Tuần 7. Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)

(Cầu hiền chiếu – Ngô Thì Nhậm)
Chiếu cầu hiền
Nhóm thực hiện:
NGUYỄN MINH HẬU
NGUYỄN THỊ HỒNG HẠNH
NGUYỄN THỊ PHƯƠNG THẢO
NGUYỄN THỊ HẠNH EM
DƯƠNG THÚY HẰNG
NGUYỄN THỊ BÍCH ANH
Khóa học: CĐSP – BẾN TRE – ĐHSP TP.HCM – KHOA NGỮ VĂN
Người hướng dẫn trực tiếp: Ths TRẦN THỊ KIM OANH
Tượng danh nhân Ngô Thì Nhậm
Tượng vua Quang Trung
Tiết 26, 27:
Chiếu cầu hiền
(Cầu hiền chiếu - Ngô Thì Nhậm)
Bố cục bài dạy:
I.Tìm hiểu chung:
1.Tác giả
2.Tác phẩm
II.Đọc – hiểu văn bản:
A. Đọc:
B.Đọc – Hiểu văn bản:
a/ Phần mở đầu:
b/ Phần chính:
c/ Phần kết:
III.Tổng kết:
Hoạt động 1: Giới thiệu chung về tác giả, tác phẩm
HS đọc phần tiểu dẫn
Yêu cầu HS nêu những nét cơ bản về:
1/ Tác giả Ngô Thì Nhậm
2/ Thể loại: chiếu
3/ Hoàn cảnh ra đời của bài chiếu
GV sử dụng phương pháp thuyết trình để giới thiệu thêm về tác giả Ngô Thì Nhậm.
Tìm hi?u chung:
1. Tác giả: Ngô Thì Nhậm (1746 -1803) từng làm quan triều Lê.
2. T�c ph?m:
a/ Th? lo?i: chi?u
b/ Hồn c?nh s�ng t�c:
Kho?ng nam 1788 - 1789, Quang Trung giao cho Ngô Thì Nhậm thay lời mình viết "Chiếu cầu hiền" - kêu gọi những người tài đức ra giúp dân, giúp nước.
1. Tác giả:
- Ngô Thì Nhậm ( 1746- 1803), hiệu là Hi Doãn; quê quán Thanh Oai, trấn Sơn Nam( nay thuộc Hà Nội).
- Ông đỗ tiến sĩ dưới triều Lê Trịnh( 1775).
- Sau khi triều Lê –Trịnh sụp đổ , ông theo phong trào Tây Sơn và là người có đóng góp tích cực cho triều đại Tây Sơn.
2. Tác phẩm:
a. Hoàn cảnh sáng tác: năm 1788, vua Quang Trung tiến quân ra Bắc thống nhất đất nước, triều Lê –Trịnh sụp đổ, triều Tây Sơn được thành lập. Ngô Thì Nhậm vâng lệnh vua Quang Trung viết Chiếu cầu hiền nhằm thuyết phục các sĩ phu của triều đại cũ ra cộng tác xây dựng đất nước.
b. Đặc điểm thể loại: Chiếu là công văn hành chính thời xưa do vua truyền xuống.
Hoạt động 2: Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc văn bản

HS d?c van b?n trang 68 (2 l?n)
GV ch� � c�ch d?c c?a h?c sinh: r� r�ng, d?c di?n c?m nh?ng do?n van b�y t? th�i d? c?a ngu?i vi?t.
HS d?c t? khĩ v� x�c d?nh b? c?c van b?n
II. Đọc - Hiểu văn bản.
A. Đọc:
Bố cục văn bản: 3 phần
- Phần 1( Từ đầu…người hiền vậy): mối quan hệ giữa hiền tài và thiên tử.
- Phần 2: (tiếp theo…phụng sự vương hầu chăng): cách ứng xử của sĩ phu Bắc Hà và thái độ cầu hiền của vua Quang Trung.
- Phần 3( còn lại): Nhu cầu của đất nước và đường lối cầu hiền của vua Quang Trung.
.
Hoạt động 3: Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn bản


