Tuần 9. Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa

CA DAO
THAN THÂN
YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

a.Nội dung:
Diễn tả đời sống tâm hồn, tư tưởng tình cảm của nhân dân trong các quan hệ lứa đôi, gia đình, quê hương, đất nước.
b.Hoàn cảnh ra đời: Xã hội phong kiến
c.Phân loại:
- Ca dao trữ tình:
+Ca dao than thân;
+Ca dao yêu thương, tình nghĩa - Ca dao hài hước.
I.Đọc-Tìm hiểu chung:
1.Vài nét về ca dao:
d.Hình thức nghệ thuật :



a. Nội dung:
b.Hoàn cảnh ra
đời:
I.Đọc-Tìm hiểu chung:
1.Vài nét về ca dao:
c. Phân loại:
-Diễn đạt:
+Kết cấu đối đáp: hỏi- thưa, anh- nàng…
+Thể thức mở đầu: Thân em như, chiều chiều, Nhớ…
+Biểu tượng truyền thống: cây đa- giếng nước, khăn-áo, thuyền- bến…
-Thể thơ: phổ biến: lục bát, lục bát biến thể…
-Ngôn ngữ: giản dị, gần với lời ăn tiếng nói hàng ngày
-Biện pháp nghệ thuật: so sánh, ẩn dụ, nhân hóa, chơi chữ, đối xứng…
CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA















d.Hình thức
nghệ thuật :


a. Nội dung:
b.Hoàn cảnh ra
đời:
I.Đọc-Tìm hiểu chung:
1.Vài nét về ca dao:
c. Phân loại:
CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

2. Văn bản:
-Bài 1, 2: Ca dao than thân
-Bài 3, 4, 5, 6: Ca dao yêu thương, tình nghĩa.
1.Tiếng hát than thân:
a.Bài 1
Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.
II.Đọc-hiểu
chi tiết
CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.Đọc-Tìm hiểu chung:
*Thân em như:
+ nhân vật trữ tình: cô gái, người phụ nữ
Em như…………………………..giữa rừng
Thơm tho ai biết, ngát lừng ai hay.
Thân em như…………………….
Người thanh tham mỏng, người thô tham dày
Thân em như…
Gió dập sóng dồi biết dạt về đâu
Thân em như…
Ruột trong thì trắng, vỏ ngoài thì đen.
Thân em như….
Ngày thì dãi nắng, đêm thì dầm sương
Ngày ngày hai bữa cơm đèn
Lấy gì má phấn răng đen hỡi chàng?
cây quế giữa rừng
miếng cau khô
trái bần trôi
củ ấu gai
lá đài bi
1.Tiếng hát than thân:
a.Bài 1
Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.
II.Đọc-hiểu
chi tiết
CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.Đọc-Tìm hiểu chung:
*Thân em như:
+Nhân vật trữ tình: cô gái, người phụ nữ
+Thể thức mở đầu quen thuộc:
+Thân phận, số phận người con gái;
+Gợi sự xót xa, ngậm ngùi đến mức tội nghiệp


1.Tiếng hát than thân:
a.Bài 1
Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.
II.Đọc-hiểu
chi tiết
CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.Đọc-Tìm hiểu chung:
1.Tiếng hát than thân:
a.Bài 1
Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.
II.Đọc-hiểu
chi tiết
CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.Đọc-Tìm hiểu chung:
*Thân em như:
+Nhân vật trữ tình: cô gái, người phụ nữ
+Thể thức mở đầu quen thuộc:
+Thân phận, số phận người con gái;
+Gợi sự xót xa, ngậm ngùi đến mức tội nghiệp
+So sánh: tấm lụa đào
->Ẩn dụ( đẹp, quí, có giá trị)
->Người con gái ý thức được tuổi xuân, được sắc đẹp của mình


1.Tiếng hát than thân:
a.Bài 1
Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.
II.Đọc-hiểu
chi tiết
CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.Đọc-Tìm hiểu chung:
*Câu miêu tả bổ sung:
-Phất phơ:
Từ láy: chông chênh, không cố định, không nơi bấu víu;
-giữa chợ:











