Tuần 4. Bài ca ngất ngưởng

Nguyễn Công Trứ
Người soạn: Trần Thị Loan

Nguyễn Công Trứ (1778 - 1858)
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
- Năm 1819: Đỗ giải Nguyên và được bổ làm quan, ông đã khẳng định được tài năng trên nhiều lĩnh vực (xã hội, kinh tế, văn hóa, quân sự...) nhưng con đường làm quan của ông lại không bằng phẳng.
- Là nhà nho tài tử, trung thành với lí tưởng “trí quân, trạch dân”, cuộc đời phong phú, đầy thăng trầm, sống bản lĩnh, phóng khoáng, tự tin, có nhiều đóng góp cho dân, cho nước.
Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)
Tác phẩm, tư liệu tham khảo:
Nguyễn Công Trứ (1778 - 1858)
I. TÌM HIỂU CHUNG
2. Tác phẩm
- Hoàn cảnh sáng tác: Viết trong thời kì cáo quan về hưu, ở ngoài vòng cương tỏa của quan trường và những ràng buộc của lễ giáo phận sự, có thể bộc lộ hết tâm tư phóng khoáng của bản thân, đồng thời cũng là cái nhìn tổng kết về cuộc đời phong phú.
- Thể loại: Hát nói, một thể thơ tự do, phóng túng.
Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)
Một số hình ảnh về hát ca trù
II. ĐỌC – HiỂU VĂN BẢN
1.Thái độ sống “ngất ngưởng”
Ngất ngưởng: Diễn tả một sự vật, một con người có chiều cao hơn so với sự vật, con người khác nhưng ngả nghiêng, chực đổ mà không đổ.
- Thái độ sống ngất ngưởng:
Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)
+ Là khác người, xem mình cao hơn người khác.
+ Là thoải mái, tự do, không theo một khuôn khổ nào.
+ Muốn trêu ngươi, trọc tức người khác.
=> Ngất ngưởng là thái độ đề cao bản thân dựa trên cái tài của mình, là thái độ khinh đời, ngạo thế, cố tình làm những điều khác thường, trái khoáy để thách thức, trêu ghẹo những gì mính ghét.
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
2. Hình ảnh “ông ngất ngưởng”
a) Ngất ngưởng chốn quan trường
Đề cao vai trò của bản thân trong cõi trời đất
Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)
- Vũ trụ nội mạc phi phận sự:
- Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng:
- Khi Thủ khoa, khi tham tán, khi Tổng đốc đông
Lúc bình tây cờ đại tướng
Có khi về phủ doãn Thừa Thiên

Xưng tên, khẳng định tài năng đầy bản lĩnh
-> Khoe tài năng, danh vị cùng cá tính khác người: Không chịu ở yên một vị trí công việc nào quá lâu mà thay đổi chức vị liên tục và ở vị trí nào ông cũng hoàn thành tốt.
* Nghệ thuật:
Liệt kê, lặp từ, dùng nhiều từ Hán Việt, giọng điệu khoe khoang, phô trương...
Những chức danh từng trải qua
II. ĐỌC – HiỂU VĂN BẢN
2. Hình ảnh “ông ngất ngưởng”
a) Ngất ngưởng chốn quan trường
Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung
Trong triều ai ngất ngưởng như ông!
-> Khẳng định mình là một đại thần ngất ngưởng, không ai như ông, bằng ông.
+ Ông đã thực hiện trọn vẹn “nghĩa vua tôi”, dốc hết tài năng, tâm huyết cho đất nước, cho triều đại.
+ Khi làm quan ông không chấp nhận sự khom lưng, uốn gối.
=> Khi làm quan, Nguyễn Công Trứ đã có rất nhiều đóng góp cho dân, cho nước, lập được nhiều công trạng. Vì vậy ông đã tự cho mình quyền “ngất ngưởng” giữa chốn quan trường.
Bởi vì:
II. ĐỌC – HiỂU VĂN BẢN
2. Hình ảnh “ông ngất ngưởng”
b) Ngất ngưởng lúc về hưu
Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng
Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì
Những việc làm trái khoáy, khác người
* Quan niệm sống:
-> Cuộc sống tự do, phóng túng
Không Phật, không Tiên, không vướng tục
Chẳng Trái, Nhạc, cũng vào phường Hàn, Phú
- Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng
Được mất dương dương người thái thượng,
Khen chê phơi phới ngọn đông phong.
* Cuộc sống thường ngày:
Không quan tâm tới chuyện được – mất, khen - chê
Ý thức rõ về bản lĩnh và giá trị của bản thân
=> Nguyễn Công Trứ đã về hưu trong danh dự sau khi đã làm được nhiều việc có ích cho dân, cho nước nên ông vẫn ngẩng cao đầu, ngất ngưởng giữa dân gian.
III. TỔNG KẾT
1. Nội dung:
- Bản lĩnh cá nhân Nguyễn Công Trứ - cái tôi “ngất ngưởng”:
Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)
+ Hết lòng vì vua, vì nước, bất chấp mọi được – mất, khen – chê.
+ Ý thức rõ về giá trị bản thân.
- Giọng điệu tự hào, sảng khoái, tự tin.
- Sự kết hợp giữa từ Hán Việt và từ Nôm
2. Nghệ thuật:
=> Nguyễn Công Trứ đã mang đến cho Hát nói một nội dung phù hợp với chức năng và câu trúc của nó.
IV. LUYỆN TẬP
* Hãy chọn đáp án đúng:
1. Câu thơ “Vũ trụ nội mạc phi phận sự” nói lên điều gì về tác giả Nguyễn Công Trứ?
Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)
Có tài năng xuất chúng hơn người.
Có niềm tin sắt đá vào bản thân.
Có trách nhiệm cao với cuộc đời.
Có lòng yêu nước tha thiết.


IV. LUYỆN TẬP
* Hãy chọn đáp án đúng:
2. Hình ảnh “mây trắng” trong câu “Kìa núi nọ phau phau mây trắng” có ý nghĩa biểu tượng cho điều gì?
Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)
Vẻ đẹp của thiên nhiên
Cuộc sống tự do thanh cao
Tột đỉnh của vinh hiển trong cuộc đời làm quan của tác giả.
Sự bất tử của con người nổi tiếng.