Tuần 8. Việt Bắc

TRU?NG TRUNG H?C PH? THÔNG AN M?
TỔ VĂN - HỌA - NHẠC
Kính chào Quý thầy cô
cùng các em !
GIÁO VIÊN : VĂN THỊ BÍCH LIÊN TRƯỜNG THPT AN MỸ - BÌNH DƯƠNG
MỤC TIÊU CẦN ĐẠT :
- Nhận biết tác phẩm là đỉnh cao trong thơ Tố Hữu thời kì kháng Pháp.
- Thấy được tính chất hào hùng đượm tính sử thi và tính dân tộc trong thi phẩm này.
B�I CU
Dàn bài nghị luận về một ý kiến bàn về văn học
I. M? b�i
II. Thân bài
III. Kết luận
- Giới thiệu một ý kiến bàn về văn học.
- Giải thích , chứng minh , phân tích , bình luận , bình giảng , phản bác , so sánh để làm người nêu ý nghĩa của ý kiến.
-Nêu tác dụng của ý kiến đó đối với văn học và đời sống.
Nêu bài học chung của ý kiến đó và giá trị của ý kiến đối với cuộc sống ngày nay.
CẤU TRÚC BÀI HỌC TIẾT 1:
1. D?nh nghia v? Lu?t tho -C�c th? tho
2.Vai trị c?a Ti?ng trong tho Vi?t Nam.
M?T S? TH? THO TRUY?N TH?NG
1.Thể lục bát .
2.Thể song thất lục bát.
3.Các thể ngũ ngôn Đường luật.

Giới thiệu về Việt Bắc:

Việt Bắc không chỉ là cái nôi của Cách mạng Việt Nam trong những năm tiền khởi nghĩa, mà còn là căn cứ địa vững chắc, là đầu não của cuộc kháng chiến chống Pháp.

Đồng bào Việt Bắc đã cưu mang che chở cho Đảng, cho Chính phủ, cho bộ đội từ những ngày gian khổ cho đến ngày toàn thắng vẻ vang.
VIỆT BẮC
PHẦN HAI:VĂN BẢN
TỐ HỮU
Hình ảnh Việt Bắc
Hình ảnh thiên nhiên Việt Bắc
TỐ HỮU
VIỆT BẮC CỦA TỐ HỮU’
- Nội dung đoạn trích ?
-Vị trí đoạn trích ?
- Cảm hứng chủ đạo đoạn trích?
NHÓM 2
Nêu hoàn cảnh sáng tác của Việt Bắc ?
I/ D?C - TÌM HI?U CHUNG :
1) Hoàn cảnh sáng tác:
Viết tháng 10/1954, trong bối cảnh các cơ quan chính phủ Trung ương chuyển từ Việt Bắc về lại Hà Nội (hoà bình lập lại ở miền Bắc).
- Đây là thi phẩm xuất sắc, là đỉnh cao trong sáng tác thơ ca của nhà thơ Tố Hữu thời kháng Pháp.
2) N?I DUNG : (đoạn trích)
Tiếng lòng ân tình thuỷ chung của đồng bào Việt Bắc đối với cách mạng.
Khúc ca hùng tráng của Việt Bắc, của nhân dân Việt Nam.

Cảm hứng chủ đạo: Nỗi nhớ thương da diết trong buổi chia tay.
Vị trí đoạn trích: -Đoạn mở đầu và phần một bài thơ - đoạn nói về kỉ niệm

Mình về mình có nhớ ta
Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng
Mình về mình có nhớ không
Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn
Tiếng ai tha thiết bên cồn
Bâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước đi
áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay...
Mình đi, có nhớ những ngày
Mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù

Mình về, có nhớ chiến khu
Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai?
Mình về, rừng núi nhớ ai
Trám bùi để rụng, măng mai để già.
Mình đi, có nhớ những nhà
Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son
Mình về, còn nhớ núi non
Nhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh
Mình đi, mình có nhớ mình
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa?

Ho?t d?ng nhúm
20 câu đầu và cho biết hình thức câu gì được sử dụng nhiều trong đoạn thơ này?
Nội dung những câu thơ ấy nói lên điều gì?

