Tuần 4. Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc

NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG
TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
Nguyễn Đình Chiểu (1882-1888),tự là Mạnh Trạch,hiệu Trọng Phủ,Hối Trai.Quê mẹ là làng Tân Thới 2, phủ Tân Bình , huyện Bình Dương, tỉnh Gia Định (nay la TP.Hồ Chí Minh).

Ông xuất thân trong gia đình nhà nho,cha ông là Nguyễn Đình Huy,mẹ ông la Trương Thị Thiệt.Năm 1843,ông đỗ tú tài tài trường thi Gia Định.Năm 1846,ông ra Huế học,chuẩn bị thi tiếp thì nghe tin mẹ mất, phải bỏ thi trở về Nam chịu tang (1849). Trên đường về ông bị đau mắt nặng rồi bị mù. Không khuất phục trước số phận oan nghiệt. Ông về Gia Định mở trường dạy học, bốc thuốc chữa bệnh cho dân. Và tiếng thơ của ông bắt đầu vang khắp Lục tỉnh.
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
I . Tìm hiểu chung
1. Tác giả:
Phạm Văn Đồng (1906-2000):
Quê ở xã Đức Tân,huyện Mộ Đức,tỉnh Quảng Ngãi.
Là người tham gia các hoạt động yêu nước & cách mạng từ khi chưa đầy 20 tuổi, ông từng bị Pháp bắt & đày ra Côn Đảo từ 1929 đến 1936.
Sau Cách mạng tháng Tám 1945, ông có nhiều cống hiến to lớn trong việc xây dựng & quản lí nhà nước.
Từng giữ những chức vụ quan trọng.
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
Là một nhà giáo dục tâm huyết & một nhà lí luận văn hoá văn nghệ lớn.
Có nhiều bài nói, bài viết sâu sắc, mới mẻ, đầy hào hứng
2. Văn bản
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
Sinh viên học sinh xuống đường
b. Mục đích sáng tác
c. Thể loại: Nghị luận văn học
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
Phần mở bài: từ đầu đến “một trăm năm”.
=> Nêu vấn đề:Cách nhìn mới mẻ , khoa học về Nguyễn Đình Chiểu .

Phần thân bài: tiếp đến “ còn vì văn hay của “ Lục Vân Tiên”
=>trình bày những quan điểm mới mẻ về văn thơ Nguyễn Đình Chiểu :
- Luận điểm 1: Con người và quan niệm văn chương của Nguyễn Đình Chiểu .
- Luận điểm 2: Thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu.
- Luận điểm 3: Truyện thơ Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu.

Phần kết bài: phần còn lại. => Nêu cách đánh giá đúng đắn con người và sự nghiệp thơ văn của Nguyễn Đình Chiểu.Qua đó thể hiện tình cảm đối với cụ Đồ Chiểu
d. Bố cục:.

- Thông thường , trong bài văn nghị luận về một tác giả văn học nào đó , người ta thường phân tích các tác phẩm chính của tác giả , sau mới đánh giá về con người , vai trò của nhà văn . Nhưng ở bài viết này , tác giả Phạm Văn Đồng làm ngược lại , trình bày con người –quan điểm sáng tác của Nguyễn Đình Chiểu trước , sau đó mới trình bày về các tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Đình Chiểu .

- Bài viết cũng không trình bày các luận điểm theo trật tự thời gian ( tác phẩm sáng tác trước thì trình bày trước ) . Ở đây , tác phẩm Lục Vân Tiên được sáng tác trước thì lại được PVĐ đưa vào cuối bài viết .

