Tuần 7. Tây Tiến

TÂY TIẾN
Quang Dũng
Người thuyết trình: Hoàng Yến & Trung Điền
1. Tác Giả (1921-1988)
Tên thật là Bùi Đình Diệm
Quê quán : Phượng Trì – Đan Phượng – Hà Tây
Là một nghệ sĩ đa tài : Vẽ tranh , viết văn , làm thơ , sáng tác nhạc












A - Tìm hiểu chung
Tác phẩm chính :
- Mây đầu ô
- Rừng biển quê hương
- Đường lên Châu Thuận
- Rừng về xuôi
Các tác phẩm đều thể hiện cá tính và phong cách nghệ sĩ
Thơ QD vừa hồn nhiên , vừa tinh tế , mang vẻ đẹp hào hoa phóng khoáng , đậm chất lãng mạn
2. Tác Phẩm

Tây tiến là tên một đơn vị bộ đội được thành lập năm 1947 , có nhiệm vụ phối hợp với bộ đội Lào , bảo vệ biên giới Lào–Việt
Chiến sĩ Tây Tiến phần đông là thanh niên Hà Nội , họ sống và chiến đấu trong hoàn cảnh thiếu thốn và gian khổ
Năm 1947 , ngày ấy , Quang Dũng là đại đội trưởng , đầu năm 1948 , anh chuyển sang đơn vị khác . Ngồi ở Phù Lưu Tranh (Hà Đông) vì nhớ đơn vị cũ , anh sáng tác bài thơ
Ban đầu bài thơ có tên là “Nhớ Tây Tiến” , sau đó tác giả bỏ đi chữ “Nhớ” còn lại là Tây Tiến

Bài thơ khắc hoạ hình ảnh người lính hào hùng mà hào hoa , trên cái nền rừng núi Tây Bắc hùng vĩ , mỹ lệ và duyên dáng








A - Tìm hiểu chung
Hoàn cảnh sáng tác:
Chủ đề :
2. Tác Phẩm
A - Tìm hiểu chung
Bút tích bài thơ “Tây Tiến”
I. Bố cục

Khắc hoạ thiên nhiên Tây Bắc dọc con đường hành quân của lính Tây Tiến



Nhắc lại những kỷ niệm trong tình quân dân ấm áp







B – Đọc hiểu văn bản
Đoạn 1 :(Sông Mã …..Thơm nếp xôi)
Đoạn 2 :(Doanh trại …Hoa đong đưa)
I. Bố cục (tt)

Khắc hoạ chân dung người lính Tây Tiến vừa hào hùng vừa hào hoa . Cấu trúc theo diễn biến tự nhiên , theo nỗi nhớ nhà thơ Quang Dũng , nhớ khung cảnh chiến trường , nhớ những nơi mình đã đi qua , nhớ đồng đội …
Điều quan trọng là Quang Dũng muốn tạo một cái nền thiên nhiên dữ dội , để tương ứng với tính cách dữ dội , phi thường của người lính , cũng như vẻ mỹ lệ , duyên dáng , gợi lên tâm hồn hào hoa của người lính


Lời tổng kết của nhà thơ về “Binh đoàn Tây Tiến”







B – Đọc hiểu văn bản
Đoạn 3 :(Tây Tiến … Khúc độc hành)
Đoạn 4 :(Tây Tiến … Chẳng về xuôi)
II. Phân tích
Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
        Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi
        Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
        Mường Lát hoa về trong đêm hơi
        Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
        Heo hút cồn mây, súng ngửi trời
        Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
        Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
        Anh bạn dãi dầu không bước nữa
        Gục lên súng mũ bỏ quên đời!
        Chiều chiều oai linh thác gầm thét
        Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người
        Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
        Mai Châu mùa em thơm nếp xôi









B – Đọc hiểu văn bản
Đoạn 1 :
II. Phân tích (tt)
















