Tuần 7. Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)

I. Tìm hiểu chung:

1. Tác giả : SGK
- Ngô Thì Nhậm (1746 - 1803) .Hiệu là Hi Doãn
 Có đóng góp tích cực cho triều đại Tây Sơn.
- Năm 1778, khi nhà Lê - Trịnh sụp đổ, Ngô Thì Nhậm đi theo phong trào Tây Sơn, được vua Quang Trung phong làm Lại bộ Tả thị lang, sau thăng chức Binh bộ Thượng thư.
- Năm 1775, ông đỗ tiến sĩ, từng giữ chức Đốc đồng trấn Kinh Bắc thời vua Lê Cảnh Hưng.
Bản thân: Xuất thân trong một gia đình có truyền thèng thơ văn; ông học rộng, hiểu sâu, có t­ tưởng tiến bộ, có lòng yêu nước.
Cha ông là Ngô Thì Sĩ, từng làm quan trong phủ chúa Trịnh.
- Quê quán: làng Tả Thanh Oai, huyện Thanh Oai, trấn Sơn Nam (nay thuộc h. Thanh Trì, Hà Nội )
* Thể loại: ChiÕu

- Loại văn nghị luận chính trị xã hội xưa
-Vua dùng để ban bố mệnh lệnh hoặc truyền chỉ thị cho bề tôi.
- Văn phong trang trọng, lời lẽ rõ ràng,
tao nhã.
2.Văn bản
a. Thể loại và đối tượng của “Chiếu cầu hiền”
* Đối tượng: Là những bậc hiền tài-những nho sĩ Bắc Hà , quan lại trí thức triều Lê-Trịnh.
+ Chiếu cầu hiền: …có điều đặc biệt là cầu
chứ không ra lệnh.
- 1788, Quang Trung ti?n quõn ra B?c, tiờu di?t quõn Thanh v� b?n tay sai. Nh� Lờ s?p d?.
b. Hoàn cảnh sáng tác:


B? tơi nh� L� mang n?ng tu tu?ng trung qu�n .ph?n ?ng ti�u c?c.
- Quang Trung giao cho Ngơ Thì Nh?m thay l?i mình vi?t "Chi?u c?u hi?n"
- K�u g?i nh?ng ngu?i t�i d?c ra gi�p d�n gi�p nu?c.
TƯỢNG ĐÀI
QUANG TRUNG -
NGUYỄN HUỆ
Di ảnh được cho là của vua Quang Trung và Đền thờ vua Quang Trung
c. K?t c?u:


Phần 1: Từ đầu đến ".người hiền vậy"
- Phần 2: "Trước đây . của trẫm hay sao?"
- Phần 3: Còn lại
3 phần:
 Cơ sở lí luận của bài chiếu: Người hiền tài phải phụng sự cho đời mới đúng là ý trời
 Tình hình thực tiễn và nhu cầu của thời đại
 Ñöôøng loái caàu hieàn cuûa vua Quang Trung
=> Chiếu cầu hiền là văn bản nghị luận xuất sắc thời trung đại có kết cấu hợp lý, lí luận chặt chẽ, thuyết phục ,lí lẽ sắc bén và hợp đạo lí .
II. Đọc - hiểu văn bản.
1.Cơ sở lí luận: Hieàn taøi sinh ra là để phụng sự cho đời, đó mới là ý trời
- Mượn lời Khổng Tử:
+ "Người hiền như. sao sáng trên trời"
-> Kh?ng d?nh r� r�ng v� tr�n tr?ng vai trị nh?ng ngu?i cĩ t�i cĩ d?c
+ "Sao sáng ắt chầu về ngôi Bắc Thần"
+" Ngu?i hi?n ?t l�m s? gi? cho thi�n t?"
-> Ch? ra quy lu?t t? nhi�n c?a c�c tinh t� l� ch?u v? B?c th?n. T? dĩ di d?n k?t lu?n h?p l?: Ngu?i hi?n ?t l�m s? gi? cho thi�n t?
 mở đầu bằng những hình ảnh, những ý được rút ra từ Luận ngữ nên bài Chiếu có sức thuyết phục mạnh mẽ đối với sĩ phu Bắc Hà.
- Khẳng định:
 Tác giả đặt giả thiết từ đó khẳng định mạnh mẽ thái độ quay lưng lại với thời cuộc là trái ý trời, đi ngược lại quy luật hợp lẽ xưa nay.
+ “Nếu che mất ánh sáng, dấu đi vẻ đẹp có tài mà không được dùng thì đó không phải là ý trời sinh ra người hiền vậy”
? Sử dụng hình ảnh lấy từ kinh điển Nho gia hoặc mang ý nghĩa tượng trưng:
2. Tỡnh hỡnh th?c ti?n v� nhu c?u c?a th?i d?i
 nhöõng ngöôøi ra laøm quan cho Taây Sôn thì sôï haõi, im laëng, laøm vieäc caàm chöøng
a Cách ứng xử của nho sĩ Bắc Hà:
 Boû ñi ôû aån, mai danh aån tích, uoång phí taøi naêng
+ "Kẻ sĩ trong ngịi ph?i ? ?n khe,tr?n tr�nh việc đời"
+ "những bậc tinh anh . suốt đời"
Tạo cách nói tế nhị, châm biếm nhẹ nhàng, thể hiện kiến thức sâu rộng , t�i van chuong .c?a ngu?i cầu hiền, t?o ?n tu?ng t?t v? Hồng d? QT
b-Tâm trạng của vua Quang Trung
+ "Nay tr?m dang ghộ chi?u l?ng nghe.tỡm d?n"
 Thành tâm, khắc khoải mong chờ người hiền ra giúp nước
+ Hai câu hỏi tu từ:
 Cách nói khiêm tốn nhưng thuyết phục… buộc người nghe phải thay đổi cách ứng xử.
“Hay đang thời đổ nát chưa thể ra phụng sự vương hầu chăng?”
“Hay trẫm ít đức không đáng để phò tá chăng?”
c. Thực trạng và nhu cầu của thời đại:
- Thực trạng đất nước:
+ buổi đầu dựng nghiệp nên triều chính chưa ổn định
+ biên ải chưa yên
+ dân chưa hồi sức sau chiến tranh
+ đức của vua chưa nhuần thấm khắp nơi
 Cái nhìn toàn diện sâu sắc: triều đại mới tạo lập, mọi việc đang bắt đầu nên còn nhiều khó khăn