HS đọc lại đoạn 1
GV hướng dẫn học sinh tìm hiểu cách đánh giá của tác giả về
vai trò và nhiệm vụ của người hiền như thế nào ?
Dùng phương pháp gợi mở, nêu vấn đề
GV chia nhóm cho HS thảo luận, trao đổi và cử người trình bày
GV chốt lại và mở rộng: người tài là nguyên khí quốc gia
a. Phần mở đầu: Nêu quy luật xử thế của người hiền.
? Chân lí đã được thừa nhận.
- Mượn lời Khổng Tử:
+ Sao sáng chầu về ngôi Bắc Thần.
+ Người hiền ắt làm sứ giả cho thiên tử.
? Cách nêu vấn đề cô đọng, gây ấn tượng, tác động tốt đối với người nghe.
- Cách diễn đạt giàu hình ảnh, mạch lạc, chặt chẽ.
B. Đọc - Hiểu văn bản.
Cách đặt vấn đề của tác giả khôn khéo và̀ hiệu quả, bởi:
+ Nho gia tôn Khổng Tử là bậc Thánh, lời Thánh là chân lí (các nho sĩ không thể bắt bẻ được)
+ Xóa tan tâm lí xem thường vua Quang Trung là kẻ “ áo vải” của các nho sĩ Bắc Hà.
 Đánh trúng tâm lí các nho sĩ, thuyết phục họ ra làm việc cho triều đại mới.


Hoạt động 4: Giáo viên hướng dẫn học sinh phân tích thái độ và hành động của nho sĩ Bắc Hà, tâm trạng của vua Quang Trung



HS đọc lại đoạn 2
Tâm trạng của vua Quang Trung và tình hình thời thế như thế nào ?
Dùng phương pháp gợi mở, nêu vấn đề và bình.
GV chia nhóm cho HS thảo luận, trao đổi và cử người trình bày
GV bình giảng.
* Cách ứng xử của các nho sĩ Bắc Hà:
- Bỏ đi ở ẩn.
- Giữ mình, im lặng
- Làm cầm chừng

}
}
b. Phần chính: Thực trạng của kẻ sĩ Bắc Hà và tấm lòng cầu hiền của vua Quang Trung.
? Cách nói gần gũi, thân tình, tế nhị, hóm hỉnh.
Bất
hợp
tác
Uổng
phí
tài
năng
Câu hỏi thảo luận
"Hay trẫm ít đức không đáng để phò tá chăng? Hay đang thời đổ nát chưa thể ra phụng sự?"
- Cách sử dụng hai câu hỏi ở đây đã tạo nên tình huống ứng xử đối với các nho sĩ Bắc Hà như thế nào?
- Theo em, cách diễn đạt đó thể hiện trí tuệ của người cầu hiền ra sao?








? Câu hỏi theo thế lưỡng đao, khiến người nghe không thể không thay đổi cách ứng xử.
? Cách viết tế nhị, tình lí rõ ràng, có sức thuyết phục.
* Tấm lòng cầu hiền của vua Quang Trung:
- Ghé chiếu lắng nghe
- Ngày đêm mong mỏi

}
Tha thiết
trông chờ
-Hay trẫm ít đức không đáng để phò tá chăng? Hay đang thời đổ nát chưa thể ra phụng sự?
* Niềm mong mỏi của nhà vua trước hoàn cảnh và yêu cầu của đất nước.
+ Hoàn cảnh và yêu cầu của đất nước:
- Buổi đầu dựng nghiệp còn khó khăn.
- Giềng mối triều đình "còn nhiều khiếm khuyết"
- Biên ải chưa yên.
- Nhân dân chưa hồi sức sau chiến tranh.
- Đức hóa "chưa nhuần thấm khắp nơi".
? Cái nhìn toàn diện, sâu sắc: Hoàn cảnh đất nước khó khăn, cần có hiền tài.