B – Đọc hiểu văn bản
Sài Khao , Mường Lát , Pha Luông
Đoạn 1
Nhớ chơi vơi
Từ chỉ tâm trạng , nỗi nhớ mông lung , chập chờn – là nỗi nhớ trừu tượng khó nắm bắt
Tên mường , địa danh
Gợi sự nhớ thương và để lại ấn tượng về sự xa xôi , heo hút , hoang dã thâm sơn cùng cấp
Dốc khúc khuỷu
3 thanh trắc đi cùng nhau , gợi tả hình ảnh núi rừng hiểm trở , gập ghềnh
II. Phân tích (tt)
















B – Đọc hiểu văn bản
Súng ngửi trời
Đoạn 1
Dốc thăm thẳm như dẫn đến vực sâu
Các từ láy : khúc khuỷu , thăm thẳm, heo hút , đặc tả gian khổ gian truân của nẻo đường hành quân
Mũi súng được nhân hoá-cường điệu
Câu thơ rắn rỏi , nét vẽ gân guốc , tạo hình
Chữ dùng tinh nghịch mang chất hồn nhiên
Đỉnh núi mù , sương cao ngất , hình ảnh giàu chất thơ , mang vẻ đẹp cảm hứng lãng mạn
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Hình tượng thơ cân xứng hài hoà , tạo thành 2 về tiểu đối , vừa tả độ cao vừa tả độ sâu – sự hiểm trở trùng điệp
Cảnh hoang vu ở núi rừng Tây Bắc
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
II. Phân tích (tt)
















B – Đọc hiểu văn bản
Thiên nhiên được miêu tả bằng bút phát HT: đèo cao + vực sâu + dốc đứng + thác gào + cọp dữ
Đoạn 1
Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Tiếng thác kêu gào như man dại giữa đại ngàn , tiếng gầm thét như rung chuyển cả rừng chiều
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
Sơ kết : Núi rừng Tây Bắc vừa hùng vĩ , vừa dữ dội lại vừa thơ mộng trữ tình , đoạn thơ được viết bằng cảm hứng lãng mạn
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi
Những câu thơ toàn thanh bằng , tạo nét vẻ mềm mại , gợi sự êm dịu ấm áp
II. Phân tích (tt)

Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa
        Kìa em xiêm áo tự bao giờ
        Khèn lên man điệu nàng e ấp
        Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ
        Người đi Mộc Châu chiều sương ấy
        Có thấy hồn lau nẻo bến bờ
        Có nhớ dáng ngưòi trên độc mộc
        Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa









B – Đọc hiểu văn bản
Đoạn 2 :
Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa
II. Phân tích (tt)
















B – Đọc hiểu văn bản
Ánh lửa đuốc
Đoạn 2 : Cảnh đêm liên hoan
Ánh sáng + Màu sắc + Âm thanh
Cô gái hiện ra trong điệu múa ,vừa e thẹn ,vừa tình tứ ,hồn thơ lãng mạn của QD như được chấp cánh bởi vẻ đẹp của con người và cảnh vật nơi đây
Thế giới ánh sáng , vũ điệu âm thanh, rất thực, rất mộng và rất ảo
Hai chữ “kìa em” diễn tả tâm trạng vừa xung sướng , vừa say mê ,vừa ngạc nhiên
Kỷ niệm kháng chiến + tình quân dân .Vẻ đẹp thơ mộng đầy sức lôi cuốn , thiên nhiên và con người được nhìn bằng đôi mắt lãng mạn
Xiêm áo lộng lẫy
Tiếng khèn
Người đi Mộc Châu chiều hôm ấy
Có thấy hồn lau nẻo bến bờ
II. Phân tích (tt)
















