Tuần 9. Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa

Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa
(tiếp)
Giáo viên: Trần Thạch Hai
PHÒNG GIÁO DỤC U MINH THƯỢNG
TRƯỜNG THCS MINH THUẬN 3
3
Hát đối đáp
I- Tìm hiểu chung về ca dao
1- Nội dung :
2- Nghệ thuật:

II. Đọc- hiểu văn bản:
1. §äc- chó thÝch:
2. HiÓu v¨n b¶n:
2.1.Nh÷ng bµi ca dao than th©n:
*Bµi 1+ 2:


2.2.Nh÷ng bµi ca dao yªu th­¬ng t×nh nghÜa:
* Bµi 3
* Bµi sè 4
Bài ca dao là lời tâm sự của ai? Lời tâm sự thể hiện qua kết cấu như thế nào?
- Nhân vật trữ tình: cô gái đang yêu
- Kết cấu: 2 phần
+ 5 câu đầu: Nỗi nhớ thương
+ 1 câu cuối: Tâm trạng lo phiền
- 5 câu đầu: Nỗi nhớ thương
Hình ảnh:
Khăn,
Đèn,
Mắt
Thảo luận nhóm: Mỗi hình ảnh thể hiện tâm trạng gì của cô gái?
Nhóm 1: Hình ảnh Khăn
Nhóm 2: Hình ảnh Mắt
Nhóm 3: Hình ảnh Đèn
Khăn Thương nhớ
Rơi xuống đất
Vắt lên vai
Chùi nước mắt
+ Vật trao duyên, vật kỉ niệm chia sẻ niềm thương nỗi nhớ của người con gái.
+Ngh/th: Hình thức lặp, nhân hoá
=> Nỗi nhớ thương bâng khuâng da diết và tâm trạng rối bời, ngổn ngang trăm mối của cô gái

"Gửi khăn, gửi áo, gửi lời
Gửi đôi chàng mạng cho người đằng xa"

"Nhớ khi khăn mở, trầu trao
Miệng chỉ cười nụ biết bao nhiêu tình"
Đèn Thương nhớ
Không tắt
+ Thước đo thời gian và nỗi nhớ
+ Ngh/th: nhân hoá- ẩn dụ.
=>Nỗi nhớ dằng dặc theo thời gian- ngọn lửa tình yêu cháy bỏng trong tim cô gái
Mắt Thương nhớ
Ngủ không yên
+ Cửa sổ tâm hồn
+ Ngh/th: Hoán dụ
=> Diễn tả chiều sâu của nỗi nhớ (nỗi nhớ xâm nhập vào cả tiềm thức và vô thức)
- c©u cuèi: T©m tr¹ng lo phiÒn
+ThÓ th¬: lôc b¸t-> ©m ®iÖu da diÕt, kh¾c kho¶I
+Lo phiÒn: lo l¾ng, phiÒn muén
=>C« g¸i lo t×nh duyªn, sè phËn cña m×nh gÆp tr¾c trë v× trë ng¹i cña lÔ gi¸o PKbÊt c«ng, hñ tôc cña x· héi x­a
*Mèi quan hÖ gi÷a nçi nhí th­¬ng vµ lo phiÒn:
- Cïng nguyªn nh©n:
+ Th­¬ng nhí: v× yªu, v× xa c¸ch.
+ Lo phiÒn: v× yªu, v× t×nh yªu cßn bÞ ng¨n c¸ch.
->Nçi lo ©u mªnh m«ng cho h¹nh phóc løa ®«i, khao kh¸t h¹nh phóc cña ng­êi con g¸i.
Tiểu kết:
Bài ca dao là tiếng hát đầy yêu thương của người con gái muốn được yêu và được hạnh phúc.
=>Thể hiện khát vọng tình yêu, hạnh phúc của người bình dân xưa.
*Bài 5:
Ước gì sông rộng một gang
Bắc cầu dải yếm để chàng sang chơi
Gần đây mà chẳng sang chơi
Để em ngắt ngọn mồng tơi bắc cầu

