Tuần 8. Luật thơ

Nhiệt liệt chào mừng
các thầy cô giáo đến thăm lớp dự giờ
Hãy cho biết các văn bản sau thuộc thể thơ nào?
Tự tình (Hồ Xuân Hương)
Truyện Kiều (Nguyễn Du)
Chinh Phụ Ngâm (Đoàn Thị Điểm)
Ngắm trăng (Hồ Chí Minh)
Tây Tiến (Quang Dũng)
Luật thơ
I/ Khái quát về luật thơ
1. Luật thơ
* VD:
+ Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng
+ Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi
Xác định số câu số tiếng, cách hiệp vần, ngắt nhịp trong 2 VD trên?
+ Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng

- Số tiếng : Câu 1có 6 tiếng; câu 2 có 8 tiếng.
Hiệp vần: tiếng thứ 6 của câu lục hiệp vần với tiếng thứ 6 của câu bát.
Nhịp: 2/2/2

+ Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi

- Số tiếng : hai câu đều có 7 tiếng
Hiệp vần: vần chân
Nhịp: 4/3



* Khái niệm: Là toàn bộ những quy tắc về số câu, số tiếng, cách hiệp vần, phép hài thanh, ngắt nhịp, ... trong các thể thơ được khái quát theo những kiểu mẫu nhất định.
* Các thể thơ Việt Nam
- Các thể thơ dân tộc:
- Các thể thơ Đường luật:
- Các thể thơ hiện đại:
I/ Khái quát về luật thơ
1. Luật thơ
2. Vai trò của "tiếng" trong thơ ca
- L� căn cứ để xác lập thể thơ
- L� căn cứ để ngắt nhịp trong thơ
- Thanh của "tiếng" l� căn cứ để xác định luật bằng (B) trắc(T) -> tạo nhạc điệu thơ
- Vần của "tiếng" l� căn cứ để hiệp vần thơ: vị trí hiệp vần l� yếu tố quan trọng xác định luật thơ.
=> Số "tiếng" v� các đặc điểm của "tiếng" về cách hiệp vần, phép h�i thanh ngắt nhịp ... l� các nhân tố cấu th�nh luật thơ.
Hãy quan sát các VD sau và thảo luận theo nhóm, thời gian 5 phút: phát biểu nhận xét về số tiếng, gieo vần, ngắt nhịp, hài thanh?
Nhóm 1: VD 1
Nhóm 2: VD 2
Nhóm 3: VD 3
Nhóm 4: VD 4
VD1: Trăm năm trong cõi người ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau
Trải qua một cuộc bể dâu
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng
VD2: Tay nguyệt lão chẳng xe thì chớ!
Xe thế này có dở dang không?
Đang tay muốn dứt tơ hồng
Bực mình muốn đạp tiêu phòng mà ra!

VD3:
Vằng vặc bóng thuyền quyên
Mây quang gió bốn bên
Nề cho trời đất trắng
Quét sạch núi sông đen
Có khuyết nhưng tròn mãi
Tuy già vẫn trẻ lên
Mảnh gương chung thế giới
Soi rõ: mặt hay, hèn.
VD4:
Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi
Này của Xuân Hương mới quệt rồi
Có phải duyên nhau thì thắm lại
Đừng xanh như lá bạc như vôi

Câu hỏi
thảo luận:
Phát biểu nhận
xét về số tiếng,
gieo vần,
ngắt nhịp,
hài thanh?

VD1: Trăm năm trong cõi người ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau
Trải qua một cuộc bể dâu
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng
VD1: Trăm năm trong cõi người ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau
Trải qua một cuộc bể dâu
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng
1. Thể lục bát
- Số tiếng: 6/8
- Vần: tiếng thứ 6 của 2 dòng và tiếng thứ 8 của dòng bát với tiếng thứ 6 của dòng lục.
- Nhịp: 2/2/2
- Hài thanh: Đối xứng luân phiên B - T - B ở các tiếng 2, 4, 6 trong dòng thơ.
VD2: Tay nguyệt lão chẳng xe thì chớ!
Xe thế này có dở dang không?
Đang tay muốn dứt tơ hồng
Bực mình muốn đạp tiêu phòng mà ra!
VD2: Tay nguyệt lão chẳng xe thì chớ!
Xe thế này có dở dang không?
Đang tay muốn dứt tơ hồng
Bực mình muốn đạp tiêu phòng mà ra!
2. Thể song thất lục bát
- Số tiếng: hai câu 7 tiếng và hai câu 6/8
- Vần: ở mỗi cặp
- Nhịp: 3/4 ở hai câu thất và 2/2/2 ở cặp lục bát
- Hài thanh: tiếng thứ 3 làm chuẩn (ko bắt buộc)


Bảng so sánh thể thơ lục bát và song thất lục bát
VD3: Mặt trăng

Vằng vặc bóng thuyền quyên
Mây quang gió bốn bên
Nề cho trời đất trắng
Quét sạch núi sông đen
Có khuyết nhưng tròn mãi
Tuy già vẫn trẻ lên
Mảnh gương chung thế giới
Soi rõ: mặt hay, hèn.
VD3: Vằng vặc bóng thuyền quyên
Mây quang gió bốn bên
Nề cho trời đất trắng
Quét sạch núi sông đen
Có khuyết nhưng tròn mãi
Tuy già vẫn trẻ lên
Mảnh gương chung thế giới
Soi rõ: mặt hay, hèn.
3. Các thể ngũ ngôn Đường luật:
- Có hai thể: ngũ ngôn tứ tuyệt và ngũ ngôn bát cú
- Số tiếng: 5 tiếng
- Vần: 1 vần, gieo vần cách
- Nhịp: 2/3
- Hài thanh: có sự luân phiên B - T hoặc niêm B - B, T - T ở tiếng thứ 2 và thứ 4
Hồ Xuân Hương
VD4: Mời trầu
Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi
Này của Xuân Hương mới quệt rồi
Có phải duyên nhau thì thắm lại
Đừng xanh như lá bạc như vôi

VD4: Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi
Này của Xuân Hương mới quệt rồi
Có phải duyên nhau thì thắm lại
Đừng xanh như lá bạc như vôi

4. Các thể thất ngôn Đường luật
- Có hai thể: thất ngôn tứ tuyệt và thất ngôn bát cú
- Số tiếng: 7 tiếng
- Vần: vần chân, độc vận, gieo vần cách
- Nhịp: 4/3
- Hài thanh, đối xứng giữa các tiếng 2, 4, 6, niêm giữa các dòng 2-3, 4-5, 6-7, 1-8
- Bố cục: Đề, thực, luận, kết.
Hồ Xuân Hương
Mô hình hài thanh:

Mô hình hài thanh bài "Qua đèo Ngang"

I/ Khái quát về luật thơ
II/ Một số thể thơ truyền thống
III/ Các thể thơ hiện đại
- Thơ 5 tiếng, 7 tiếng, 8 tiếng, hỗn hợp, tự do, thơ - văn xuôi, .
Vừa có sự tiếp nối luật thơ trong thơ truyền thống vừa có sự cách tân.
VD: Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
VD: Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
Mô hình hài thanh:


iV/ Luyện tập
Trống Tràng Thành lung lay bóng nguyệt
Khói Cam Tuyền mờ mịt thức mây

Vần:
Nhịp: 3/4
Hài thanh: B (thành)
B (tuyền)
Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa

Vần: chân, độc vận, xa
Nhịp: 4/3
Hài thanh: T B T
B T B
=> Không thể lẫn lộn dòng thơ bảy tiếng trong thể song thất lục bát với thể thơ thất ngôn Đường luật