Tuần 6. Nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ

nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ
( sgk ngữ văn 12 )


Giáo án
* Tìm hiểu khái niệm.
- Nghị luận về thơ (tác phẩm và đoạn thơ) là quá trình sử dụng tất cả những thao tác làm văn để làm rõ nội dung tư tưởng, phong cách nghệ thuật của thơ đã tác động tới cảm xúc thẩm mỹ, tư duy nghệ thuật và những liên tưởng sâu sắc của người viết.
I. Nghị luận về một bài thơ.
1. Đề bài : Phân tích bài thơ "Cảnh khuya" của Hồ Chí Minh.
"Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ, người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà."
1947
a). Tìm hiểu đề.
- Bài yêu cầu phân tích những giá trị về tư tưởng và nghệ thuật của bài thơ.
- Lưu ý hoàn cảnh ra đời của bài thơ.
b). Lập dàn ý.
GV: E hãy căn cứ vào những câu hỏi gợi ý trong SGK lập dàn ý cho đề bài trên ( Các em có thể trao đổi với nhau theo bàn của mình). (7`)
* Mở bài.
Giới thiệu khái quát hoàn cảnh ra đời của bài thơ. Bài thơ được Bác Hồ sáng tác tại Việt Bắc vào năm 1947.
* Thân bài.
- Vẻ đẹp của đêm trăng khuya nơi núi rừng Việt Bắc được miêu tả hết sức thơ mộng. (Chú ý phân tích những hình ảnh mang tính nghệ thuật: trăng hoa, cây cổ thụ ; tiếng suối). Nhà thơ sử dụng thủ pháp so sánh: tiếng suối như tiếng hát thật mới mẻ tiếng suối gần gũi với con người, đầy sức sống.
- Chú ý điệp từ " lồng" tạo lên một hình ảnh vừa lung linh vừa huyền ảo như những bông hoa tuyệt đẹp.
- Tâm trạng của nhân vật trữ tình: Hoà tâm hồn mình với ánh trăng, vơí tiếng suối song không đắm chìm trong cái đẹp mà một lòng thao thức không ngủ vì lo cho vận mệnh của dân tộc. Khác các ẩn sĩ thời xưa.
- Bài thơ vừa có tính chất cổ điển vừa hiện đại.
(Giải thích)
- Nhận định về những giá trị tư tưởng và nghệ thuật của bài thơ: Bài thơ là một bức tranh thiên nhiên thật đẹp song đẹp hơn cả chính là chân dung của Bác, vị lãnh tụ vô vàn kính yêu của chúng ta.
* Kết luận: Sự hài hoà giữa tâm hồn nghệ sĩ và ý chí chiến sĩ trong bài thơ.
Căn cứ vào cách khai thác đề bài trên hãy nêu các bước nghị luận về một tác phẩm thơ?
2. Các bước làm bài nghị luận một bài thơ
+ Đọc chậm nhiều lần bài thơ để có cảm nhận chung về tác phẩm: bài thơ nói về vấn đề gì, tình cảm của tác giả như thế nào?.
+ Tìm hiểu sâu về bài thơ về cả hai phương diện nội dung và nghệ thuật. Chú ý phân tích những từ ngữ, hình ảnh, chi tiết nghệ thuật tiêu biểu.
+ Lập dàn ý cho bài phân tích của mình theo các luận điểm đã tìm được.
+ Viết bài theo dàn ý đã lập bằng phong cách nghị luận văn học với cảm hứng của mình.
II. Nghị luận về một đoạn thơ
- Các bước nghị luận cũng giống như nghị luận về một bài thơ
- Căn cứ vào văn bản của đoạn thơ cần nghị luận. Hiểu rõ vị trí và ý nghĩa của đoạn thơ.
Đề bài: Phân tích đoạn thơ sau trong bài "Việt Bắc" của Tố Hữu:
"Những đường Việt Bắc của ta
...............................................
Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng".
1- Tìm hiểu đề
- Đoạn thơ miêu tả khí thế ra trận của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Đây là một đoạn thơ hay, đạt được những giá trị nghệ thuật đặc sắc.
: HS đọc kỹ đoạn thơ, căn cứ vào
gợi ý SGK nêu yêu cầu của
đề bài và lập dàn ý cho đề
bài trên?
2- Lập dàn ý
III. Ghi nhớ (SGK)
Từ việc khai thác các đề bài trên, em hãy cho biết đối tượng, nội dung của bài nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ?
IV. Luyện tập
Đề bài: Hãy phân tích đoạn thơ sau trong bài "Tràng giang" của Huy Cận:
"Lớp lớp mây cao đùn núi bạc,
Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa
Lòng quê dợn dợn vời con nước
Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà"
Thảo luận nhóm
Chia lớp làm 4 nhóm. Các nhóm thảo luận làm bài tập trên trong 5 phút.
Đáp án:
HS có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau, song cần đảm bảo các ý sau:
- Cảnh chiều xuống trên sông: đẹp nhưng buồn.
- Tâm trạng của nhà thơ: Nỗi buồn nhớ nhà, nhớ quê hương.
- Nghệ thuật:
+ Hình ảnh đối lập, gợi cảm: núi mây hùng vĩ/cánh chim bé nhỏ.
+ âm điệu phù hợp: dập dềnh, mênh mang như sóng nước trên Tràng giang.
+ Tứ thơ mới mẻ có sự kết hợp giữa bút pháp cổ điển của thơ Đường với bút pháp lãng mạn của thơ mới.
4- Củng cố: Nắm chắc kỹ năng và các bước nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ.
5- Dặn dò: Về nhà hoàn thành các bài viết đã lập dàn ý ở trên, học thụôc phần ghi nhớ. Soạn bài tiếp theo "Tây Tiến" của Quang Dũng
Cảm ơn
các thầy
cô giáo