Tuần 9. Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa

CA DAO
THAN THÂN
YÊU THƯƠNG, TÌNH NGHĨA

Kiến thức cần đạt
Cảm nhận được tiếng hát than thân và yêu thương tình nghĩa của người dân trong xã hội phong kiến xưa qua nghệ thuật riêng đậm màu sắc dân gian của ca dao.
Nắm được phương pháp tiếp cận và phân tích ca dao.
Đồng cảm với tâm tư người lao động xưa, trân trọng vẻ đẹp tâm hồn của họ.
Cấu trúc bài học
I.Tiểu dẫn.
1. Khái niệm ca dao.
2. Nội dung và nghệ thuật của ca dao.
II. Đọc tìm hiểu chung.
III. Đọc – hiểu chi tiết văn bản.
1.Bài cao dao số một.
2.Bài ca dao số bốn.
a, 10 câu đầu.
b, 2 câu cuối.
3.Bài ca dao số 6.
IV. Tổng kết.
1.Nội dung
2.Nghệ thuật.
V. Luyện tập.


I. Tiểu dẫn.
II. Đọc – tìm hiểu chung.
III. Đọc hiểu chi tiết văn bản.
1.Bài ca dao số 1
2.Bài ca dao số 4
a. 10 câu đầu:
Nhân vật trữ tình: Cô gái.
Tâm trạng: Thương nhớ người yêu.
Các hình ảnh biểu tượng: Khăn, đèn, mắt.
+ Nhân hóa ( khăn ), ( đèn )
+ Hoán dụ ( mắt )
Phiếu học tập 1
Trong 6 dòng thơ của bài ca dao, hình ảnh chiếc khăn đã xuất hiện bao nhiêu lần? Ở vị trí nào? Cùng vói nó, câu thơ nào lặp lại như 1 điệp khúc? Các hình thức lặp lại này đã thể hiện tâm trạng và tình cảm của cô gái ra sao?

*Khăn: + Sự lặp lại nhiều lần: 6 lần ở từ “khăn” và 3 lần ở câu “Khăn thương nhớ ai ?” như một điệp khúc. => Nỗi nhớ triền miên, da diết.
+Những trạng thái vận động khác nhau: “rơi xuống đất, “vắt lên vai” => tâm trạng ngổn ngang trăm mối tơ vò của cô gái
+Sự tồn tại trong những không gian khác nhau.=> như nỗi nhớ ngập tràn không gian, quanh quất ở mọi hướng.
Khăn
thương nhớ=> rơi xuống đất
thương nhớ=>vắt lên vai
thương nhớ=>chùi nước mắt
Mắt
: ngủ không yên -> giữa “đèn không tắt” , “mắt ngủ không yên” có một sợi dây hợp lí và nhất quán.
=> Nhận xét :
* Nghệ thuật: + Nhân hóa, hoán dụ.
+Câu hỏi tu từ : liên tiếp hỏi khăn, đèn, mắt -> tự hỏi lòng mình.
+Lặp lại câu trước : khắc sâu nỗi nhớ.
* Nội dung: Tâm trạng khắc khoải không yên, nhớ thương mòn mỏi.
Đèn
: không tắt => con người đang trằn trọc thâu đêm trong nỗi nhớ thương đằng đẵng với thời gian.
Phiếu học tập 2
*Câu hỏi thảo luận theo nhóm bàn: Ở hai câu cuối bài ca dao số 4, vì sao cô gái lại phải lo lắng cho số phận của mình trong khi tình cảm nhớ thương vẫn đang da diết, cháy bỏng? (thảo luận 2phút)
Gợi ý: đặt ý thơ này trong mối liên hệ với những bài ca dao than thân về hôn nhân và gia đình.
b. Hai câu cuối :
Tâm trạng : lo phiền
Đại từ : Em
=>Lo lắng cho số phận của mình, cho duyên phận đôi lứa “không yên một bề” trong khi tình cảm nhớ thương vẫn đang da diết, cháy bỏng.
=>Vẻ đẹp tâm hồn khát khao được yêu thương, của tình cảm chân thành, đằm thắm trong tình yêu của nhân vật trữ tình.
IV. Tổng kết.
1.Nội dung :
- Đời sống tâm hồn phong phú với nhiều cung bậc tình cảm, cảm xúc: chua xót, đắng cay,lo lắng, nhớ thương, trăn trở, khát khao, hi vọng, rạo rực, yêu thương,...
- Vẻ đẹp ngoại hình, đặc biệt là vẻ đẹp tâm hồn của người lao động xưa: giàu tình cảm yêu thương, khát khao hạnh phúc,thủy chung, tình nghĩa.
1.Nghệ thuật :
Hình ảnh đã thành biểu tượng truyền thống trong ca dao: khăn, đèn.
Hình ảnh so sánh, ẩn dụ, tượng trưng.
Ngôn ngữ : giản dị, gần gũi, mộc mạc.

- Giọng điệu : nhẹ nhàng, tình cảm.
V.Luyện tập
Sưu tầm:
Những bài ca dao nói về nỗi nhớ người yêu và những bài ca dao với mô thức mở đầu là “thân em”.
Những bài ca dao nói về tình nghĩ vợ chồng.
2. Vận dụng:
Từ những hiểu biết về ca dao than thân, nhất là chùm ca dao có cùng mô thức “Thân em như...”, với phương pháp tiếp cận ca dao rút ra từ bài học này, hãy phân tích bài ca dao sau: Thân em như tấm lụa đào,
Dám đem xé lẻ vuông nào cho ai.