Tuần 6. Văn tế nghĩa sĩ cần Giuộc

VĂN TẾ
NGHĨA SĨ
CẦN GIUỘC
Nguy?n Dình Chi?u
PHẦN HAI: TÁC PHẨM
I/ TIỂU DẪN
1/ Đặc điểm của thể văn tế
- Loại văn gắn với phong tục tang lễ nhằm bày tỏ lòng tiếc thương với người đã mất.
- Thường có hai nội dung cơ bản:
Kể lại cuộc đời, công đức, phẩm hạnh của người đã khuất
Bày tỏ nỗi niềm đau thương của người sống trong giờ phút vĩnh biệt.
- Được viết theo nhiều thể: văn xuôi, thơ lục bát, song thất lục bát, phú . Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc được viết theo thể phú tạo nên sự đỉnh đạt, sang trọng.
- A�m điệu bài văn tế thường là bi thương, lâm li thống thiết, dùng nhiều thán từ và những từ ngữ hình ảnh có giá trị biểu cảm.
- Bố cục thường có 4 đoạn:
+Mở đầu ( lung khởi): luận chung về lẽ sống chết.
+ Đoạn 2 ( thích thực): kể phẩm hạnh, công đức, cuộc đời của người đã khuất.
+ Đoạn 3 ( ai vãn): nói lên niềm thương tiếc đối với người đã mất.
+ Đoạn 4 ( kết): bày tỏ lòng tiếc thương và lời cầu nguyện của người đứng tế.
2/ Hoàn cảnh ra đời bài văn tế:
Ñeâm 16 – 12 – 1861, caùc nghóa só ñaõ taán coâng ñoàn Caàn Giuoäc, gieát ñöôïc teân quan hai Phaùp vaø moät soá lính thuoäc ñòa.Hoï laøm chuû ñoàn ñöôïc hai ngaøy, sau ñoù bò phaûn coâng vaø thaát baïi.Khoaûng 20 nghóa quaân ñaõ hi sinh.Theo yeâu caàu cuûa tuaàn phuû Gia Ñònh teân laø Ñoã Quang, Nguyeãn Ñình Chieåu ñaõ vieát baøi vaên teá naøy.
2/ Bài văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc được chia làm 4 đoạn:
+ Đoạn 1- Lung khởi(câu1,2): Khái quát bối cảnh bão táp của thời đại và ý nghĩa cái chết bất tử của người nông dân nghĩa sĩ.
+ Đoạn 2- Thích thực ( câu 3 ?15): tái hiện chân thực hình ảnh người nông dân nghĩa sĩ, từ cuộc đời lao động vất vả, tủi cực đến giây phút vươn mình trở thành dũng sĩ, đánh giặc và lập chiến công.
+ Đoạn 3- Ai vãn ( câu 16 ? 28): lòng tiếc thương, đau xót và thái độ cảm phục của tác giả và nhân dân đối với người nghĩa sĩ.
+ Ñoaïn 4- Keát ( 2 caâu cuoái): ca ngôïi linh hoàn baát töû cuûa ngöôøi nghóa só.

II/ PHÂN TÍCH
1/ Hình töôïng ngöôøi noâng daân nghóa só.
? Câu hỏi thảo luận

Nhóm 1: Tìm hiểu tình thế,bối cảnh của thời đại và ý nghĩa cái chết của những người nông dân nghĩa sĩ.( Câu 1,2)
Nhóm 3: Tìm hiểu những chuyển biến về tư tưởng của người nông dân khi có giặc ngoại xâm.( Câu 6 => 9)
Nhóm 4: Tìm hiểu vẻ đẹp hào hùng của đội quân áo vải trong trận nghĩa đánh Tây.( Câu 10 - 15)

