Tuần 4. Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc

NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG
TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
TRƯỜNG THPT MAI THANH THẾ
TỔ NGỮ VĂN
GV: TRẦN MINH THƯƠNG
PHẠM VĂN ĐỒNG
TUẦN: 4 - TIẾT: 10-11
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
I . Tìm hiểu chung
2. Văn bản
II. Đọc- hiểu văn bản
1. NĐC là ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc
2. Con người và thơ văn NĐC là tấm gương yêu nước, phản chiếu những đạo lý cao đẹp
3. NĐC là người chí sĩ yêu nước, một nhà thơ lớn
III. Tổng kết
CỐ THỦ TƯỚNG PHẠM VĂN ĐỒNG THAM GIA CÁCH MẠNG
Hãy nhận dạng ở (H.1) tác giả của văn bản sắp được tìm hiểu? Qua đó cho biết những nét chính về quê quán, con người và sự nghiệp của ông.
I . Tìm hiểu chung
(1906- 2000)
a. Quê quán
Xã Đức Tân, huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi.
b. Con người
- Là một nhà chính trị, giữ nhiều trọng trách, có nhiều cống hiến to lớn trong việc xây dựng và quản lý nhà nước VN.
- Là một nhà giáo dục tâm huyết, một nhà lý luận văn hóa văn nghệ lớn.
c. Sự nghiệp
Có nhiều bài viết, bài nói chuyện sâu sắc, mới mẻ
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
2. Văn bản
a. Xuất xứ
Bài viết đăng trên tạp chí Văn học số 7-1963, nhân kỷ niệm ngày mất của nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu (3-7-1888).
Em biết gì về xuất xứ của văn bản?
Sinh viên học sinh xuống đường
Phong trào đấu tranh đô thị Sài Gòn trước 1975
Trường Nữ Gia Long (nay THPT Nguyễn Thị Minh Khai), một cơ sở Tổng hội sinh viên Sài Gòn trước 1975
Em cảm nhận được gì từ những hình ảnh về không khí lịch sử- xã hội ở miền Nam những năm trước 1975?
2. Văn bản
b. Hoàn cảnh ra đời
Năm 1963, tình hình miền Nam có những biến động lớn:
+ Phong trào thi đua Ấp Bắc phát động rộng khắp
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
Hãy cho biết hoàn cảnh ra đời của văn bản.
c. Mục đích sáng tác
- Kỷ niệm ngày mất của nhà thơ yêu nước.
- Định hướng và điều chỉnh cách nhìn, cách chiếm lĩnh; đánh giá đúng vẻ đẹp và giá trị thơ văn NĐC.
- Đặc biệt khơi dậy lòng yêu nước thương nòi của dân tộc trong một hoàn cảnh mới.
d. Thể loại- Bố cục
- Nghị luận văn học
- 3 phần
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
Viết trong một hoàn cảnh như thế, theo em tác giả muốn hướng đến những mục đích nào?
Hãy xác định thể loại văn bản và trình bày cách chia đoạn văn bản theo đặc trưng thể loại.
II. Đọc- hiểu văn bản
1. NĐC là ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc
- Cách vào đề: (hình ảnh tương ứng: ngôi sao- bầu trời văn nghệ; NĐC- dân tộc)
vừa phê phán những ai hiểu chưa hết chưa đúng, vừa khẳng định vị thế của nhà thơ chân chính.
- Cách so sánh liên tưởng: (phải chăm chú nhìn...càng nhìn thì càng thấy sáng)
 như một định hướng tìm hiểu về văn chương NĐC vì ông là một vì sao sáng.
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
Đọc và tìm cặp từ tương ứng. Phân tích cách vào đề của tác giả.
Thử đánh giá cách so sánh của người viết và cách so sánh ấy có ý nghĩa gì?
- Nêu lên hiện trạng: có không ít người chưa biết thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu
 phê phán cách nhìn chưa toàn vẹn về sự nghiệp văn chương của Nguyễn Đình Chiểu.
 biểu lộ thái độ cảm khái về lịch sử quá khứ “tủi nhục”; ngưỡng phục một nhà thơ và những con người “vĩ đại” của một thời đã qua.
 đồng thời là cách chuyển ý rất điêu luyện.
 Cách nêu vấn đề trực tiếp, ngắn gọn, gợi hình, giàu cảm xúc nhằm khẳng định ngôi sao NĐC có một vị thế trong nền văn học dân tộc cần được trân trọng, tìm hiểu một cách đúng đắn.
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
Đọc đoạn: “Có người chỉ biết…còn rất ít biết…trăm năm!” và cho biết:
+ Ý tưởng cốt lõi của câu văn?
+ Thái độ của người viết?
+ Tác dụng liên kết đoạn?
