Tuần 5. Uy-lít-xơ trở về (trích Ô-đi-xê - sử thi Hi Lạp)

ĐỀN THỜ PAN-TÊ-NÔNG
MỘT SỐ VỊ THẦN TRONG THẦN THOẠI HI LẠP
Thần Dớt
Thần Hê-ra
Thần
Pô-
dê-i
đông
Thần
A-tê-
na

Thần
A-prô-
Đi-tê
Thần
A-pô-
lô
Tác giả Hô-me-rơ
Hô-me-rơ là một ca sĩ hát rong, nhà thơ mù có thật
→ 11 thành phố Hi lạp đều tự nhận là quê hương của Hô-me-rơ.
Hô-me-rơ chỉ là cái tên do người đời sau tưởng tượng ra.
→ tác giả của 2 bản sử thi là tập thể nhân dân Hi Lạp.
Tác phẩm Ô-đi-xê
Thể văn: thơ, đối thoại giữa các nhân vật, lời kể chậm rãi, trang trọng, đầy hình ảnh.
Chủ đề: bài ca lao động, hòa bình.
→ cuộc sống và mơ ước của người Hi Lạp cổ đại:
chinh phục thiên nhiên, mở đất.
khám phá biển cả.
xây dựng hạnh phúc gia đình.
Bản đồ hành trình trở về của Ulix
Thành Troy
Xi-côn
Lôtôphagiơ
Xiclốp
Aiôlốt
Léttrigông
Bản đồ hành trình trở về của Ulix
Xiếc-xê
Xiren
Ca-ríp
Đảo thần mặt trời Hêliốt
Calípxô
Phê-a-xi
Itac (quê nhà)
Nhân vật Penelop
Penelop chung thủy đợi chồng về
Hình tượng người phụ nữ đầu tiên được khắc họa thành công trong văn học.
Nhan sắc
Phẩm chất tâm hồn cao quý

Con người thận trọng:
Khi nghe nhũ mẫu Ơ-ri-clê báo tin U-lít-xơ trở về, Pê-nê-lôp không tin.
→ nguyên nhân?
Người hành khất có khả năng giết chết 108 tên cầu hôn ngang ngược và hung tợn.
Hai mươi năm bặt vô âm tín, nàng đã hết hi vọng sự trở về của Uy-lít-xơ.
→ độ “chín” tư duy của một con người phải trải qua hai mươi năm đợi chờ vô vọng.
Ơ-ri-clê:
một mực khẳng định.
đưa bằng chứng vết sẹo.
nói rõ ý đồ của Uy-lít-xơ.
đem tính mệnh ra đánh cược.
→ Pê-nê-lốp chưa thực sự tin nhưng niềm hoài nghi có lung lay.
+ Muốn biết “người giết chúng” là ai? (chắc hẳn một vị thần nào đó)
+ Nuôi hi vọng: người đó là chồng mình.
→ Miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế.
Khi đối diện với Uy-lít-xơ
Rất đỗi phân vân.
Lúng túng tìm cách ứng xử.
Dò xét, tính toán, suy nghĩ mông lung; nhưng cũng bàng hoàng xúc động khôn cùng.
Lòng rất đỗi phân vân.
Khi nghe con trai Tê-lê-mác sốt ruột lên tiếng.
Phân vân cao độ và xúc động dữ dội.
Nhưng nàng vẫn chưa phân rõ thực hư.
Phép thử: chiếc giường cưới
Nguyên nhân xuất hiện:
Người hành khất biến thành Uy-lít-xơ và được sự bảo chứng của mọi người (thần linh hay kẻ lừa đảo?)
Pê-nê-lôp khôn ngoan, lẽ nào lại không nhận ra chồng sau lốt hành khất?
Sự do dự của chính bản thân Pê-nê-lôp.
Ý nghĩa chiếc giường cưới:
Uy-lít-xơ vẫn còn yêu thương Pê-nê-lôp.
Lòng thủy chung, son sắt với chồng của Pê-nê-lôp.
→ sự đáo để của Pê-nê-lôp.
Uy-lít-xơ nhẫn nại và trí tuệ
Trí lực
- Vượt qua khó khăn hai mươi năm lưu lạc.
Các nhân vật đều khâm phục về phẩm chất trí tuệ của Uy-lít-xơ: Ơ-ri-clê, Tê-lê-mac, Pê-nê-lôp.
Tình thế song song giải quyết:
Sự thừa nhận của vợ
Sự chấp nhận hành động sai trái của 108 tên cầu hôn và gia đình của chúng.
→ trá hình, che giấu thân phận trở về.
- Vượt qua thử thách “chiếc giường cưới”.
Thể lực
Luôn là người đứng mũi chịu sào trong mọi hiểm nguy của hai mươi năm lưu lạc.
Nhẹ nhàng giương cây cung mà 108 tên cầu hôn không giương nổi.
Nhẫn nại
Mời rượu Pô-li-phem khi hắn đang ăn thịt hai người bạn xấu số của mình.
Giết hàng đống gia súc, gặp linh hồn của mẹ trước, nhưng chờ gặp linh hồn nhà tiên tri rồi mới nói chuyện với mẹ.
Khi trở về, bị tên chăn dê lăng nhục, bị lão ăn mày đuổi đi, bị thị nữ ngược đãi, sự nghi ngờ hờ hững của Pê-nê-lôp…
Sự trì hoãn sử thi
Người kể chuyện không để cho câu chuyện, sự việc nhanh chóng đi đến chỗ kết thúc bằng cách: kìm tốc độ chuyện, hoặc chuyển đề tài.
Tác dụng: tăng độ căng, mang lại sự hấp dẫn cho lời kể.
Người đọc:
háo hức muốn biết kết cục của vấn đề
chiêm ngưỡng những đoạn miêu tả
tự bộc lộ suy nghĩ của nhân vật qua đối thoại một cách duyên dáng, hấp dẫn.
Cách thức:
Xen lời thoại của nhân vật khác vào đối thoại giữa 2 nhân vật chính.
1. Pê-nê-lôp với Ơ-ri-clê: Báo tin Uy-lít-xơ trở về.
2. Pê-nê-lôp với Tê-lê-mac: Tê-lê-mac trách mẹ không nhận cha.
3. Uy-lít-xơ với Tê-lê-mac: Uy-lít-xơ khuyên con bình tĩnh
4. Pê-nê-lôp với Uy-lít-xơ: Thử thách và nhận ra nhau
Lời thoại nhân vật mang 2 chức năng: đối đáp và kể chuyện.
Vd: khi Pê-nê-lôp đưa ra phép thử chiếc giường cưới thì Uy-lít-xơ đáp lời bằng cách miêu tả cách làm ra chiếc giường, vị trí của nó.
→ người nghe/đọc sẽ nhận được:
- một câu chuyện nhỏ.
- một vấn đề mà người kể gửi gắm.
Lời có cánh
Lời thoại tuy diễn ra giữa hai nhân vật nhưng đối tượng tiếp nhận thông tin là người thứ ba.
Thường sử dụng lối so sánh ví von, giàu tượng thanh, tượng hình.
Vd: Pê-nê-lôp và Tê-lê-mac
Uy-lít-xơ và Tê-lê-mac
→ lời văn đa sắc thái tâm lí, giọng điệu cho nhân vật.
Nghệ thuật
- Tình tiết giàu tính kịch,
- Nhân vật được xây dựng tinh tế.
- Cách kể chuyện tỉ mỉ, chậm rãi và trang trọng.
- Lặp đi lặp lại các định ngữ chỉ phẩm chất.
- Câu chuyện được tạo nên từ các đối thoại. (đặc biệt là không trực tiếp chuyển thông tin đến người nghe mà hướng đến đối tượng khác).
- Biện pháp so sánh đuôi dài (so sánh mở rộng).