=> Với trật tự này , Phạm Văn Đồng muốn nhấn mạnh Nguyến Đình Chiểu là con người đặc biệt , để hiểu thơ văn ông trước hết phải hiểu con người ông , văn thơ ông gắn liền với thực tế , vận mệnh dân tộc .
* Nhận xét về kết cấu :
II. Đọc- hiểu văn bản
1. Nguyễn Đình Chiểu là ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
- Hiện trạng: có không ít người chưa biết thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu
 Cách nêu vấn đề trực tiếp, ngắn gọn, gợi hình, giàu cảm xúc nhằm khẳng định ngôi sao Nguyễn Đình Chiểu có một vị thế trong nền văn học dân tộc cần được trân trọng, tìm hiểu một cách đúng đắn.
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
2. Con người và thơ văn NĐC là tấm gương yêu nước, phản chiếu những đạo lý cao đẹp
a. Cuộc đời và thơ văn của Nguyễn Đình Chiểu là của một chiến sĩ hy sinh phấn đấu vì nghĩa lớn
 Không viết lại tiểu sử mà chỉ nhấn mạnh đến khí tiết của “một chí sĩ yêu nước”, trọn đời hy sinh vì nghĩa lớn.
- Gợi lại hoàn cảnh đất nước
 Đặt con người trong hoàn cảnh cụ thể.
- Giới thiệu con người Nguyễn Đình Chiểu
- Về quan niệm sáng tác của Nguyễn Đình Chiểu
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
 Cách lập luận: nêu luận điểm đưa ra nhiều luận cứ cụ thể, tiêu biểu về thời đại, về con người và về quan niệm văn chương  phân tích, bình phẩm các dẫn chứng giúp hiểu đúng, hiểu rõ, hiểu sâu.
Những sáng tác của Đồ Chiểu
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
b. Thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu phản chiếu phong trào kháng Pháp của nhân dân Nam Bộ một cách oanh liệt, bền bỉ
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
- So sánh: “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” với “Bình Ngô đại cáo”
- Điểm xuyết thêm: thơ văn yêu nước của Cụ Đồ Chiểu bằng bài thơ “Xúc cảnh”
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
- Mở rộng vấn đề: sự nảy nở nhiều nhà văn, nhà thơ tài năng xuất chúng, bản lĩnh phi thường (liệt kê)
 Khẳng định văn chương gắn chặt lịch sử- xã hội.
 Tôn vinh, ngợi ca lòng yêu nước và tài năng của con người Nam Bộ mà Nguyễn Đình Chiểu là lá cờ đầu.
Cách lập luận chặt chẽ, lý lẽ và dẫn chứng thuyết phục làm: nổi bật vẻ đẹp đáng trân trọng, kính phục về con người và thơ văn Nguyễn Đình Chiểu; và một trái tim xúc động, một trí tuệ sâu sắc của người viết.
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
c. Tác phẩm Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu nêu cao đạo lý làm người và gần gũi với tâm hồn Nam Bộ
- Khẳng định giá trị:
- Nêu lên sự thật :
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
 Cách lập luận “đòn bẫy” (hạ xuống để nâng lên) độc đáo, hấp dẫn và giàu tính nghệ thuật khi nghị luận rất nên học tập và vận dụng.
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
3. Nuyễn Đình Chiểu là người chí sĩ yêu nước, một nhà thơ lớn
- Khẳng định:“đời sống và sự nghiệp của Nguyễn Đình Chiểu là một tấm gương sáng, nêu cao địa vị và tác dụng của văn học, sứ mạng của người chiến sĩ trên mặt trận văn hóa và tư tưởng”.
- Ý nghĩa sâu sắc:
 Cách lập luận quen thuộc trong một bài văn nghị luận: khẳng định vấn đề, rút ra bài học và phương hướng hành động thiết thực.
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
III. Tổng kết:
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
Bằng cách nhìn, cách nghĩ sâu rộng, mới mẻ & nhiệt tình của một người gắn bó hết mình với đất nước, với nhân dân, Phạm Văn Đồng đã làm sáng tỏ mối quan hệ khăng khít giữa thơ văn của Nguyễn Đình Chiểu với hoàn cảnh của Tổ quốc lúc bấy giờ và thời đại hiện nay. Đồng thời, tác giả hết lòng ca ngợi Nguyễn Đình Chiểu, một người trọn đời dùng cây bút làm vũ khí chiến đấu cho dân, cho nước, một ngôi sao sáng trong nền văn nghệ của dân tộc Việt Nam.
Bài viết có sức lôi cuốn mạnh mẽ do cách nghị luận vừa xác đáng, chặt chẽ vừa xúc động, thiết tha, với nhiều hình ảnh, ngôn từ đặc sắc.
---------------------------- T1XĐ ----------------------------