Tuần 6. Thực hành về thành ngữ, điển cố

Câu1/66: Tìm thành ngữ trong đoạn thơ sau, phân biệt với từ ngữ thông thường về cấu tạo và đặc điểm ý nghĩa.

Lặn lội thân cò khi quãng vắng, Eo sèo mặt nước buổi đò đông. Một duyên hai nợ âu đành phận, Năm nắng mười mưa dám quản công.
(Trần Tế Xương, Thương vợ).

Trả lời: Hai câu thực:
"Lặn lội thân cò khi quãng vắng
Eo sèo mặt nước buổi đò đông"
"Lặn lội thân cò": Tú Xương đã sáng tạo ra thành ngữ mới từ hình ảnh "con cò" trong ca dao để chỉ sự vất vả của bà Tú
"Eo sèo mặt nước": Khắc họa đậm nét bà Tú vất vả, đảm đương, tháo vát trong cuộc sống mưu sinh.
Thành ngữ có cấu tạo ổn định, có giá trị ở những mặt sau:
+Tính hình tượng
+Tính khái quát
+Tính biểu cảm
+Tính cân đối.

Nghệ thuật:
- Hình ảnh ẩn dụ "Thân cò" + đảo trật tự cú pháp.
- Phép đối "quãng vắng, đò đông".
Nội dung:
- Miêu tả những nỗi vất vả, nguy hiểm mà bà Tú phải đương đầu trong cuộc mưu sinh hàng ngày.
- Nỗi bật hình ảnh người vợ tần tảo, chịu khó.
Tâm trạng tác giả:
- Hiểu rõ những cơ cực, vất vả của vợ rất thương vợ.
- Khi miêu tả vợ trong những tình huống bất lợi, đáng thương như thế, Trần Tế Xương muốn tự lên án mình vô trách nhiệm.

Hai câu luận:
"Một duyên hai nợ âu đành phận Năm nắng mười mưa dám quản công"
Thành ngữ
- "Một duyên hai nợ": Do Tú Xương sáng tạo, từ khái niệm nhân duyên của nhà Phật, "Duyên" là do nam, nữ gặp nhau, hòa hợp, gắn bó thành vợ chồng. "Nợ" là trách nhiệm phải trả, là gánh nặng, khổ đau. "Duyên" chỉ có một ít, mà "Nợ" lại đến hai.
- "Năm nắng mười mưa" chỉ sự vất vả, cực nhọc, chịu đựng dãi dầu nắng mưa.


Nghệ Thuật:
- Số từ tăng tiến "Một, hai, năm, mười".
- Vận dụng ca dao, thành ngữ "Một duyên hai nợ, năm nắng mười mưa".
Nội dung:
- Gánh nặng đời bà Tú đeo mang càng ngày càng chồng chất nặng nề.
- Nhấn mạnh số phận trớ trêu của bà Tú: Nợ chồng, nợ con + kiếm sống cực khổ trăm bề. Dù vậy vẫn chấp nhận, không nề hà khó nhọc.
Tâm trạng tác giả:
- Hiểu được nỗi lòng và sự hy sinh của bà Tú. Thương cảm cho số phận của vợ + trân trọng đức hy sinh cao đẹp.
(Hết)

THỰC HIỆN:
(Tất cả thành viên Tổ 1.1)

Cám ơn mọi người đã chú ý, quan tâm, theo dõi.
Chương trình đến đây là hết, hẹn gặp lại lần sau.