- Nhu cầu thời đại: hiền tài phải ra trợ giúp nhà vua
+ Dùng hình ảnh cụ thể:
“Một cái cột … trị bình”
+ Dẫn lời Khổng Tử:
 khẳng định đất nước có nhiều nhân tài để đi đến kết luận: người hiền tài phải ra phục vụ hết mình cho triều đại mới

“Suy đi … hay sao?”
 khẳng định vai trò to lớn của người hiền tài
 Vị vua yêu nước thương dân, có tấm lòng chiêu hiền đãi sĩ.
+ Lời lẽ: khiêm nhường, chân thành, tha thiết nhưng cũng kiên quyết, có sức thuyết phục cao
3. Đường lối cầu hiền của vua Quang Trung:
+ Mọi tầng lớp đều được dâng thư bày tỏ việc nước
+ Các quan được phép tiến cử người có tài nghệ.
+ Những người ở ẩn được phép dâng sớ tự tiến cử.

- Cách tiến cử những người hiền tài:
 Biện pháp cầu hiền: đúng đắn, rộng mở, thiết thực và dễ thực hiện
Bài chiếu kết thúc bằng lời kêu gọi, động viên mọi người tài đức ra giúp nước:
 Vị vua có tư tưởng tiến bộ
“Những ai … tôn vinh”
Vị vua có tư tưởng tiến bộ
4. Nghệ thuật bài chiếu:
Bài văn nghị luận mẫu mực:

 Tạo cảm giác trang trọng, thiêng liêng cho lời kêu gọi
- L?p lu?n:
- L?i l?:
- T? ng?, hình ?nh:
chặt chẽ, hợp lí, giàu sức thuyết phục.
m?m m?ng, khi�m nhu?ng nhung r�ng bu?c khi?n k? si ph?i th?y du?c tr�ch nhi?m c?a mình.
+ S? d?ng nhi?u di?n c?, hình ?nh ?n d?, tu?ng trung.
+ T? ng? ch? khơng gian: tr?i, d?t, sao giĩ m�y (vu tr?); tri?u du?ng, tri?u chính, d�y d?t van hi?n, tram h? (noi c?n ngu?i hi?n t�i)
 Tác dụng:
+ Tạo ấn tượng tốt về vua Quang Trung để thuyết phục sĩ phu Bắc Hà.

+Thể hiện sự uyên bác và tài năng văn chương Ngô Thì Nhậm.

III. Tổng kết:
Chiếu cầu hiền là một văn kiện quan trọng thể hiện chủ trương đúng đắn của nhà Tây Sơn nhằm động viên trí thức Bắc Hà tham gia xây dựng nước.
Bài chiếu được viết với nghệ thuật thuyết phục đặc sắc và thể hiện tình cảm của tác giả đối với sự nghiệp xây dựng đất nước.
Bố cục bài chiếu.
Nội dung chính của một bài chiếu.
Đối tượng mà bài chiếu hướng đến.
3. Các luận điểm đưa ra để thuyết phục.
4. Nghệ thuật bài chiếu.
5. Tư tưởng, tình cảm của vua Quang Trung.
Soạn bài theo câu hỏi của SGK
CHUẨN BỊ BÀI Ôn tập văn học trung đại

Anh hùng Quang Trung
Lễ hội Quang Trung
Lễ hội Quang Trung
Lễ hội Quang Trung
Lễ hội Quang Trung
Lễ hội Quang Trung
Lễ hội Quang Trung