Hai ta cách một con sông
Muốn sang anh ngả cành hồng cho sang

Cách nhau có một con sông
Muốn sang anh bẻ cành trầm cho sang
Hình ảnh: Chiếc cầu- dải Yếm vừa gần gũi thân quen, táo bạo mà trữ tình đằm thắm đầy nữ tính:
"Sông- một ngang"->Khát khao rút ngắn sự xa cách trong t/yêu
"Bắc cầu- dải yếm"->Chiếc cầu t/yêu trong ca dao.
- Lời của cô gái- bày tỏ ước muốn gặp gỡ với người mình yêu
=>Thể hiện khát vọng yêu đương cháy bỏng, chân thành; kết tinh đẹp đẽ nhất từ tâm hồn đến cách nói trong tình yêu của nhân vật trữ tình.
Vẻ đẹp độc đáo của hình ảnh chiếc cầu dải yếm là ở đâu?
* Bài số 6
- Thể thơ: song thất lục bát có biến thể, sáng tạo ở câu bát (13 tiếng)
Tại sao nói đến tình nghĩa con
người ca dao lại dùng hình ảnh muối,
gừng?
Hình ảnh muối- gừng:
+ Hương vị của cuộc sống.
+ "Muối mặn- gừng cay": Sự gắn bó thuỷ chung- hương vị của tình người.
=>Biểu trưng cho tình yêu nam nữ, tình nghĩa vợ chồng thuỷ chung son sắt, đậm đà nồng ấm
Em có suy nghĩ gì về con số "Ba vạn sáu ngàn ngày" trong bài ca dao này?
Con số 3 vạn 6000 ngày tương đương với một đời người: Khẳng định sự thuỷ chung son sắt của tình cảm vợ chồng trong mọi hoàn cảnh.
III. Tổng kết
1. Nghệ thuật:
- Sự lặp lại môtíp mở đầu
- Các hình ảnh trở thành biểu tượng:Khăn, đèn, chiếc cầu,...
- Hình ảnh so sánh, ẩn dụ, so sánh, điệp ngữ,.
- Thể thơ: lục bát, song thất lục bát, nói lối
2. Nội dung:
- Giá trị nhân văn + tố cáo làm nên vẻ đẹp của lời than thân
- Tiếng hát yêu thương của lứa đôi
- Những ân tình sâu nặng của tình chồng nghĩa vợ
Bài tập trắc nghiệm:
1.Vẻ đẹp tình yêu của nhân vật trữ tình trong bài ca dao: "Khăn thương nhớ ai." là:
A. Tình cảm nồng nàn, cháy bỏng nhưng cách nói vẫn tế nhị, kín đáo.
B. Tình yêu gắn liền với sự độ lượng vị tha
C. Tình yêu gắn với khát vọng hôn nhân và gia đình
D. Tình cảm sâu sắc được thể hiện qua cách nói bóng bẩy, trau chuốt.
2. Nghệ thuật biểu đạt nổi bật của bài ca dao: " ước gì sông rộng một gang/ Bắc cầu dải yếm cho chàng sang chơi" là gì?
A. Lấy những hình ảnh không có thực để diễn tả điều có thực.
B. Lấy những sự vật lớn lao, vĩnh hằng để diễn tả tình cảm của con người.
C. Lấy những sự vật cụ thể để diễn tả cái trừu tượng.
D. Lấy những cái hiện hữu để diễn tả cái trống vắng
3. Hình ảnh "gừng cay- muối mặn" trong ca dao thể hiện điều gì?
Tình yêu đôi lứa
Tình cảm vợ chồng
Tình cảm gia đình
Tình cảm cha con
4. Nhận định nào sau đây nói đúng nhất về nội dung của ca dao?
Miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên
Nói lên nỗi đau của con người trong xã hội cũ
Diễn tả đời sống tâm hồn phong phú của người lao động
Nói về tình cảm gia đình
Bài tập trắc nghiệm:
1. §Æc ®iÓm nghÖ thuËt nµo sau ®©y kh«ng th­êng ®­îc sö dông trong ca dao?
a. Sö dông thñ ph¸p so s¸nh, Èn dô
b. Ng«n ng÷ gi¶n dÞ nh­ng giµu søc biÓu ®¹t
c. LÆp ®i lÆp l¹i c¸c m« tÝp më ®Çu
d. T©m lÝ nh©n vËt ®­îc miªu t¶ phøc t¹p
IV Hướng dẫn tự học.
Đọc lại bài học và trả lời câu hỏi trong SGK.
Dựa vào đặc trưng về nghệ thuật của ca dao, tìm hiểu nội dung các bài ca dao trong SGK
Đọc thêm: Tư Liệu Văn Học 10 (T1); Tục ngữ- ca dao-dân ca Việt nam của Vũ Ngọc Phan
Tìm mua để làm tư liệu những cuốn sách viết về tục ngữ ca dao- dân ca Việt Nam có bán ở các hiệu sách
Sách tham khảo
xin chân thành cảm ơn

chúc các em học tốt.