Ước gì: mong muốn, mơ ước. Trong ca dao, hình thức lặp lại từ “ước gì” ở đầu câu có rất nhiều.
-Sông rộng một gang: Hình ảnh ẩn dụ- không có thực-> Ước muốn khoảng cách được rút ngắn để được gần gũi người thương yêu.
Chiếc cầu- dải yếm:
Ẩn dụ. Là chiếc cầu tình yêu độc đáo - mềm mại, mang hơi ấm, nhịp đập của trái tim đầy yêu thương → ước muốn thật táo bạo, mãnh liệt nhưng đằm thắm, đầy nữ tính.
 Tình cảm chân thành, khát vọng tình yêu và hạnh phúc.
 Muốn hóa thân thành vật dụng thường ngày của cô gái để luôn được gần gũi người yêu.
Tình cảm rất sâu sắc, đằm thắm.
Bài 3:
-Gương: vật để soi→ sự hóa thân để giữ vẻ đẹp của cô gái, để bóng của cô gái lồng trong bóng của chàng trai.
Cơi: vật đựng trầu-cau.
Cau tươi- trầu vàng: quý, đẹp → biểu tượng cho tình yêu và hôn nhân.
Sơ kết:
Cả ba bài ca dao đều có những nét tương đồng về nội dung và nghệ thuật:
Nội dung: ước muốn trong tình yêu của các chàng trai, cô gái: gần gũi bên nhau
Nghệ thuật: hình ảnh ẩn dụ.
Bài 4:
- Nhân vật trữ tình: cô gái
-Tâm trạng: Thương nhớ- ưu phiền
-Những hình ảnh thể hiện tâm trạng:
Thương nhớ - rơi
Khăn Thương nhớ - vắt lên vai
Thương nhớ - chùi nước mắt
Đèn => không tắt
Mắt => ngủ không yên
=> Sử dụng nghệ thuật nhân hóa và hoán dụ
Đại từ phiếm chỉ : ai
Khăn
Câu hỏi tu từ - liên tiếp: hỏi Đèn tự hỏi lòng mình
Mắt
Lặp cấu trúc : tô đậm, khắc sâu nỗi nhớ thương
=> Nỗi nhớ thương sâu đậm, không sao bày tỏ cùng người thương
Hai câu lục bát cuối:
+ Tâm trạng
=> Giải bày trực tiếp
Những lo phiền của cô gái vì thương nhớ
Bài 5,6:
Mượn hình ảnh cây đa, bến nước diễn tả nghĩa tình con người vì :
+ Là cảnh vật thân quen, về làng quê Việt Nam.
+ Là hình ảnh luôn gắn bó với nhau
=> Cây đa và bến đò biểu tượng cho người ở lại và người bộ hành, con đò biểu trưng cho người ra đi

a) Bài 5:
khẳng định lòng chung thủy giữa người đi kẻ ở
“ Nắng mưa” => thời gian
Hoàn cảnh có thay đổi nhưng “ cây đa củ, bến đò xưa” luôn hướng về nhau
=> cái tình, cái nghĩa luôn gắn bó với nhau tạo nên sự bền vững trong tình cảm.
b) Bài 6:
1 nghịch cảnh
Cây đa, bến cũ vẫn còn nhưng lời hẹn hò không thành.
=> Sự ngậm ngùi, nhớ tiếc.
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
Ca dao than thân
1) Ca dao than thân
Bài 1:
Nhận vật trữ tình: người phụ nữ (thân em)
So sánh : thân em  tấm lụa đào
Đẹp
Tấm lụa đào quí
Có giá trị
=> hình ảnh ẩn dụ -> ý thức được giá trị.
Phất phơ giữa chợ -> như món hàng => câu hỏi tu từ
Biết vào tay ai -> lời than thở không thể quyết định được số phận
=> là lời than chung của người phụ nữ trong xã hội phong kiến
Bài 2:
Giếng giữa đàn trong mát
“ người khôn rửa mặt”,” người phàm rửa chân” => số phận rủi may, tùy thuộc hòan cảnh.
=> khẳng định đây lời than thân ngậm ngùi, xót xa của người phụ nữ: thân phận bị phụ thuộc, nhỏ bé, không tự quyết định được số phận đời mình.
Bài 3:
Nhân vật trữ tình: cô gái
Nội dung: cô gái ví von mình như đọt mù u non. Qua đó, nói lên nỗi khổ đau của người con gái khi phải chịu đựng những ngang trái do sự lạc hậu trong xã hội ngàu xưa
Hình ảnh ẩn dụ : bướm vàng, đọt mù u diễn tả người con gái trong tâm trạng buồn rầu khi phải đi lấy chồng sớm, 
Tiếng ru buồn bã ẩn chứa nhiều tâm sự : của cô gái trẻ đi lấy chồng sớm vì phải gánh lên vai nặng trách nhiệm nặng nề làm vợ, làm dâu và làm mẹ. 
Tiếng ru của người mẹ trẻ buồn da diết như ẩn chứa lời tâm sự với đứa con thơ nỗi niềm thân phận đáng thương của mình.
Sự so sánh ngầm “càng …càng ” (biện pháp tăng tiến) để nhấn mạnh về số phận của người con gái trước những tập tục lạc hậu thời xưa.=> Tiếng ru “buồn”: vì không ai hiểu và không ai chia sẻ, chỉ biết một mình chịu đựng và tâm sự cùng đứa con thơ ngây. Bên cạnh đó, tiếng ru còn như lời oán than, trách móc số phận.
Bài 4:
a) Thiên nhiên:
- đá : rắn, chắc, cứng
- đá đóng rong, đá bạc đầu : bị thay đổi, phôi pha theo thời gian hoàn cảnh
Nghệ thuật : thể hứng ( tức cảnh sinh tình )
tuổi xuân người con gái trước hoàn cảnh , thời gian , lễ giáo phong kiến
b) Con người:
Lo sợ trứơc thời gian, hòan cảnh, lễ gái gia đình.
- mây bạc : đẹp , lãng mạn
- mây bạc mau tan : tình yêu không vững bền
Mâu thuẫn : tình yêu thân phận
Điệp ngữ “sợ”, lặp cấu trúc
=> Tô đậm, khắc sâu nỗi nhớ thương sợ, phiền muộn
Khát vọng tình yêu >< thân phận người phụ nữ
(đẹp + mong manh) (nhiều tác động bên ngoài)
Bài 5:
Hình ảnh con cò trong 2 câu đầu: tình cảnh người đi kiếm sống trong hoàn cảnh đặc biệt, gặp rủi ro, lâm nạn
“ Tôi có lòng nào” => có ý thanh minh, phân trần
Bài ca dao thể hiện nội dung:
+ Người lương thiện gặp rủi ro, hoạn nạn => khao khát được sống và phân trần chân thật về cảnh ngộ đáng thương.
+ Việc lựa chọn sự sống và cái chết => hướng đến danh dự
=> Mượn hình ảnh con cò để diễn tả cuộc đời, thân phận và phẩm chất tốt đẹp của người nông dân trong xã hội cũ.

CẢM ƠN CÔ VÀ CÁC BẠN ĐÃ CHÚ Ý LẮNG NGHE PHẦN TRÌNH BÀY CỦA TỔ CHÚNG EM