Tuần 4. Bài ca ngất ngưởng

I. Tìm hiểu chung :
1. Tác giả:
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Nguyễn Công Trứ
I. Tìm hiểu chung :
1. Tác giả:
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Nguyễn Công Trứ
* Tên
- Thông minh, chăm học
- Con đường khoa cử lận đận :
42 tuổi : Đỗ giải Nguyên kì thi Hương
- Quan trường:
( 1778- 1858 )
* Xuất thân:
Tự: Tồn Chất
Hiệu: Ngộ Trai
Biệt hiệu: Hi Văn
* Quê quán:
Uy Viễn – Nghi Xuân – Hà Tĩnh
Gia đình nhà Nho
* Bản thân:
+ Thăng trầm: Lên, xuống thất thường
-> Vẫn bình thản, cứng cỏi, sẵn sàng gánh vác + chu tất mọi việc
Hiệu: Ngộ Trai
I. Tìm hiểu chung :
1. Tác giả:
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Nguyễn Công Trứ
- Thông minh, chăm học
- Con đường khoa cử lận đận :
42 tuổi : Đỗ giải Nguyên kì thi Hương
- Quan trường:
( 1778- 1858 )
* Bản thân:
+ Thăng trầm: Lên, xuống thất thường
-> Vẫn bình thản, cứng cỏi, sẵn sàng gánh vác + chu tất mọi việc
+ Là vị quan thanh liêm, chính trực, tài năng ở nhiều lĩnh vực
+ Là 1 vị tướng giàu bản lĩnh, luôn hăm hở lập công, đề cao chí nam nhi
I. Tìm hiểu chung :
1. Tác giả:
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Nguyễn Công Trứ
- Thông minh, chăm học
- Con đường khoa cử lận đận :
- Quan trường:
( 1778- 1858 )
* Bản thân:
+ Thăng trầm:-> Vẫn bình thản, cứng cỏi, sẵn sàng gánh vác + chu tất mọi việc
+ Là vị quan thanh liêm, chính trực, tài năng ở nhiều lĩnh vực


+ Là 1 vị tướng giàu bản lĩnh, luôn hăm hở lập công, đề cao chí nam nhi
Công:
Khai hoang, lập ra 1 số huyện, tổng mới
Củng cố vương triều Nguyễn
- Cá tính:
I. Tìm hiểu chung :
1. Tác giả:
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Nguyễn Công Trứ
- Thông minh, chăm học
- Con đường khoa cử lận đận :
- Quan trường:
( 1778- 1858 )
* Bản thân:
Công:
Khai hoang, lập ra 1 số huyện, tổng mới
Củng cố vương triều Nguyễn
- Cá tính:
Sống tài hoa, tài tử; tự do, phóng túng, thích chơi ngông khác đời
* Sáng tác :
Thể loại: Phú, Hát nói, thơ Đường luật, câu đối
Chủ yếu là chữ Nôm
Khoảng 150 bài
I. Tìm hiểu chung :
1. Tác giả:
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Nguyễn Công Trứ
- Thông minh, chăm học
- Con đường khoa cử lận đận :
- Quan trường:
( 1778- 1858 )
* Bản thân:
Công:
Khai hoang, lập ra 1 số huyện, tổng mới
Củng cố vương triều Nguyễn
- Cá tính:
Sống tài hoa, tài tử; tự do, phóng túng, thích chơi ngông khác đời
* Sáng tác :
Thể loại: Phú, Hát nói, thơ Đường luật, câu đối
Chủ yếu là chữ Nôm
Khoảng 150 bài
I. Tìm hiểu chung :
1. Tác giả:
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Nguyễn Công Trứ
( 1778- 1858 )
* Bản thân:
- Cá tính:
Mạnh mẽ, Sống tài hoa, tài tử; tự do, phóng túng, thích chơi ngông khác đời
* Sáng tác :
-> Có công đầu trong việc đem lại cho thể Hát nói 1 nội dung phù hợp với chức năng & cấu trúc của nó
Chủ yếu là chữ Nôm
Khoảng 150 bài
Thể loại: Phú, Hát nói, thơ Đường luật,
câu đối
I. Tìm hiểu chung :
1. Tác giả:
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Nguyễn Công Trứ
( 1778- 1858 )
* Sáng tác :
-> Có công đầu trong việc đem lại cho thể Hát nói 1 nội dung phù hợp với chức năng & cấu trúc của nó
2. Văn bản học :
* Hoàn cảnh sáng tác:


* Thể loại:
- Khi Nguyễn Công Trứ đã cáo quan về hưu, sống cuộc sống tự do, phóng khoáng
Chủ yếu là chữ Nôm
Khoảng 150 bài
Thể loại: Phú, Hát nói, thơ Đường luật,
câu đối
Hát nói
I. Tìm hiểu chung :
1. Tác giả:
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Nguyễn Công Trứ
2. Văn bản học :
Khi Nguyễn Công Trứ đã cáo quan về hưu, sống cuộc sống tự do, phóng khoáng
* Hoàn cảnh sáng tác:
* Thể loại: Hát nói ( Hát nhà trò, nhà tơ, ả đào, cô đầu..)
