Tuần 7. Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP
CHIẾU CẦU HIỀN
(Ngô Thì Nhậm)
Dựa vào phần tiểu dẫn, hãy giới thiệu vài nét khái quát về tiểu sử của Ngô Thì Nhậm?
I. Tìm hiểu chung:
* Ngô Thì Nhậm tự là Hy Doãn
* Xuất thân dòng họ Ngô Thì có
truyền thống khoa bảng.
* Quê: Tả Thanh Oai (Hà Tây).Ông đỗ Tiến sĩ (1775)
* Từng làm quan dưới triều Lê- Trịnh, sau theo nhà Tây Sơn và rất được trọng dụng
* Thành công ở nhiều lĩnh vực: Văn, Sử, Triết học, Tôn giáo và Chính trị
1. Tác giả: Ngô Thì Nhậm (1746- 1803)
Ngô Thì Nhậm
2. Tác phẩm: Chiếu cầu hiền
a. Hoàn cảnh ra đời và mục đích sáng tác
Chiếu cầu hiền ra đời trong hoàn cảnh nào? Xác định mục đích viết bài chiếu?
- “Chiếu cầu hiền” - tư tưởng của vua Quang Trung do Ngô Thì Nhậm viết thay vào khoảng năm 1788-1789 .
-Bài chiếu nhằm thuyết phục sĩ phu Bắc Hà ra cộng tác với triều đại Tây Sơn.
Chiếu chỉ
Truyền chiếu chỉ
Trao chiếu chỉ
Lễ hội tưởng nhớ Vua Quang Trung và chiến thắng Đống Đa
b. Thể loại :
- “Chiếu” là một thể văn nghị luận chính trị - xã hội của thời trung đại do nhà vua ban hành.
-Xuống chiếu cầu hiền tài là một truyền thống văn hoá, chính trị của các triều đại phong kiến phương Đông.
Chiếu là gì?Một bài chiếu có bố cục như thế nào?
- Loại văn bản này có 3 phần:
* Mở: Nêu chân lý làm căn cứ
*Thân:
Hiện trạng
Yêu cầu
Hướng dẫn thi hành
* Kết: Ý nghĩa và kết quả
Bố cục bài chiếu
Bài chiếu có thể chia làm mấy phần? Nội dung của từng phần?
c. Bố cục :
Có thể chia làm 3 phần
Phần 1 : Mối quan hệ giữa người hiền tài và thiên tử.
Phần 2: Cách ứng xử của nho sĩ Bắc Hà và tấm lòng cầu hiền của vua Quang Trung.
Phần 3 : Đường lối cầu hiền của Vua Quang Trung.
II. Đọc- hiểu văn bản:
1. Đọc và giải nghĩa từ khó :
2. Tìm hiểu văn bản :
a.Mối quan hệ giữa người hiền và Thiên tử:
Để đi đến kết luận: “Người hiền tài cần phải phụng sự cho đời mới là đúng ý trời” tác giả đã lập luận ra sao? Em có nhận xét gì về cách thuyết phục của tác giả bài chiếu?
* Tác giả lập luận:
+Người hiền cũng như sao sáng trên trời
→Trân trọng vai trò của người có tài, có đức.
+ Sao tất phải chầu về Bắc thần ( Sao Bắc Đẩu)
→ Quy luật của tinh tú trong tự nhiên.
Thiên tử phải sử dụng người hiền tài ↔ người hiền tài phải quy thuận thiên tử → mối quan hệ biện chứng
Em có nhận xét gì về cách lập luận của tác giả bài chiếu ở phần mở đầu?

Phần mở đầu bài chiếu ngắn gọn, có hình ảnh, lời lẽ, ý tứ giàu sức thuyết phục khi tác giả đứng trên quyền lợi của dân tộc, của đất nước để lập luận đồng thời tác giả đưa ra vấn đề có tính triết lý mà bất cứ người hiền tài nào cũng không phủ nhận
(đặc biệt là dùng cách dẫn lời của Khổng Tử trong sách “Luận ngữ” càng làm cho nội dung đoạn văn chặt chẽ)
b. Cách ứng xử của nho sĩ Bắc Hà và tấm lòng của vua Quang Trung:

THẢO LUẬN NHÓM
Nhóm 1,3: Hãy xác định đối tượng của bài chiếu và cho biết cách ứng xử của họ khi vua Quang Trung ra Bắc diệt Trịnh? Vì sao?
Nhóm 2,4: Phân tích thái độ và tấm lòng của Vua Quang Trung trong việc “Chiêu hiền đãi sĩ”?
KẾT QUẢ THẢO LUẬN
* b1. Cách ứng xử của Nho sĩ Bắc Hà khi vua Nguyễn Huệ đem quân ra Bắc diệt Trịnh:
- Đối tượng: là các nho sĩ Bắc Hà (các quan lại trí thức trong triều Lê- Trịnh)
→Thái độ quay lưng lại với thời cuộc, bỏ phí tài năng



+ Ra làm quan:
Im lặng, sợ hãi
Làm việc cầm chừng
Một số tự tử
- Cách ứng xử:
+ Bỏ đi ở ẩn
- NT: Sử dụng điển cố, điển tích → châm biếm nhẹ nhàng, tế nhị → thể hiện vốn hiểu biết uyên thâm của người viết chiếu khiến người nghe phải thay đổi cách ứng xử của mình.
KẾT QUẢ THẢO LUẬN
b2 . Thái độ và tấm lòng của vua Quang Trung:

- Thái độ: Khiêm tốn, lời lẽ chân thành, da diết sẵn sàng chờ đợi, trọng dụng người hiền nhưng rất thẳng thắn, kiên quyết
→ Thể hiện ý thức trách nhiệm trước quyền lợi của nhân dân ở cả người viết lẫn người ban chiếu.
VUA QUANGTRUNG
- Lời giãi bày của nhà vua:
+Tình hình đất nước mới tạo lập .
+Kỷ cương còn nhiều thiếu sót .
+Lại lo chuyện biên ải
+Dân chưa được hồi sức,
lòng người chưa được thấm nhuần
Đồng tiền thời Quang Trung
Vua Quang Trung đề cao tinh thần Quốc Gia Dân Tộc, dùng chữ Nôm thay thế chữ Hán trong các chiếu, biểu, sắc, dụ, thi phú.
4. CỦNG CỐ:
Hoàn cảnh đất nước khi bài chiếu ra đời?
2. Mối quan hệ giữa người hiền tài và thiên tử?
3. Thái độ của vua Quang Trung trong việc “Chiêu hiền đãi sĩ” như thế nào?
5. DẶN DÒ:
Bài cũ: Nắm các nét chính về tác giả Ngô Thì Nhậm
Nội dung cơ bản của tiết 1
2. Bài mới: Soạn kĩ phần “Đường lối cầu hiền của vua Quang Trung”
Nét NT tiêu biểu trong bài chiếu.
Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô, chúc quý thầy cô mạnh khoẻ và thành đạt