Tuần 4. Bài ca ngất ngưởng

BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
NGUYỄN CÔNG TRỨ
BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
I.Tìm hiểu chung:
1.Tác giả:
-NCT là một người đầy tài năng và nhiệt huyết trên rất nhiều lĩnh vực hoạt động xã hội, từ văn hoá, kinh tế đến quân sự.
-Con đường làm quan của ông nhiều thăng trầm, bị thăng giáng thất thường. Có lúc làm Tổng đốc nhưng có khi bị đày làm lính thú.
-Sáng tác của NCT hầu hết bằng chữ Nôm. Thể loại ưa thích của ông là hát nói.
BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
2.Tác phẩm:
-Ngất ngưởng là trạng thái chênh vênh, nghiêng ngả của một sự vật đặt trên cao và ở vị trí không vững vàng. "Bài ca ngất ngưởng" là khúc hát ngạo nghễ, ngang tàng của một người đầy tài năng, ý chí và cá tính, song cũng rất tài tử, phóng túng. Đó là sự khẳng định bản lĩnh con người trong khuôn khổ của xã hội phong kiến chuyên chế gò bó, chật hẹp.
BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
II.D?C- Hi?U VAN B?N:
1.Phong cách sống ngất ngưởng của NCT:
a.Cơ sở nảy sinh lối sống ngất ngưởng (6 câu đầu):
-Không phải kẻ nào cũng có thể sống theo lối ngất ngưởng. Đó phải là những người rất đặc biệt, bởi họ có những phẩm chất ít người sánh bằng:
-Trước hết, đó phải là người có ý chí phi thường, có ý thức trách nhiệm về vai trò của mình trong xã hội, thậm chí trong vũ trụ. Họ coi tất cả mọi việc trong trời đất là phận sự của mình.
ĐỀN THỜ NGUYỄN CÔNG TRỨ
BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Thứ hai, họ là những người có tài năng xuất chúng, thể hiện trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Với NCT, tài năng thể hiện ở lĩnh vực văn hoá (khi thủ khoa), quân sự (khi tham tán, lúc Bình Tây cờ đại tướng), chính trị, kinh tế (Tổng đốc đông, Phủ Doãn Thừa Thiên). Chính NCT đã đúc kết: "Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng".

BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
Chính tài năng và ý chí phi thường đó đã giúp họ thoát ra khỏi những khuôn khổ chật hẹp thông thường để tung hoành trong thiên hạ, lập được những chiến công lớn lao. Họ luôn có phong thái ung dung, tự tin và kiêu hãnh với phẩm chất của mình. Đó là cơ sở để tạo ra phong cách sống ngất ngưởng
BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
b. Biểu hiện của lối sống ngất ngưởng:
-Khi làm quan, còn chịu vòng kiểm toả, phong cách ngất ngưởng bị bó hẹp, chủ yếu thể hiện ở phong thái ung dung, tự tin, kiêu hãnh. Nhưng khi về hưu, phong cách đó càng có dịp được thể hiện.
+Trước hết, biểu hiện ở lối hành xử khác thường, ngược đời, đề cao ý muốn cá nhân, không quan tâm tới thiên hạ : Thiên hạ cưỡi ngựa còn ông cưỡi bò; thiên hạ giữ thái độ tôn kính khi lên chùa, còn ông lại dẫn theo đôi cô đầu, với thái độ rất thản nhiên (đủng đỉnh); từng mang kiếm cung ra trận diệt giặc nhưng ông vẫn tự coi mình là người từ bi,. Hành động của ông nhiều khi ngang tàng, thái quá, đi ra ngoài khuôn khổ, nhưng đó là biểu hiện của khát vọng được tự do, giải phóng cá tính và cảm xúc.
BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
+Sau đó, thể hiện ở phong thái thoát tục. Ông không để mình bị vướng vào những chuyện thị phi của thiên hạ. Chuyện được mất, khen chê là vấn đề hệ trọng với người khác, nhưng ông lại coi nhẹ như không: "Được mất dương dương người thái thượng/ Khen chê phơi phới ngọn đông phong". Trong khi đó, cái ông quan tâm chính là những thú vui tao nhã, cách hưởng thụ cuộc sống thanh cao: "Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng". Đó là điều thiên hạ nói chung và kẻ phàm tục không thể theo kịp.
BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
+Nhưng ngất ngưởng không có nghĩa là thoát li hoàn toàn khỏi mối ràng buộc với xã hội. NCT tự nhận là không vướng tục nhưng cũng không thành Phật, thành Tiên. Vậy điều gì đã giữ ông lại với trần thế? Đó chính là ý thức trách nhiệm của cá nhân với cộng đồng, của một trang nam nhi với quốc gia, dân tộc. Phân đầu bài thơ, ông đã nói lí tưởng của mình: "Vũ trụ nội mạc phi phận sự". Phần cuối ông nói cụ thể hơn: "Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú/ Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung.
→ Dï phãng tóng, ngang tµng, ph¸ vì khu«n khæ ®¹o ®øc nh­ng «ng vÉn gi÷ cho m×nh mét vÎ ®Ñp trong nh©n c¸ch. §ã chÝnh lµ lßng trung thµnh víi triÒu ®¹i, hÕt m×nh v× quèc gia. §iÒu ®ã khiÕn cho lèi sèng ngÊt ng­ëng cña «ng trë thµnh mét phong c¸ch, mét b¶n lÜnh ®¸ng kÝnh träng.
BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
2.Nghệ thuât:
-Đặc sắc nghệ thuật hát nói: tự do, phóng khoáng trong vần nhịp, số câu, số chữ, ngôn từ có sự kết hợp giữa chữ Hán và Nôm một cách linh hoạt. Chính vì thế, thể hát nói rất phù hợp với những tác giả có phong cách như NCT.
TAM QUAN ĐỀN THỜ NGUYỄN CÔNG TRỨ
BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
III- T?NG K?T
Bai tho da th? hi?n phong cách sống bản lĩnh cá nhân (được gọi là ngất ngưởng) của NCT trong khuôn khổ xã hội phong kiến chuyên chế, thong qua ngh? thu?t hat noi t? do, phong khoang, linh ho?t ma�sau s?c tinh t?.
PHẦN MỘ NGUYỄN CÔNG TRỨ
BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
IV.Củng cố:
-Phân tích cách sống ngất ngưởng của NCT thể hiện qua tác phẩm "Bài ca ngất ngưởng". Chỉ ra điểm hạn chế và tích cực trong quan niệm và phong cách sống đó./.
BIA TƯỞNG NiỆM NGUYỄN CÔNG TRỨ