- Thể thơ dân tộc
- Đặc điểm:
+ Vần, luật tự do, phóng khoáng
+ Số tiếng trong câu : Không cố định
+ Số câu trong bài:
Biến đổi tùy theo nội dung
Có bài chen vào: Câu đối
Câu thơ thuần chữ Hán
=> Phù hợp:
Bày tỏ những tư tưởng, tình cảm tự do, phóng túng vượt ra ngoài khuôn khổ
* Nhan đề:
I. Tìm hiểu chung :
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Nguyễn Công Trứ
2. Văn bản học :
* Thể loại: Hát nói
- Thể thơ dân tộc
- Đặc điểm:
+ Vần, luật tự do, phóng khoáng
+ Số tiếng trong câu : Không cố định
+ Số câu trong bài:
Biến đổi tùy theo nội dung
Có bài chen vào: Câu đối
Câu thơ thuần chữ Hán
=> Phù hợp:
Bày tỏ những tư tưởng, tình cảm tự do, phóng túng vượt ra ngoài khuôn khổ
* Nhan đề:
“Ngất ngưởng”
Trong bài:
Ở vị trí cao vượt trội nhưng không vững chắc, lắc lư, ngả nghiêng chực ngã, đổ
I. Tìm hiểu chung :
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Nguyễn Công Trứ
2. Văn bản học :
* Nhan đề:
“Ngất ngưởng”
Trong bài:
Chỉ 1 vị thế cao ngạo, 1 thái độ, 1 quan niệm, lối sống tự do vượt lên trên khuôn phép, không chấp nhận sự áp đặt
Ở vị trí cao vượt trội nhưng không vững chắc, lắc lư, ngả nghiêng chực ngã, đổ
* Bố cục:
BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Vũ trụ nội mạc phi phận sự
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng.
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.
Lúc bình Tây cờ đại tướng,
Có khi về phủ doãn Thừa Thiên.
Đô môn giải tổ chi niên,
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng.
Kìa núi nọ phau phau mây trắng,
Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi.
Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì,
Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng.
Được mất dương dương người thái thượng
Khen chê phơi phới ngọn đông phong.
Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng,
Không phật, không tiên, không vướng tục.
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú,
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung,
Trong triều ai ngất ngưởng như ông!
BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Vũ trụ nội mạc phi phận sự
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng.
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.
Lúc bình Tây cờ đại tướng,
Có khi về phủ doãn Thừa Thiên.

Đô môn giải tổ chi niên,
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng.
Kìa núi nọ phau phau mây trắng,
Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi.
Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì,
Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng.
Được mất dương dương người thái thượng
Khen chê phơi phới ngọn đông phong.
Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng,
Không phật, không tiên, không vướng tục.
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú,
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung,
Trong triều ai ngất ngưởng như ông!
