Tuần 7. Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)

TÁC GIẢ
- Ngoâ Thì Nhaäm (1746 - 1803), ñoã tieán só naêm 1775, töøng laøm quan döôùi trieàu Leâ, sau theo giuùp Taây Sôn.
- Ñöôïc Nguyeãn Hueä tin duøng, giao cho vieäc soaïn thaûo “Chieáu caàu hieàn”.

THỂ LOẠI
- Loại văn nghị luận.
- Nhà vua dùng để ban bố mệnh lệnh hoặc chỉ thị cho mọi người.
- Văn phong trang trọng, lời lẽ rõ ràng, tao nhã.
- Nội dung bàn bạc những vấn đề quan hệ đến vận mệnh quốc gia.

HOÀN CẢNH SÁNG TÁC
- Nam 1788, Quang Trung tiến quân ra Bắc, tiêu diệt quân Thanh và bọn tay sai. Nhà Lê sụp đổ.
- Bề tôi nhà Lê mang nặng tư tưởng trung quân, hoặc sợ hãi nên không ra phò tá triều đại mới.
- Quang Trung giao cho Ngô Thì Nhậm viết "Chiếu cầu hiền" kêu gọi những người tài đức ra giúp dân, giúp nước.

BỐ CỤC
a. Phần mở bài (đoạn 1):
Vai trò, trách nhiệm của người hiền tài đối với đất nước.
b. Phần chính (đoạn 2,3,4):
Thực trạng của sĩ phu Bắc Hà và tấm lòng cầu hiền của vua Quang Trung.
c. Phần kết (đoạn 5,6):
Đường lối cầu hiền của nhà vua.

Ñoïc laïi phaàn 1, haõy cho bieát vai troø, traùch nieäm cuûa nhöõng baäc hieàn taøi ñoái vôùi ñaát nöôùc? Ngheä thuaät laäp luaän taùc giaû?
PHẦN MỞ BÀI

Vai trò, trách nhiệm của người hiền tài đối với đất nước
Caùch noùi so saùnh: “Ngöôøi hieàn nhö ngoâi sao saùng treân trôøi cao. Sao saùng aét chaàu veà ngoâi Baéc Thaàn” (laáy töø saùch Luaän ngöõ cuûa Khoång Töû).
- Baäc hieàn taøi phaûi quy phuïc thieân töû, ôû döôùi tröôùng cuûa thieân töû, do thieân töû duïng.
- Phaûi ra söùc coáng hieán cho ñaát nöôùc.
Neáu khoâng quy phuïc, khoâng ra phoø taù laø traùi vôùi leõ trôøi, traùi vôùi quy luaät cuoäc soáng.
Möôïn lôøi Khoång Töû ñeå ñaët vaán ñeà, ñöa ra caùch öùng xöû neân mang tính thuyeát phuïc raát cao.
Thái độ của các sĩ phu Bắc hà
Khi vua Quang Trung tieán quaân ra Baéc thì thaùi ñoä cuûa caùc só phu Baéc haø theá naøo? (coù ra phoø taù, giuùp söùc cho trieàu chính môùi khoâng?) Vì sao hoï laïi coù thaùi ñoä nhö vaäy?
Ngheä thuaät (caùch noùi) cuûa taùc giaû?

Thái độ của các sĩ phu Bắc hà
Caùc hình aûnh laáy trong kinh ñieån Nho gia: ôû aån trong ngoøi khe, troán traùnh vieäc ñôøi, kieâng deø khoâng daùm leân tieáng, goõ moõ canh cöûa, ra bieån vaøo soâng, cheát ñuoái treân caïn, laån traùnh suoát ñôøi.
->Baát hôïp taùc, mai danh aån tích, uoång phí taøi naêng.
Caùch noùi kheùo leùo, teá nhò nhöng coù taùc duïng mæa mai, pheâ phaùn nheï nhaøng.
NGUYÊN NHÂN
- Coøn mang naëng “töû töôûng trung quaân” coå huû.
- Khoâng phuïc vaø thaäm chí xem thöôøng Nguyeãn Hueä vì xuaát thaân bình daân, ít hieåu leã nghi cuõng nhö chöõ nghóa thaùnh hieàn.
- Chöa hieåu ñöôïc taám loøng chieâu hieàn ñaõi só cuûa vua Quang Trung.
- Sôï bò truø daäp, traû thuø.
Tấm lòng cầu hiền của vua
Quang Trung
Caùch noùi: “gheù chieáu laéng nghe, ngaøy ñeâm mong moûi”.
Caùch ñaët vaán ñeà: “Hay traãm ít ñöùc khoâng ñaùng ñeå phoø taù chaêng? Hay ñang thôøi ñoå naùt chöa theå ra phuïng söï vöông haàu chaêng?” .
Ñieàu ñoù gaây taùc ñoäng gì vôùi só phu Baéc haø? Theå hieän taám loøng gì cuûa vua Quang Trung?
=> Caùch noùi kheùo leùo, coù tình coù lyù, ñaët só phu Baéc haø vaøo theá bò ñoäng cho thaáy taám loøng tha thieát mong moûi ngöôøi hieàn taøi phoø taù.
HOÀN CẢNH ĐẤT NƯỚC
- Trong triều đình: "còn nhiều khiếm khuyết."
- Ngoài biên cương: "đương phải lo toan".
- Nhân dân: "còn nhọc mệt, chưa lại sức".
- Đức hóa: "chưa kịp nhuần thấm khắp nơi".
? Cái nhìn toàn diện, sâu sắc : Hoàn cảnh đất nước khó khăn, cần có hiền tài ra phò tá.

ĐƯỜNG LỐI CẦU HIỀN
Em coù nhaän xeùt gì veà con ñöôøng caàu hieàn cuûa vua Quang Trung? Coù maáy bieän phaùp? Bieän phaùp coù cuï theå, deã laøm khoâng?
ĐƯỜNG LỐI CẦU HIỀN
- Đối tượng: tất cả mọi người "các bậc quan viên lớn nhỏ, cùng với thứ dân trăm họ".
- Biện pháp:
+ Được dâng sớ tâu bày.
+ Do các quan tiến cử.
+ Dâng sớ tự tiến cử.
=> Đường lối đúng đắn, rộng mở, tiến bộ; biện pháp cụ thể, dễ thực hiện.