B – Đọc hiểu văn bản
Đoạn 2 : Cảnh sông nước
Không gian dòng sông vào buổi chiều
Chiều sương + dòng sông + hồn lau
Hoa đong đưa
Mênh mang mờ ảo ,lặng lờ hoang dại – đậm sắc màu cổ tích
Hồn lau
Đoạn thơ được viết bằng cảm hứng lãng mạn ,tất cả tạo ra vẻ đẹp lung linh huyền ảo như một bức tranh lụa tinh tế tài hoa
Vẻ đẹp của thiên nhiên
Phần thiêng liêng cảnh vật
Ẩn chứa linh hồn sâu nặng
Tình tứ làm duyên làm dáng , hoa như có linh hồn
II. Phân tích (tt)

Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
        Quân xanh màu lá dữ oai hùm
        Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
        Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
        Rải rác biên cương mồ viễn xứ
        Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
        Áo bào thay chiếu anh về đất
        Sông Mã gầm lên khúc độc hành









B – Đọc hiểu văn bản
Đoạn 3 :
II. Phân tích (tt)
















B – Đọc hiểu văn bản
Đoạn 3 : Chân dung người lính Tây Tiến
Cách miêu tả kì dị , khác thường , tạo ra nét độc đáo riêng
Người Lính Tây Tiến
Đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá
Gợi tả đoàn binh khí thế ra trận , át đi vẻ ốm yếu
Từ “không” phủ định bất chấp ,bất cần mái tóc
Phủ định để khẳng định sự ngang tàng kiêu bạc và tếu táo
Xanh màu áo ,xanh cành lá nguỵ trang ,màu da xanh xao bệnh tật
II. Phân tích (tt)
















B – Đọc hiểu văn bản
Đoạn 3 :
Tóc rụng + Da xanh
Dữ oai hùm
Mỗi từ tạo ra sức mạnh dữ dằn + oai phong lẫm liệt
Xanh màu lá / dữ oai hùm
Lối so sánh cân bằng tạo ra khí phách
Đôi mắt trừng: chữ trừng được xem là nhãn tự ,ánh mắt đầy giận dữ và nẩy lửa , bộc lộ sự can cường ,mạnh mẽ
Tả quân ốm mà không yếu ,nói HT mà lại nghiêng về lãng mạn ,có tóc rụng , có da xanh nhưng ấn tượng được lưu giữ lại là “Dữ Oai Hùm”
Nét đẹp của hào hùng lẫm liệt
II. Phân tích (tt)
















B – Đọc hiểu văn bản
Đoạn 3 :
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
Nét đẹp tâm hồn đa cảm lãng mạn
Biết căm thù nhưng cũng biết yêu thương
Tây Tiến là những người lính kinh thành ,xuất thân từ thanh niên trí thức rất kiêu hùng và cũng rất lãng mạn
Người lính của QD đẹp một cách hiên ngang , hào hoa và lãng mạn
Cái tôi hào hoa thanh lịch
II. Phân tích (tt)
















B – Đọc hiểu văn bản
Đoạn 3 :
Câu thơ 7 chữ/5 từ Hán Việt , gợi không khí thiêng liêng ,cổ kính
Ngay trong cái chết , QD nói bằng giọng thơ rất trang trọng
Rải rác biên cương mồ viễn xứ
Thể thơ 7 chữ không theo luật Đường mà như thể hành gân gốc trầm buồn
3 từ “mồ viễn xứ”
Âm điệu bi tráng , trầm hùng ,xoáy vào lòng người đọc sự nhức nhối xót xa
Áo bào
Tạo sự liên tưởng người chinh phu ra đi
Gợi nhớ vẽ đẹp tráng sĩ xưa
Một cách nói làm sang , tạo một cái chết sang trọng cho người chiến sĩ
II. Phân tích (tt)
