=> Thời làm quan:
Ý thức về Tài năng, Công danh
=> Khi xa lánh vòng danh lợi, rời khỏi chốn quan trường:
Ngất ngưởng trong cách sống

I. Tìm hiểu chung :
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Nguyễn Công Trứ
2. Văn bản học :
* Nhan đề:
“Ngất ngưởng”
Trong bài:
Chỉ 1 vị thế cao ngạo, 1 thái độ, 1 quan niệm, lối sống tự do vượt lên trên khuôn phép, không chấp nhận sự áp đặt
Không vững chắc, lắc lư, ngả nghiêng chực ngã, đổ
* Bố cục:
6 câu đầu: “Ngất ngưởng”trong công danh sự nghiệp
Còn lại: “Ngất ngưởng” trong phong cách sống
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Nguyễn Công Trứ
6 câu đầu: “Ngất ngưởng”trong công danh sự nghiệp
Còn lại: “Ngất ngưởng” trong phong cách sống
I. Tìm hiểu chung :
2. Văn bản học :
II. Đọc hiểu văn bản :
1. Tác giả:
* Hoàn cảnh sáng tác:
* Thể loại: Hát nói
* Nhan đề:
1.“Ngất ngưởng” trong công danh sự nghiệp:
- Câu 1: “Vũ trụ nội mạc phi phận sự”
* 2 câu đầu:
* Bố cục:
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Nguyễn Công Trứ
II. Đọc hiểu văn bản :
1.“Ngất ngưởng” trong công danh sự nghiệp:
* 2 câu đầu:
- Câu 1: “Vũ trụ nội mạc phi phận sự”
+ Chữ Hán
+ S/d từ phủ định
-> Sắc thái trang trọng
-> Tuyên ngôn về Chí làm trai:
Khẳng định vai trò, trách nhiệm của kẻ sĩ trong cuộc đời
=> Câu thơ cho thấy:
● Quan điểm sống tích cực của nhà thơ :
Sẵn sàng thi thố
Gánh vác việc đời
● Hình ảnh nhà thơ:
-> Bổn phận
-> Hình thức trả nợ Công danh
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG ( Nguyễn Công Trứ )
II. Đọc hiểu văn bản :
1.“Ngất ngưởng” trong công danh sự nghiệp:
* 2 câu đầu:
- Câu 1:
+ Chữ Hán
+ S/d từ phủ định
-> Sắc thái trang trọng
-> Tuyên ngôn về Chí làm trai:
Khẳng định vai trò, trách nhiệm của kẻ sĩ trong cuộc đời
=> Câu thơ cho thấy:
● Quan điểm sống tích cực của nhà thơ :
Sẵn sàng thi thố
Gánh vác việc đời
● Hình ảnh nhà thơ:
-> Bổn phận
-> Hình thức trả nợ Công danh
Con người đa mang
Có ý thức trách nhiệm, đánh giá cao vai trò cá nhân mình trong c/đời
Tự tin vào năng lực bản thân
- Câu 2: “Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng ”
+ Xưng : “Ông”
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG ( Nguyễn Công Trứ )
II. Đọc hiểu văn bản :
1.“Ngất ngưởng” trong công danh sự nghiệp:
* 2 câu đầu:
=> Câu 1 cho thấy:
● Quan điểm sống tích cực của nhà thơ :
Sẵn sàng thi thố
Gánh vác việc đời
● Hình ảnh nhà thơ:
-> Bổn phận
-> Hình thức trả nợ Công danh
Con người đa mang
Có ý thức trách nhiệm, đánh giá cao vai trò cá nhân mình trong c/đời
Tự tin vào năng lực bản thân
- Câu 2: “Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng ”
+ Xưng : “Ông”
+ Xưng danh cụ thể: “Hi Văn”
-> Ý thức rõ về cái tôi cá nhân
+ Tự khẳng định:
“ tài bộ ” (= Tài năng )
“ đã vào lồng” ( = làm quan là bị giam hãm, mất tự do)
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG ( Nguyễn Công Trứ )
II. Đọc hiểu văn bản :
1.“Ngất ngưởng” trong công danh sự nghiệp:
* 2 câu đầu:
- Câu 2: “Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng ”
+ Xưng : “Ông”
+ Xưng danh cụ thể: “Hi Văn”
-> Ý thức rõ về cái tôi cá nhân
+ Tự khẳng định:
-> Thái độ tự tôn, ý thức rõ về tài năng, nhân cách, trách nhiệm bản thân
-> bộc lộ 1 chút ngông
-> Cách nói độc đáo, hóm hỉnh, thể hiện 1 quan niệm khá mới mẻ
-> Hé mở tác gỉa là người :
Tài năng, tự tin, bản lĩnh, trách nhiệm, ngông nghênh
* 4 câu tiếp:

Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.