Em hãy đánh giá chung cách đặt vấn đề của tác giả.
2. Con người và thơ văn NĐC là tấm gương yêu nước, phản chiếu những đạo lý cao đẹp
- Gợi lại hoàn cảnh đất nước
 Đặt con người trong hoàn cảnh cụ thể.
- Giới thiệu con người NĐC
 Không viết lại tiểu sử mà chỉ nhấn mạnh đến khí tiết của “một chí sĩ yêu nước”, trọn đời hy sinh vì nghĩa lớn.
 Quan niệm tích cực, đúng đắn
 Hạn chế về ý thức hệ nhưng rất đáng trân trọng và được kế thừa sau này (PBC, HCM)
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
Phần 2 của văn bản có những luận điểm nào? Ý chính của từng luận điểm.
Những điều vừa gợi lại đã giúp em hiểu gì về con người và quan điểm sáng tác của Cụ Đồ Chiểu?
Tác giả đã gợi lại hoàn cảnh đất nước thời Nguyễn Đình Chiểu như thế nào?
 Cách lập luận: nêu luận điểm đưa ra nhiều luận cứ cụ thể, tiêu biểu về thời đại, về con người và về quan niệm văn chương  phân tích, bình phẩm các dẫn chứng giúp hiểu đúng, hiểu rõ, hiểu sâu.
Những sáng tác của Đồ Chiểu
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
Em có nhận xét gì về cách lập luận của người viết ở luận điểm 1 phần 2 của văn bản?
b. Thơ văn yêu nước của NĐC phản chiếu phong trào kháng Pháp của nhân dân Nam Bộ một cách oanh liệt, bền bỉ
- Tái hiện lại: hoàn cảnh lịch sử “suốt 20 năm trời” sau thời điểm 1860.
 Thơ văn NĐC đã làm sống lại phong trào kháng Pháp của nhân dân Nam Bộ (mối quan hệ: VH& XH).
 Nhận xét chính xác nội dung thơ văn yêu nước NĐC.
 Đánh giá cao tài xây dựng tượng đài người nghĩa sĩ nông dân của NĐC.
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
Thảo luận nhóm
Nhóm 1+2
1. Vì sao người viết lại tái hiện hoàn cảnh lịch sử?
2. Căn cứ vào đâu mà người viết khẳng định
thơ văn yêu nước Nguyễn Đình Chiểu: “ca ngợi
những người anh hùng…. trọn nghĩa với dân?”
Nhóm 3+4
3. Tại sao người viết lại so sánh bài VTNSCG với BNĐC?
4. Tại sao người viết lại điểm qua bài thơ Xúc Cảnh khi
viết về thơ văn yêu nước của Đồ Chiểu?
Nhóm 5+6
5. Nhóm học tập được gì về cách so sánh và điểm qua
khi làm văn?
6. Việc mở rộng vấn đề khi nghị luận có cần thiết không?
Hãy chứng minh qua đoạn kết mục b (tr.51)

- So sánh: “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” với “Bình Ngô đại cáo”
 Dù trải qua những cảnh ngộ khác nhau nhưng con người Việt Nam vẫn là một: anh hùng bất khuất.
 Kỹ thuật NL: mức độ đậm, nhạt; tính toàn diện khi nêu dẫn chứng.
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
- Mở rộng vấn đề: sự nảy nở nhiều nhà văn, nhà thơ tài năng xuất chúng, bản lĩnh phi thường (liệt kê)
 Khẳng định văn chương gắn chặt lịch sử- xã hội.
 Tôn vinh, ngợi ca lòng yêu nước và tài năng của con người Nam Bộ mà Nguyễn Đình Chiểu là lá cờ đầu.
Cách lập luận chặt chẽ, lý lẽ và dẫn chứng thuyết phục làm: nổi bật vẻ đẹp đáng trân trọng, kính phục về con người và thơ văn NĐC; và một trái tim xúc động, một trí tuệ sâu sắc của người viết.
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
Nhận xét chung về cách lập luận ở mục b phần 2 văn bản.
c. Tác phẩm Lục Vân Tiên của NĐC nêu cao đạo lý làm người và gần gũi với tâm hồn Nam Bộ
- Khẳng định giá trị:
“một bản trường ca ca ngợi chính nghĩa, những đạo đức đáng quý... ca ngợi những con người trung nghĩa!”
 Có như vậy mới thật sự hiểu đúng, thấy hết giá trị của “tác phẩm lớn nhất” này.
- Nêu lên sự thật :
+ “Những giá trị luân lý…có phần đã lỗi thời”
+ “Văn chương LVT” có chỗ “lời văn không hay lắm”
 Thái độ khách quan, trung thực, công bằng khi nghị luận, cần học tập.
 Bác bỏ ý kiến chưa hiểu đúng, biện giải hợp