1.Tiếng hát than thân:
a.Bài 1
Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.
II.Đọc-hiểu
chi tiết
CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.Đọc-Tìm hiểu chung:
-Phất phơ:
Từ láy: chông chênh, không cố định, không nơi bấu víu;
-giữa chợ: ồn ào, phức tạp, xô bồ-> kẻ mua- người bán
->Tấm lụa đào trở thành món hàng, không thể lựa chọn người mua.
1.Tiếng hát than thân:
a.Bài 1
Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.
II.Đọc-hiểu
chi tiết
CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.Đọc-Tìm hiểu chung:
-Phất phơ giữa chợ:
->Tấm lụa đào trở thành món hàng, không thể lựa chọn người mua.
-biết vào tay ai:
+câu hỏi tu từ
+đại từ phiếm chỉ “ai”:
->Người con gái không thể lựa chọn, tự mình quyết định hạnh phúc tương lai của mình.

1.Tiếng hát than thân:
a.Bài 1
Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.
II.Đọc-hiểu
chi tiết
CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.Đọc-Tìm hiểu chung:
=>Đối lập: vẻ đẹp, giá trị>Bài ca dao là lời than cho mọi phụ nữ trong XHPK có thân phận bị lệ thuộc, không có quyền quyết định hạnh phúc tương lai của mình. Đồng thời gián tiếp tố cáo XHPK.
1.Tiếng hát than thân:
a.Bài 1
Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.
II.Đọc-hiểu
chi tiết
CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.Đọc-Tìm hiểu chung:
b. Hướng dẫn Bài 2
Thân em như củ ấu gai
Ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen.
Ai ơi, nếm thử mà xem!
Nếm ra, mới biết rằng em ngọt bùi.

II.Đọc-hiểu
chi tiết
CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.Đọc-Tìm hiểu chung:
Giống nhau:
Khác nhau:
BÀI 1
BÀI 2
-Âm điệu: ai oán, xót xa
-Nhân vật trữ tình: Người phụ nữ trong xã hội cũ
-Mô thức mở đầu: Thân em như
-Nghệ thuật: so sánh, ẩn dụ, đại từ “ai”
-so sánh, ẩn dụ: tấm lụa đào-> sang trọng, quí giá
-Đối lập: vẻ đẹp, giá trị>< Thân phận
->Ý thức được vẻ đẹp hình thức
-Câu hỏi tu từ:
=>Lời than về thân phận bị lệ thuộc.
-So sánh, ẩn dụ: củ ấu gai->bình dị, dân dã
-Đối lập: phẩm chất>< hình thức
->Ý thức được phẩm chất của mình.
-Lời mời:
=> Lời than: Niềm khao khát tình yêu, hạnh phúc lứa đôi nhưng không tìm được sự đồng cảm.
II.Đọc-hiểu
chi tiết
CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.Đọc-Tìm hiểu chung:
2 Tiếng hát nghĩa tình(Bài 6 ):
Muối ba năm muối đang còn mặn
Gừng chín tháng gừng hãy còn cay
Đôi ta nghĩa nặng tình dày
Có xa nhau đi nữa cũng ba vạn
sáu ngàn ngày mới xa
1. Tiếng hát than thân:
II.Đọc-hiểu
chi tiết
CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.Đọc-Tìm hiểu chung:
2 Tiếng hát nghĩa tình(Bài 6 ):

1. Tiếng hát than thân:
-Thể thơ: song thất lục bát biến thể(câu 8-13 tiếng)
-Nhân vật trữ tình: đôi ta- vợ chồng
-Hình ảnh: muối- gừng-> Ẩn dụ tượng trưng
+Muối 3 năm -> mặn
+ gừng 9 tháng-> cay
->Vị mặn của muối, vị cay nóng của gừng không thay đổi theo thời gian
+ Muối mặn- gừng cay: mặn mà, cay đắng
-> Đậm đà tình nghĩa
II.Đọc-hiểu
chi tiết
CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.Đọc-Tìm hiểu chung:
2 Tiếng hát nghĩa tình(Bài 6 ):