Lúc bình Tây cờ đại tướng,
Có khi về phủ doãn Thừa Thiên.
“ tài bộ ” (= Tài năng )
“ đã vào lồng” ( = làm quan là
bị giam hãm, mất tự do)
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG ( Nguyễn Công Trứ )
II. Đọc hiểu văn bản :
1.“Ngất ngưởng” trong công danh sự nghiệp:
* 2 câu đầu:
- Câu 2: “Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng ”
+ Xưng : “Ông”
+ Xưng danh cụ thể: “Hi Văn”
-> Ý thức rõ về cái tôi cá nhân
-> Thái độ tự tôn, ý thức rõ về tài năng, nhân cách, trách nhiệm bản thân
-> bộc lộ 1 chút ngông
-> Cách nói độc đáo, hóm hỉnh, thể hiện 1 quan niệm khá mới mẻ
-> Hé mở tác gỉa là người :
Tài năng, tự tin, bản lĩnh, trách nhiệm, ngông nghênh
* 4 câu tiếp:
- Tài năng:

Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.
Lúc bình Tây cờ đại tướng,
Có khi về phủ doãn Thừa Thiên.
+ Tự khẳng định:
“ tài bộ ” (= Tài năng )
“ đã vào lồng” ( = làm quan là
bị giam hãm, mất tự do)
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG ( Nguyễn Công Trứ )
II. Đọc hiểu văn bản :
1.“Ngất ngưởng” trong công danh sự nghiệp:
* 4 câu tiếp:
- Tài năng:
Đi thi: Thủ khoa
Làm quan
Thời loạn: Tham tán, đại tướng
Thời bình: Tổng đốc Đông
Phủ doãn Từa Thiên
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.
Lúc bình Tây cờ đại tướng,
Có khi về phủ doãn Thừa Thiên.
- Nghê thuật:
Liệt kê
-> Tài năng nhiều mặt: Công danh sự nghiệp rực rỡ
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG ( Nguyễn Công Trứ )
II. Đọc hiểu văn bản :
1.“Ngất ngưởng” trong công danh sự nghiệp:
* 4 câu tiếp:
- Tài năng:
Đi thi: Thủ khoa
Làm quan
Thời loạn: Tham tán, đại tướng
Thời bình: Tổng đốc Đông
Phủ doãn Từa Thiên
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.
Lúc bình Tây cờ đại tướng,
Có khi về phủ doãn Thừa Thiên.
- Nghê thuật:
-> Tài năng nhiều mặt: Công danh sự nghiệp rực rỡ
Liệt kê
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG ( Nguyễn Công Trứ )
II. Đọc hiểu văn bản :
1.“Ngất ngưởng” trong công danh sự nghiệp:
* 4 câu tiếp:
- Tài năng:
Đi thi: Thủ khoa
Làm quan
Thời loạn: Tham tán, đại tướng
Thời bình: Tổng đốc Đông
Phủ doãn Thừa Thiên
- Nghê thuật:
Liệt kê
Điệp từ
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.
Lúc bình Tây cờ đại tướng,
Có khi về phủ doãn Thừa Thiên.