Nhóm 2: Tìm hiểu về nguồn gốc của người nghĩa sĩ trong bài văn tế.( Câu 3,4,5)
a / Tình thế, bối cảnh của thời đại và ý nghĩa cái chết của những người nông dân nghĩa sĩ:
- Bức tượng đài người nông dân nghĩa sĩ được khắc hoạ trên cái nền:Súng giặc đất rền, Lòng dân trời tỏ.
+ Những hình ảnh không gian to lớn:
Trời
Đất
+ các từ ngữ biểu thị trạng thái động: rền, tỏ
? thể hiện sự khuyếch tán của âm thanh và ánh sáng, tạo ra ấn tượng hoành tráng cho bức chân dung tượng đài.
- Tác giả đã sử dụng nghệ thuật đối lập:
Súng giặc đất rền
Lòng dân trời tỏ
? Tái hiện trước mắt người đọc bối cảnh và tình thế căng thẳng của thời đại bão táp " khổ nhục nhưng vĩ đại".
?Thế lực vật chất bạo tàn
? Ý chí, nghị lực của "lòng dân"
Mười năm công vỡ ruộng
? Danh nổi như phao
Một trận nghĩa đánh Tây
? Tiếng vang như mõ
? Một cái chết bất tử, tiếng thơm còn mãi muôn đời.
Hai câu văn đã tạo nên một cái "nền" hoành tráng để tác giả đi sâu khắc hoạ vẻ đẹp của bức chân dung người nghĩa sĩ Cần Giuộc đất Lục tỉnh anh hùng.
b/ Nguồn gốc của người nghĩa quân:
- Họ là những người nông dân, cả đời gắn bó với mảnh ruộng, với những công việc thường nhật: việc cuốc, việc cày, việc bừa, việc cấy, tay vốn quen làm.
- Họ hoàn toàn xa lạ với việc nhà binh như: tập khiên, tập súng, tập mác, tập cờ, mắt chưa từng ngó.
+ Sự đối lập hiện ra qua kết cấu câu văn: chưa quen . đâu tới . chỉ biết; tay vốn quen làm . mắt chưa từng ngó.
+ Tấm lòng yêu thương, cảm thông của tác giả đọng lại ở hai từ:cui cút.
? Đó là hình ảnh người nông dân nghèo, cuộc sống lam lũ, nhọc nhằn, âm thầm , lặng lẽ trên mảnh ruộng, họ chỉ mong mưa thuận gió hoà, đất nước thanh bình không giặc giã.
? nhấn mạnh nguồn gốc nông dân thuần tuý của họ.
c/ Nhöõng chuyeån bieán veà tö töôûng, tình caûm cuûa ngöôøi noâng daân:

- Đất nước có giặc ngoại xâm.Lòng căm thù trong người nông dân thức dậy, mạnh mẽ, quyết liệt theo kiểu nông dân.
+ Họ diễn tả tâm trạng mình bằng những hình ảnh thân thuộc hằng ngày: "mùi tinh chiên vấy vá đã ba năm, ghét thói mọi như nhà nông ghét cỏ - Bữa thấy bòng bong che trắng lốp, muốn tới ăn gan; ngày xem ống khói chạy đen sì muốn ra cắn cổ".
- Người nông dân đã chờ đợi triều đình " dựng cần trúc ngọn cờ phấp phới".Song sự chờ đợi của họ là vô vọng " trông tin quan như trời hạn trông mưa".
Và từ nhận thức , ý thức về đất nước thống nhất (mối xa thư đồ sộ), về trách nhiệm của bản thân đối với đất nước khi có giặc ngoại xâm ( há để ai chém rắn đuổi hươu), họ tự nguyện sung vào đội quân chiến đấu.
? Một bước chuyển biến lớn lao về tư tưởng diễn ra trong người nông dân.

? Từ con người "Cui cút làm ăn; toan lo nghèo khó" họ vụt trở thành những nghĩa sĩ phi thường ra sức đoạn kình, dốc ra tay bộ hổ.
d/ Veû ñeïp haøo huøng cuûa ñoäi quaân aùo vaûi trong traän coâng ñoàn:
- Không tiếng trống xung trận " Chi nhọc quan quản gióng trống kì trống giục" nhưng ta thấy được không khí khẩn trương, sôi nổi, quyết liệt và đầy hào hứng được bật ra từ vô vàn trái tim yêu nước thương nòi
- A�m thanh của tiếng đạn nhỏ đạn to, tàu sắt tàu đồng súng nổ cũng không mảy may cản bước chân chiến đấu của họ.
Vũ khí hiện đại của giặc
- Trung taâm böùc tranh laø hình töôïng nhöõng ngöôøi noâng daân vôùi vuõ khí trang bò raát thoâ sô.Hoï vaøo traän baèng manh aùo vaûi, baèng ngoïn taàm voâng, baèng rôm con cuùi, löôõi dao phay vaø baèng ngoïn löûa tinh thaàn “loøng daân trôøi toû”.
+ Họ đốt nhà dạy đạo.
+ Họ chém rớt đầu quan hai Pháp.
+ Họ đạp rào lướt tới coi giặc cũng như không, họ xô cửa xông vào , họ liều mình xung trận.
+ Họ đâm ngang chém ngược làm thất điên bát đảo quân thù "làm cho mã tà ma ní hồn kinh".
- Tác giả sử dụng bút pháp hiện thực để dựng tượng đài người nông dân nghĩa sĩ trong tư thế tấn công.
-Nhịp điệu dồn dập của các câu văn + sử dụng hàng loạt những động từ mạnh: đánh, đốt, chém, đạp, lướt, xô, xông . gợi ra khí thế tấn công như vũ bão của người nghĩa sĩ nông dân
? Lòng căm thù đã biến thành hành động.
Vũ khí hiện đại > < Vũ khí thô sơ, những vật dụng hàng ngày

 Böùc töôïng ñaøi ñaõ ñöôïc döïng leân söøng söõng trong tö theá taán coâng, mang veû ñeïp hieân ngang, baát khuaát, kieân cöôøng.
? tăng thêm vẻ đẹp tráng ca của hình tượng nghĩa sĩ nông dân.
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH