Tuần 4. Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc

Nguyễn Đình Chiểu- một nhà thơ yêu nước.
Thơ văn Nguyễn Đình Chiểu- tấm gương phản chiếu phong trào kháng Pháp oanh liệt và bền bỉ của nhân dân Nam Bộ...
Lục Vân Tiên, tác phẩm lớn nhất của Nguyễn Đình Chiểu rất phổ biến trong dân gian, nhất là ở miền Nam.
Bài viết không kết cấu theo trật tự thời gian. Nguyễn Đình Chiểu viết truyện Lục Vân Tiên trước nhưng trong bài viết tác giả lại nói tới sau; Truyện Lục Vân Tiên được đánh giá là "một tác phẩm lớn", nhưng phần viết về cuốn truyện thơ lại không kĩ càng bằng phần viết về thơ văn yêu nước chống ngoại xâm.
Trong bài nghị luận, mục đích nghị luận quyết định cách sắp xếp luận điểm và mức độ nặng nhẹ của từng luận điểm.
- Đánh giá khái quát giá trị thơ văn của NĐC. Cách đánh giá khá mới mẻ và đặc sắc:
+ Sử dụng so sánh liên tưởng.
+ Phê phán cái nhìn thiên lệch về giá trị thơ văn NĐC.
+ Khẳng định giá trị thơ văn của một nhà thơ chân chính.
Định hướng cách tìm hiểu đánh giá thơ văn NĐC.
"Ngôi sao Nguyễn Đình Chiểu, một nhà thơ lớn của nước ta, đáng lẽ phải sáng tỏ hơn nữa trong bầu trời văn nghệ của dân tộc nhất là trong lúc này".
Luận điểm 1 được tác giả triển khai như thế nào?
- Khí tiết: Đất nước và cảnh ngộ riêng càng long đong thì khí tiết càng cao: Sự đời thà khuất.một tấm gương!
Quan niệm văn chương: Học theo ngòi bút..Xuân thu!; Chở bao nhiêu...bút chẳng tà.
- Thái độ đối với những kẻ lợi dụng văn chương: Thấy nay cũng nhóm .khôn lườmg thực hư!
Nhận xét những đặc sắc trong cách triển khai luận điểm 1? Điều đáng quý trọng nhất trong quan niệm văn chương của Nguyễn Đình Chiểu là gì?
- Luận điểm mang tính khái quát, kết hợp giữa luận cứ với lí lẽ, dẫn chứng làm sáng tỏ tấm gương sáng chói về lòng yêu nước và tinh thần căm thù giặc sâu sắc.
- Quan điểm thơ văn của NĐC đáng kính trọng ở chỗ ông dùng nó làm vũ khí chiến đấu, đồng thời cũng cho thấy được sự thống nhất giữa con người và quan điểm văn chương ở NĐC.
Giải thích tại sao mở đầu phần này, tác giả lại tái hiện lịch sử suốt 20 mươi năm trời sau thời điểm 1860?
- Đây là giai đoạn lịch sử khổ nhục nhưng vĩ đại. Tác phẩm của Nguyễn Đình Chiểu đã ra đời trên cái nền lịch sử ấy, làm sống lại phong trào kháng Pháp bền bỉ và oanh liệt của nhân dân Nam Bộ. Giúp người đọc hiểu hơn giá trị của thơ văn NĐC, NĐC xứng đáng là ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc.
Tại sao tác giả nhấn mạnh đến thơ văn của NĐC phần lớn là những bài văn tế và đặc biệt nhấn mạnh đến bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc?
Văn thơ NĐC chính là tấm gương phản chiếu "một thời khổ nhục nhưng vĩ đại", ca ngợi những anh hùng tận trung với nước, khóc than cho những anh hùng thất thế đã hi sinh vì dân vì nước.
- Văn tế NSCG đã làm mọi người rung động trước hình tượng người nghĩa sĩ sống cũng đánh giặc, thác cũng đánh giặc, giữ trọn khí tiết cho dù chiến bại.
Sự liên tưởng của Phạm Văn Đồng với Đại cáo bình Ngô có giá trị gì trong lập luận?
So sánh với bài Đại cáo bình Ngô nhằm khẳng định giá trị to lớn của bài Văn tế NSCG bởi nó đã ghi lại một giai đoạn bi hùng trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc và xây dụng được một hình tượng độc đáo: nông dân - nghĩa sĩ.
- Khẳng định thơ văn yêu nước của NĐC được viết ra từ một bầu nhiệt huyết của nhà thơ: Ngòi bút, nghĩa là tâm hồn trung nghĩa của NĐC.
Tác giả nhắc tới một số những nhà thơ, nhà văn lúc đó đã tạo hiệu quả gì trong lập luận?
- Khẳng định Nguyễn Đình Chiểu là lá cờ đầu, là ngôi sao sáng nhất trong bầu trời văn nghệ của nước ta lúc đó và cả trong lúc này.
Nhận xét cách triển khai luận điểm trong phần này?
Sử dụng nhiều thao tác khác nhau làm sáng tỏ luận điểm chính.
- Đặt trong mối tương đồng về lịch sử xưa - nay để khẳng định thơ văn yêu nước của NĐC càng có giá trị, càng sáng hơn trong thời đại ngày nay.
- Thể hiện sự cảm phục, ngợi ca và thấu hiểu giá trị thơ văn NĐC, những giá trị khiến thơ văn NĐC càng nhìn càng thấy sáng.
Phạm Văn Đồng đã căn cứ vào nội dung nào của tác phẩm để khẳng định truyện Lục Vân Tiên là tác phẩm lớn nhất của Nguyễn Đình Chiểu? Cách triển khai các luận điểm?
Tác phẩm ca ngợi chính nghĩa, những đạo đức đáng quý trọng ở đời, ca ngợi những người trung nghĩa. Những đạo nghĩa được đề cao trong Lục Vân Tiên gần với đạo lí nhân dân.
Nhân vật mang những đặc trưng Nam Bộ rất sống động gần gũi.
Lối kể truyện nôm na dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thuộc, dễ truyền bá trong dân gian.
- Thừa nhận và chỉ ra những chỗ đã lỗi thời về tư tưởng đạo lí, những hạn chế về hình thức nghệ thuật.
- Bác bỏ những ý kiến hiểu chưa đúng về tác phẩm Lục Vân Tiên.
Nhận xét cách triển khai luận điểm thứ ba? Những đặc sắc trong cách lập luận?
- Tác giả đã đặt LVT trong mối quan hệ với đời sống của nhân dân để chứng tỏ tác phẩm Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu là một tác phẩm lớn.
- Cách lập luận đặc sắc: Nêu những hạn chế trước sau đó mới khẳng định nâng cao. Đây là cách lập luận theo theo lối đòn bẩy.
Hãy nêu những nội dung chính của phần kết? Chỉ ra đâu là luận điểm của phần kết bài?
+ Khẳng định vai trò của người chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng.
+ Vai trò to lớn của văn học đối với đời sống.
+ Tưởng nhớ đến một con người, ngôi sao sáng trong văn nghệ dân tộc.
- Luận điểm: Đời sống và sự nghiệp của NĐC là một tấm gương sáng, nêu cao địa vị và tác dụng của văn học, nghệ thuật, nêu cao sứ mạng của người chiến sĩ trên mặt trận văn hoá tư tưởng.
Ngôi sao NĐC đã toả sáng trong bầu trời văn nghệ của dân tộc. Qua bài viết này, ta thấy ngôi sao NĐC lại sáng hơn nữa ở những khía cạnh nào?
- Qua sự đối chiếu giữa hoàn cảnh lịch sử xưa - nay.
- Tinh thần yêu nước cháy bỏng, lòng căm thù giặc sâu sắc.
- Qua thơ ca yêu nước và thơ ca ca ngợi những đạo lí ở đời.
Chỉ ra tính biểu cảm của bài văn? Nét đặc sắc trong qúa trình nghị luận?
- Tác giả dùng nhiều từ ngữ, hình ảnh, những cách diễn đạt độc đáo, sâu sắc để ca ngợi NĐC và bộc lộ trực tiếp cảm xúc của mình: " Trên trời.cũng vậy"; "Ngòi bút, nghĩa là tâm hồn..cứu nước"; "Nhân kỉ niệm ngày mất.dân tộc!" .
Nghệ thuật nghị luận với bố cục chặt chẽ, luận điểm và cách lập luận sáng rõ đạt hiệu quả thuyết phục cao, làm sáng tỏ hơn nữa ngôi sao NĐC trong thời đại đánh Mĩ.