II/ D?C - HI?U VAN B?N:
1) Cuộc chia tay đầy lưu luyến : 20 c�u
a. Lời Việt Bắc - Lời người ở lại
- Giửừa ủo�ng baứo Vieọt Baộc vaứ caựn boọ caựch maùng xuoõi.
+ Gaộn boự keo sụn "Mửụứi laờm naờm aỏy thieỏt tha maởn no�ng" "Ao Ch�m" -> Hoỏn du.
+ Bũn rũn, chaõn thaứnh .. vụựi loỏi haựt giao duyeõn "Mỡnh - Ta; Ta - Mỡnh" cõu h?i- dỏp! (Caựch bieồu ủaùt cuỷa ca dao),
?Nhử ủoõi trai gaựi ủang taõm tỡnh .
Nghệ thuật:
Ngôn từ sinh động, biểu cảm, cách phân đôi chủ thể trữ tình.
- Thể hiện tình cảm sâu nặng, không muốn xa rời!
+ "Mình đi, mình có nhớ mình".
+ "Mình đi, mình lại nhớ mình".
(Đại từ xưng hô - nhiều hàm ý).
* Những kỉ niệm về cuộc kháng chiến gian khổ mà ân tình
"Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai"
+ Miếng cơm -> đời sống vật chất -> đạm bạc
+ Mối thù -> trách nhiệm
Việt Bắc đã cùng người chiến sĩ cách mạng sẻ chia những gian khổ, cùng nhau gánh vác những trách nhiệm.

"Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son"
Phép đối đã làm nổi bật tấm lòng son sắt thuỷ chung của Việt Bắc.
Mình về, còn nhớ núi non
Nhớ khi kháng Nhật, thủa còn Việt Minh
Mình đi, mình có nhớ mình
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa
- C�u h�i " m�nh �i c� nhí" ��ỵc �iƯp �i �iƯp l�i nh� diƠn t� m�t n�i niỊm b�n kho�n, day d�t, c�n c�o.
- Trong t�ng c�u h�i �� mang nh�ng n�i nhí th��ng tha thi�t
Tấm lòng ấy như khắc ghi vào những di tích lịch sử:
" Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa".
Tóm lại:
Hoá thân vào tâm trạng Việt Bắc, nhà thơ đã nói lên được ân tình của người dân miền núi đối với cách mạng thật tha thiết, mặn nồng.

Ta với mình, mình với ta
Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh
Mình đi, mình lại nhớ mình
Nguồn bao nhiêu nước,nghĩa tình bấy nhiêu
Nhớ gì như nhớ người yêu
Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương
Nhớ từng bản khói cùng sương
Sớm khuya bếp lửa người thương đi về
Nhớ từng rừng nứa bờ tre
Ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê vơi đầy
Ta đi, ta nhớ những ngày
Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi...
Thương nhau chia củ sắn lùi
Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng
Nhớ người mẹ nắng cháy lưng
Địu con lên rẫy, bẻ từng bắp ngô
Nhớ sao lớp học i tờ
Đồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan
Nhớ sao ngày tháng cơ quan
Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo
Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều
Chày đêm nện cối đều đều suối xa...
2) Những hoài niệm về Việt Bắc :(10 Câu T, 2131)
a- Nhớ con người và cuộc sống Việt Bắc:
"Ta với mình, mình với ta
Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh"
Đinh ninh : ghi lòng tạc dạ
" Mình đi, mình lại nhớ mình
Nguồn bao nhiêu nước, nghĩa tình bấy nhiêu"
- Chữ " mình" được sử dụng sáng tạo : trong tiếng Việt, "mình" vừa ở ngôi thứ nhất, chỉ chủ thể, vừa ở ngôi thứ hai chỉ đối tượng - khi đối tượng là người bạn đời yêu dấu.
Nhớ Việt Bắc là nhớ bạn đời, cũng là nhớ bản thân. Chữ " lại" có tính chất khẳng định.
Nhớ Việt Bắc cũng là nhớ nguồn.
"Nhớ gì như nhớ người yêu
Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương"
- Phép so sánh, cách diễn đạt dân gian gợi chiều liên tưởng đầy cảm xúc, diễn tả nỗi nhớ sâu sắc.
Người đi nhớ về Việt Bắc bằng tình cảm tự trái tim da diết, mãnh liệt, đắm say, chân thành " như nhớ người yêu".
- Cảnh vật được liệt kê, thời gian được tô đậm.
Nỗi nhớ như bao trùm vạn vật, thẫm đẫm trong không gian, thời gian.
- Điệp từ " nhớ" với các cung bậc khác nhau tạo thành một dòng chảy thiết tha.
Đọc đoạn thơ tiếp theo. Nhớ Việt Bắc, người chiến sĩ cách mạng nhớ đến những gì? Tìm những hình ảnh, từ ngữ tiêu biểu?
?
=> Trong nỗi nhớ của người chiến sĩ có 3 hình ảnh lồng vào nhau, được khắc sâu làm nên vẻ đẹp diệu kì của Việt Bắc. Đó là : Hoa cùng người, cuộc kháng chiến - Đảng và Bác Hồ.
* Nhớ Việt Bắc là nhớ Cảnh, nhớ Người:
=> Thiên nhiên và con người Việt Bắc được nhà thơ miêu tả vô cùng ấn tượng. Đặc biệt qua bộ tranh tứ bình bằng thơ.
b- Nhớ thiên nhiên Việt Bắc:
* Bèn cÆp lôc b¸t tiÕp theo:
=> Lµ bé tranh tø b×nh: §«ng, xu©n, h¹, thu ®éc ®¸o. C©u lôc t¶ c¶nh, c©u b¸t t¶ ng­êi, nhÞp nhµng, c©n xøng, hoµn mÜ, cæ ®iÓn.
- Mùa đông:
"Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh, dao cài thắt lưng"
+Trên nền rừng mùa đông xanh thẳm,
những bông hoa chuối đỏ tươi bừng
lên như ngọn lửa
Sự tương phản hợp lí về màu sắc
như làm trẻ lại rừng già.
+ "Đèo cao nắng ánh, dao cài thắt lưng" đã tinh tế lại càng làm nổi bật hình ảnh người đi rừng.
=> Con người như đang toả sáng.
- Mùa xuân : "Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang"
+ "Mơ nở trắng rừng" => hình ảnh đẹp.
Rừng như bừng lên vẻ tinh khôi.
+ "Người đan nón" cần mẫn chuốt từng sợi giang. "Chuốt" là động từ chỉ hành động tỉ mỉ để làm óng lên từng sợi giang.
Sắc xuân như ngời sáng lên dưới bàn tay con người.