B – Đọc hiểu văn bản
Đoạn 3 :
Như một lời thề
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
Như một lời tâm niệm
Người lính chấp nhận hi sinh, không suy bì ,không tính toán hơn thiệt cho bản thân mình – biết sống đẹp – biết hiến dâng đời xanh cho tổ quốc khi cần
Lý tưởng xả thân quên mình
Mang vẻ đẹp tráng sĩ xưa “một đi không hẹn ngày về”
Vẻ đẹp hiện nay “quyết tử cho tổ quốc quyết sinh”
Vẻ đẹp của một thế hệ thanh niên yêu nước ,anh hùng thời kháng chiến chống Pháp
II. Phân tích (tt)
















B – Đọc hiểu văn bản
Đoạn 3 : Những từ nói về cái chết
Bỏ quên cuộc đời , mồ viễn xứ ,về đất ,hồn về ..
Về đất :về với đất , ngả vào lòng đất mẹ
Chữ “về” nói lên thái độ nhẹ nhõm ,ngạo nghễ của người lính đi vào cõi chết
Sông Mã gầm lên khúc độc hành
Từ mạnh mẽ , tạo âm vang vừa dữ dội , vừa hào hùng
Giọng thơ chầm chậm buồn
Khúc nhạc tiễn biệt ,lời ai điếu trầm hùng
Âm hưởng bài hát “hồn sĩ tử”
Bi mà vẫn hùng
Thấm đẫm tinh thần bi tráng
II. Phân tích (tt)
















B – Đọc hiểu văn bản
Đoạn 3 :
Xanh màu lá
Ta thấy QD nói nhiều về cái bi mà không phải bi luỵ mà là bi tráng
Vì
Bi ở thiếu thốn gian nan bệnh tật - ở cái chết rình rập khắp nơi
Tráng ở ý chí ở tinh thần ,nói gian khổ để đề cao chiến thắng , nói hy sinh để nâng cao hình ảnh người lính
Vẫn giữ oai hùm
Gian khổ thiếu thốn
Áo bào sang trọng
Mồ viễn xứ
Chẳng tiếc đời xanh
II. Phân tích (tt)

Tây Tiến người đi không hẹn ước
        Đường đi thăm thẳm một chia phôi
        Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy
        Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi









B – Đọc hiểu văn bản
Đoạn 4 : Lời tổng kết của nhà thơ về binh đoàn Tây Tiến:
Tây Tiến người đi không hẹn ước
II. Phân tích (tt)
















B – Đọc hiểu văn bản
Đoạn 4 :
Không hẹn ước
4 câu thơ khẳng định nét đẹp tinh thần người lính – hướng tới cái cao cả , sẵn sàng hy sinh vì tổ quốc
Tinh thần quyết chí ra đi ,không ngày trở về ,khẳng định thêm ý niệm : Một đi không hẹn ngày trở về
Thăm thẳm một chia phôi
Gợi tả một chặng đường gian lao của đoàn quân Tây Tiến
Mùa xuân ấy
Có bạn bè
Có đồng đội
Có những kỷ niệm kháng chiến
Hồn về  Chẳng về => ý kết bài thơ là sự tiến lên ,đi tiếp
Giọng thơ trầm buồn + ý thơ vẫn hào hùng
III. Kết Luận:

Bài thơ có dáng dấp – đáng yêu riêng vì QD chân thành viết về đồng đội , 2 cảm hứng LM và tinh thần bi tráng luôn gắn bó với nhau , cộng hưởng với nhau để làm nên linh hồn ,sắc diện của bài thơ và tạo ra vẻ độc đáo của thi phẩm .
Bài thơ có phảng phất nét buồn – nét đau thương . Nhưng đó là cái buồn bi tráng chứ không bi luỵ . Vả lại , tả cái bi để làm nổi rõ cái tráng cũng là cách vẻ mây mẩy trong trăng thơ , trong nghệ thuật , hội hoạ
Nhà phê bình Phong Lan nhận định: “Tây Tiến là một tượng đài bất tử về người lính vô danh”. Bất tử bởi chính vẻ đẹp hào hùng, hào hoa bi tráng này.







C – Tổng kết
Đôi nét về mảnh đất Tây Tiến