+ Tầm nhìn và tấm lòng của nhà vua:
? Cách nói có hình ảnh, chặt chẽ: Tầm nhìn sâu rộng !
- Tầm nhìn:"Một cái cột không thể đỡ nỗi một căn nhà lớn, mưu lược một người không thể dựng nghiệp trị bình".
- Tấm lòng: " nơm nớp lo lắng . . . Nghĩ cho kĩ thì thấy . . . Suy đi tính lại. . . Huống nay trên dải đất văn hiến . . . há . . . lại không . . . hay sao?"
? Cách nói thấu tình đạt lí, câu hỏi tu từ xoáy vào lòng người: Lòng tha thiết mong mỏi, tuy khiêm nhường nhưng rất kiên quyết.
Hoạt động 5: Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu cách cầu hiền của vua Quang Trung
HS đọc lại đoạn 3
GV hướng dẫn học sinh tìm hiểu cách cầu hiền của vua Quang Trung
Vua Quang Trung có cách cầu hiền như thế nào ?
Dùng phương pháp gợi mở, nêu vấn đề
GV chia nhóm cho HS thảo luận, trao đổi và của người trình bày
Cách kết thúc ra sao ?
GV chốt lại
c. Phần kết: Đường lối cầu hiền của vua Quang Trung.
- Ai cũng có quyền tham gia.
- Cách tiến cử đa dạng:
+ Được dâng sớ tâu bày.
+ Do các quan tiến cử.
+ Dâng sớ tự tiến cử.
- Kêu gọi mọi người (tài, đức) chung vai gánh vác việc nước.
? Đường lối đúng đắn, rộng mở, tiến bộ; biện pháp cụ thể, dễ thực hiện.
 Biện pháp cầu hiền cho thấy nhà vua không phân biệt xuất thân, địa vị của người hiền tài mà chỉ quan tâm đến tài năng của họ.
Nhà vua hết sức chân thành, khiêm nhường nhưng cũng rất quyết tâm trong việc cầu hiền. Điều đó thể hiện tình cảm yêu nước thương dân của tác giả (cũng là của nhà vua) và khát vọng xây dựng một đất nước hùng cường Vua Quang Trung không chỉ là một danh tướng, ông còn là một đức vua có tầm nhìn xa trông rộng khi nhận thức đúng đắn về vai trò của người hiền tài đối với đất nước.
Cách kết thúc bài chiếu nhằm khích lệ tinh thần, mở ra tương lai tốt đẹp cho đất nước  động viên, kêu gọi làm phấn lòng người.
Hoạt động 6: Tổng kết nội dung và nghệ thuật của văn bản
Dùng phương pháp nêu vấn đề
Nhận xét nội dung và nghệ thuật lập luận của bài chiếu
III. Tổng kết:
- Ngh? thu?t: Cách diễn đạt tinh tế, lời lẽ đầy tâm huyết, lập luận chặt chẽ, giàu sức thuyết phục.
- N?i dung: Bài văn cho thấy chủ trương cầu hiền đúng đắn, tầm chiến lược sâu rộng, tấm lòng vì dân, vì nước của vua Quang Trung.
Ghi nh? (sgk trang 70)
Câu hỏi củng cố (Kết cấu văn bản )
1. Quy luật xử thế của người hiền.
2. Thực trạng của người hiền Bắc Hà khi Quang Trung tiến quân ra Bắc. Hoàn cảnh khó khăn của đất nu?c. Vai trò của người hiền trong buổi đầu d?ng nu?c.
3. Việc cầu hiền.
Dặn dò:
Học bài: nắm được nội dung và nghệ thuật cơ bản của bài chiếu, vai trò của người hiền đối với đất nước, chính sách trị nước của vua Quang Trung.
Tập đọc diễn cảm văn bản đã học (trang 68 – 70)
Chuẩn bị bài “ Xin lập khoa luật”: đọc ít nhất 2 lần, chú ý gạch chân những từ em cho là quan trọng; tìm hiểu những nét cơ bản về tác giả; về tác phẩm cần nắm được xuất xứ và hoàn cảnh ra đời. (sgk trang 71 – 73)
Lễ hội Quang Trung
Lễ hội Quang Trung
Lễ hội Quang Trung
Lễ hội Quang Trung
Tài liệu tham khảo:
Sách giáo khoa Ngữ văn 11 tập 1(trang 68 – 70) – NXB Giáo dục Việt Nam.
Sách giáo viên Ngữ văn 11 tập 1(trang 80 – 83) – NXB Giáo dục.
http://baigiang.violet.vn/present/show/entry_id/216267