“ Ve kªu rõng ph¸ch ®æ vµng Nhí c« em g¸i h¸i m¨ng m«t m×nh”
+ Tiếng ve rạo rực, sắc hoa huy hoàng. Núi rừng lộng lẫy. Chữ "đổ" gợi sự luân chuyển của thời gian, không gian, kích thích mạnh cả thính giác lẫn thị giác.
+ Hình ảnh " cô gái hái măng một mình" đã khiến cho cả mùa hè như mềm lại, dịu dàng và thơ mộng hơn.
Nỗi nhớ trở nên da diết, cồn cào hơn.
Mùa hè :
- Mïa thu : “Rõng thu tr¨ng räi hoµ b×nh Nhí ai tiÕng h¸t ©n t×nh thuû chung”
+ "Trăng rọi hoà bình" thật gợi tả: không gian mênh mang, lan toả mà rọi qua kẽ lá tạo lấp loá như ngàn hoa.
+ Con người cũng không được tả mà được gợi qua tiếng hát "ân tình thuỷ chung". Tiếng hát như nói hộ lòng người.
Tóm lại
Mười câu thơ - một niềm thương cảm, là tấm lòng gắn bó, biết ơn của nhà thơ muốn gửi lại Việt Bắc gian lao mà ân tình.
Đọc đoạn thơ sau và cho biết nội dung chính của đoạn thơ đó ?
?
a/ Nhớ Việt Bắc là nhớ kháng chiến
Từ ngày đầu gian khổ, được Việt Bắc bảo bọc chở che, cùng đoàn kết đánh giặc.
- Đến ngày thắng lợi, chiến công nối tiếp chiến công.
3)Niềm tin vào Bác,vào Đảng,vào Việt Bắc (Câu)

Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây
Núi giăng thành luỹ sắt dày
Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù
Mênh mông bốn mặt sương mù
Đất trời ta cả chiến khu một lòng
Ai về ai có nhớ không?
Ta về ta nhớ Phủ Thông, đèo Giàng
Nhớ sông Lô, nhớ phố Ràng
Nhớ từ Cao -Lạng, nhớ sang Nhị Hà
Những đường Việt Bắc của ta
Đêm đêm rầm rập như là đất rung

Quân đi điệp điệp trùng trùng
ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan.
Dân công đỏ đuốc từng đoàn
Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay
Nghìn đêm thăm thẳm sương dày
Đèn pha bật sáng như ngày mai lên
Tin vui chiến thắng trăm miền
Hoà Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về
Vui từ Đồng Tháp, An Khê
Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng



* H×nh ¶nh ViÖt B¾c trong mïa chiÕn dÞch ®­îc miªu t¶ ch©n thùc, sinh ®éng, hoµnh tr¸ng, ®Ëm chÊt sö thi
- H×nh ¶nh thËm x­ng, c¸c tõ t­îng thanh, t­îng h×nh...®· diÔn t¶ chÝnh x¸c søc m¹nh cuén trµo nh­ th¸c ®æ, tÇm vãc lín lao cña cuéc hµnh qu©n ra trËn, quyÕt ®¹p b»ng mäi gian khæ, v× ®éc lËp tù do.
- NhiÒu h×nh ¶nh th¬ ®Ñp mang c¶m høng l·ng m¹n thÓ hiÖn s©u s¾c niÒm tin, niÒm tù hµo.
- NiÒm vui chiÕn th¾ng ®­îc thÓ hiÖn qua phÐp liÖt kª, trïng ®iÖp. C¸c ®Þa danh liªn tiÕp nh­ chiÕn th¾ng dån dËp, nh­ niÒm vui lan to¶.
- Nh¹c th¬ hµo hïng thÓ hiÖn c¶m høng sö thi s©u s¾c.
Ai về ai có nhớ không?
Ngọn cờ đỏ thắm gió lồng cửa hang
Nắng trưa rực rỡ sao vàng
Trung ương, Chính phủ luận bàn việc công
Điều quân chiến dịch Thu-Đông
Nông thôn phát động, giao thông mở đường
Giữ đê, phòng hạn, thu lương
Gửi dao miền ngược, thêm trường các khu...
ở đâu u ám quân thù
Nhìn lên Việt Bắc: cụ Hồ sáng soi
ở đâu đau đớn giống nòi
Trông về Việt Bắc mà nuôi chí bền
Mười lăm năm ấy, ai quên
Quê hương Cách mạng dựng lên Cộng hoà
Mình về mình lại nhớ ta
Mái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào...
*b/ Nhớ Việt Bắc còn là nhớ Đảng, nhớ Bác Hồ với tấm lòng tôn kính và niềm tin mãnh liệt.
- Hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng, trung ương Chính phủ, Bác Hồ hoà quện cùng hình ảnh Việt Bắc, để nỗi nhớ không chỉ có chiều dài của tháng năm gắn bó, bề dày của kỉ niệm tình người, mà còn có chiều sâu của lí tưởng cao cả, lí tưởng Cách mạng.
- Kớnh troùng saõu saộc.
- ẹaỏt anh huứng con ngửụứi trung kieõn.
"U aựm quaõn thuứ" " Cuù ho� saựng soi"
? Tửụng phaỷn, nhaỏn maùnh (Ngheọ thuaọt).

III. K?T LU?N
Đoạn trích là khúc hát giao duyên giữa hai miền xuôi ngược, thắm đượm tình cảm của đồng bào Việt Bắc với cách mạng, với Bác Hồ. Nổi bật là sự oai hùng và niềm tin vào chiến thắng của nhân dân ta.
IV. GHI NH? : Tr 114 (SGK )
1.Nội dung chính của bài thơ Việt Bắc là gì?
a, Ca ng?i cu?c chi?n h�o h�ng c?a d�n t?c
b, Kh�c h�t ng?i ca con ng?oi v� c?nh s�c n�i r?ng Vi?t B?c .
c, Khúc hát ca ngợi tình đồng chí, đồng đội trong kháng chiến.
d. Khúc hát ca ngợi tình cảm ân tình, thủy chung của các chiến sĩ ta đối với nhân dân Việt Bắc.
CỦNG CỐ :
2. Biểu hiện rõ nét nhất của chất ca dao trong bài thơ Việt Bắc được biểu hiện ở ý nào sau ?
a,Thể thơ lục bát.
b,Hình ảnh thiên nhiên và con người đậm sắc măù dân tộc .
c,Hình thức đối đáp giao duyên mình và ta .
d, Các biện pháp nghệ thuật ẩn dụ, hoán dụ phong phú .
ÔN LUYỆN
Hãy phân một đoạn thơ mà em thích nhất.
- Hãy trình bày ý kiến của mình về ý kiến sau: “Biểu hiện của bài thơ VB của Tố Hữu đậm đà tính dân tộc”
DẶN DÒ :
- Học thuộc đoạn trích
- Làm bài tập 1&2 (SGK)
Phân tích nghệ thuật độc đáo của “Việt Bắc”
Soạn bài mới : Phát biểu theo chủ đề.
( G/V cho các em tự chọn chủ đề và thuyết trình trong tiết học tới )

-Xin chân thành cảm ơn quý Thầy Cô cùng các em học sinh đã xem và tải bài ( Tố Hữu ) Phần một.
Rất mong được sự đóng góp chân thành của quý Thầy Cô .
( Văn Thị Bích Liên Trường THPT An Mỹ - TX- TDM- Bình Dương.)