S/ dụng từ Hán Việt
Nhịp thơ nhanh, dồn dập
-> Nhấn mạnh niềm tự hào, kiêu hãnh
-> Gợi: từng bước đường vinh quang,
từng nấc thang danh vọng
=> Chứng tỏ : T/giả là bậc anh hùng
“Văn Võ toàn tài”
-> Tài năng nhiều mặt: Công danh sự nghiệp rực rỡ
- Câu thơ : “Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng”
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG ( Nguyễn Công Trứ )
II. Đọc hiểu văn bản :
1.“Ngất ngưởng” trong công danh sự nghiệp:
* 4 câu tiếp:
- Tài năng:
Đi thi: Thủ khoa
Làm quan
Thời loạn: Tham tán, đại tướng
Thời bình: Tổng đốc Đông
Phủ doãn Thừa Thiên
- Nghê thuật:
Liệt kê
Điệp từ
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.
Lúc bình Tây cờ đại tướng,
Có khi về phủ doãn Thừa Thiên.
S/ dụng từ Hán Việt
Nhịp thơ nhanh, dồn dập
-> Nhấn mạnh niềm tự hào, kiêu hãnh
-> Gợi: từng bước đường vinh quang,
từng nấc thang danh vọng
=> Chứng tỏ : T/giả là bậc anh hùng
“Văn Võ toàn tài”
-> Tài năng nhiều mặt: Công danh sự nghiệp rực rỡ
- Câu thơ : “Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng”
-> Nt: Hoán dụ
Cách nói vừa hài hước vừa cao ngạo
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG ( Nguyễn Công Trứ )
II. Đọc hiểu văn bản :
1.“Ngất ngưởng” trong công danh sự nghiệp:
* 4 câu tiếp:
- Câu thơ : “Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng”
Thể hiện:
Niềm tự hào, kiêu hãnh về tài năng, nhân cách
Thái độ ngạo nghễ, xem thường, bình thản trước chức vị, công danh
=> Đây là cách sống ngất ngưởng của nhà thơ:
Chỉ biết cống hiến mà không đòi hỏi hưởng thụ
-> Nt: Hoán dụ
Cách nói vừa hài hước vừa cao ngạo
Tiểu kết :
Bằng giọng thơ trang trọng, đoạn thơ mở đầu đã cho thấy: Sở dĩ t/g ngất ngưởng được là bởi ông hơn người ở cái đa tài & dám nhìn công danh bằng cái nhìn khinh bạc của 1 kẻ sĩ chơi ngông vượt ra ngoài khuôn khổ của các nhà nho đương thời
Tiết 25 + 26: BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Nguyễn Công Trứ
I. Tìm hiểu chung :
2. Văn bản học :
II. Đọc hiểu văn bản :
1. Tác giả:
1.“Ngất ngưởng” trong công danh sự nghiệp:
Tiểu kết: Bằng giọng thơ trang trọng, đoạn thơ mở đầu đã cho thấy:
Sở dĩ t/g ngất ngưởng được là bởi ông hơn người ở cái đa tài & dám nhìn công danh bằng cái nhìn khinh bạc của 1 kẻ sĩ chơi ngông vượt ra ngoài khuôn khổ của các nhà nho đương thời
* Hoàn cảnh sáng tác:
* Thể loại: Hát nói
* Nhan đề:
* Bố cục:
2. “Ngất ngưởng” trong phong cách sống
BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Vũ trụ nội mạc phi phận sự
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng.
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.
Lúc bình Tây cờ đại tướng,
Có khi về phủ doãn Thừa Thiên.

Đô môn giải tổ chi niên,
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng.
Kìa núi nọ phau phau mây trắng,
Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi.
Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì,
Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng.
Được mất dương dương người thái thượng
Khen chê phơi phới ngọn đông phong.
Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng,
Không phật, không tiên, không vướng tục.
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú,
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung,
Trong triều ai ngất ngưởng như ông!
=> Thời làm quan:
Ý thức về Tài năng, Công danh
=> Khi xa lánh vòng danh lợi, rời khỏi chốn quan trường:
Ngất ngưởng trong cách sống