1. Tiếng hát than thân:
-Tình cảm vợ chồng
+Nghĩa nặng- tình dày: Tình cảm sâu nặng
+ba vạn sáu ngàn này: 100 năm- 1 đời người
->Chỉ có cái chết mới đủ sức chia lìa tình cảm vợ chồng
=>Trải qua thời gian (vô hạn) vẫn son sắt, thủy chung
-Thể thơ: song thất lục bát biến thể(câu 8-13 tiếng)
-Nhân vật trữ tình: đôi ta- vợ chồng
-Hình ảnh: muối- gừng-> Ẩn dụ tượng trưng
+Muối 3 năm -> mặn
+ gừng 9 tháng-> cay
->Vị mặn của muối, vị cay nóng của gừng không thay đổi theo thời gian
+ Muối mặn- gừng cay: mặn mà, cay đắng
-> Đậm đà tình nghĩa
II.Đọc-hiểu
chi tiết
CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.Đọc-Tìm hiểu chung:
2 Tiếng hát nghĩa tình(Bài 6 ):

1. Tiếng hát than thân:
=>Bài ca dao là lời thề nguyền, ước hẹn về tình nghĩa vợ chồng thủy chung, gắn bó sắt son, vững bền theo năm tháng.
   Thân em như củ ấu gai,
Ruột trong thì trắng, vỏ ngoài thì đen.
Ai ơi nếm thử mà xem!
Nếm ra mới biết rằng em ngọt bùi.
 
-    Thân em như tấm lụa đào,
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai?
Em ngồi cành trúc, em tựa cành mai,
Đông đào tây liễu, biết ai bạn cùng?
 
-    Thân em như hạt mưa rào,
Hạt rơi xuống giếng, hạt vào vườn hoa.
Thân em như hạt mưa sa,
Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày.   
-    Thân em như giếng giữa đàng,
Người khôn rửa mặt, người phàm rửa chân.
 
-    Thân em như đóa hoa rơi,
Phải chăng chàng thật là người yêu hoa ?!
 
-    Thân em như con hạc đầu đình,
Muốn bay không cất nổi mình mà bay !
 
Khăn thương nhớ ai,
Khăn rơi xuống đất.
Khăn thương nhớ ai,
Khăn vắt lên vai.
Khăn thương nhớ ai,
Khăn chùi nước mắt.
Đèn thương nhớ ai,
Mà đèn không tắt.
Mắt thương nhớ ai,
Mắt ngủ không yên.
Đêm qua em những lo phiền
Lo vì một nỗi không yên một bề …
b.Bài 4
3.Bài 4 : Yêu thương
-Nhân vật trữ tình :
-Hình ảnh:
thương nhớ -> rơi
thương nhớ -> vắt lên vai
thương nhớ -> chùi nước mắt
-> không tắt
-> ngủ không yên

CA DAO THAN THÂN
YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

Đèn
I.TIỂU DẪN
II.ĐỌC HIỂU
1.Bài 1,2
2.Bài 3
Khăn
cô gái.
Đèn
Mắt
3.Bài 4 : Yêu thương
-Nghệ thuật :
+Nhân hóa, hoán dụ.
+Câu hỏi tu từ : liên tiếp hỏi khăn, đèn, mắt -> tự hỏi lòng mình.
+Lặp lại câu trước : khắc sâu nỗi nhớ.
=> Tâm trạng khắc khoải không yên, nhớ thương mòn mỏi.
CA DAO THAN THÂN
YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.TIỂU DẪN
II.ĐỌC HIỂU
1.Bài 1,2
2.Bài 3
3.Bài 4 : Yêu thương
Hai câu cuối :
Tâm trạng : lo phiền
Đại từ : Em
=> Lo phiền vì thương nhớ, lo lắng cho thân phận, hạnh phúc lứa đôi.
CA DAO THAN THÂN
YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.TIỂU DẪN
II.ĐỌC HIỂU
Giải bày trực tiếp
1.Bài 1,2
2.Bài 3
2.Bài 3 : Yêu thương
Trèo lên cây khế nữa ngày
Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!
Mặt Trăng sánh với Mặt Trời
Sao Hôm sánh với Sao Mai chằng chằng.
Mình ơi! Có nhớ ta chăng?
Ta như Sao Vượt chờ trăng giữa trời.
CA DAO THAN THÂN
YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.TIỂU DẪN
II.ĐỌC HIỂU
1.Bài 1,2
2.Bài 3 : Yêu thương
- Lời mở đầu “Trèo lên … ngày” ->
cách nói đưa đẩy, gợi cảm hứng.
- Lời than :
“Ai làm chua xót lòng này, khế ơi !”




=>Lời than tha thiết, thấm thía, xót xa.
CA DAO THAN THÂN
YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.TIỂU DẪN
II.ĐỌC HIỂU
1.Bài 1,2
Đại từ phiếm chỉ
(cha mẹ, xhpk)
đau đớn
ví như người bạn
2.Bài 3: Yêu thương
- Hình ảnh : Mặt trăng, mặt trời, sao Hôm, sao Mai
-> nhấn mạnh thực tại cay đắng -> sự lỡ dở không thể hàn gắn.
- Câu “Ta như … trời”
-> khẳng định sự chờ đợi mòn mỏi của nhân vật trữ tình. thể hiện vẻ đẹp tâm hồn (thủy chung).
CA DAO THAN THÂN
YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.TIỂU DẪN
II.ĐỌC HIỂU
1.Bài 1,2
4.Bài 5 : Yêu thương
Ước gì sông rộng một gang
Bắc cầu dải yếm cho chàng sang chơi
-Nhân vật trữ tình : cô gái.
-Lời nói : “Sông rộng một gang, bắc cầu dải yếm”
-> tính chất phóng đại-> hóm hỉnh.

CA DAO THAN THÂN
YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.TIỂU DẪN
II.ĐỌC HIỂU
1.Bài 1,2
2.Bài 3
3.Bài 4
4.Bài 5 : Yêu thương
-Dải yếm :
mềm mại, gần giũ mang hơi ấm con người -> cầu dải yếm không có thực, nó được dệt nên bằng ước mơ táo bạo của con người.
=> Ước muốn được gần nhau, thể hiện tình cảm rất táo bạo nhưng cũng rất đằm thắm và đầy nữ tính
CA DAO THAN THÂN
YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

I.TIỂU DẪN
II.ĐỌC HIỂU
"Gần đây mà chẳng sang chơi
Để em ngắt ngọn mồng tơi bắc cầu"
"Hai ta cách một con sông
Muốn sang anh ngả cành hồng cho sang"
"Cách nhau có một con sông
Muốn sang anh bẻ cành trầm cho sang"
1.Bài 1,2
2.Bài 3
3.Bài 4
Nội dung :
Nỗi niềm chua xót, đắng cay và tình cảm yêu thương chung thủy của người bình dân trong xã hội cũ được bộc lộ chân tình và sâu sắc.
Nghệ thuật :
Hình ảnh so sánh, ẩn dụ, tượng trưng.
Ngôn ngữ : giản dị, gần gũi, mộc mạc.
Giọng điệu : nhẹ nhàng, tình cảm.
I.TIỂU DẪN
II.ĐỌC HIỂU
CA DAO THAN THÂN
YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

III.TỔNG KẾT
2.Bài 3
1.Bài 1,2
3.Bài 4
4.Bài 5
“ Chòng chành như nón không quai
Như thuyền không lái, như ai không chồng
Gái có chồng như gông đeo cổ,
Gái không chồng như phản gỗ long lanh.
Phản gỗ long lanh anh còn chữa được,
Gái không chồng chạy ngược chạy xuôi.
Không chồng, khổ lắm chị em ơi!”