Tuần 4. Bài ca ngất ngưởng

NGUYỄN CÔNG TRỨ
(1778-1858).
Biệt hiệu: Hi Văn
Quê: Làng Uy Viễn- Nghi Xuân- Hà Tĩnh.
Văn võ toàn tài, cốt cách tài tử phong lưu, giàu chí khí, cá tính mạnh mẽ.
Con đường làm quan nhiều thăng trầm.
Là nhà nho tài tử trung thành với lí tưởng “trí quân, trạch dân”, sống phóng khoáng, bản lĩnh.
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
Sáng tác chủ yếu bằng chữ Nôm.
Sở trường: thể hát nói.
Góp phần quan trọng vào việc phát triển thể loại hát nói.
Là một điệu của ca trù.
Không bị gò bó bởi niêm luật.
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác
b. Thể loại hát nói
Khi tác giả đã cáo quan về hưu
Thể hát nói
- Thể thơ dân tộc
- Đặc điểm:
+ Vần, luật tự do, phóng khoáng
+ Số tiếng trong câu: Không cố định
+ Số câu trong bài: Biến đổi tùy theo nội dung

Vũ trụ nội mạc phi phận sự,
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng.
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.
Lúc bình Tây cờ đại tướng,
Có khi về phủ doãn Thừa Thiên.
Đô môn giải tổ chi niên,
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng.
Kìa núi nọ phau phau mây trắng,
Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi.
Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì,
Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng.
Được mất dương dương người thái thượng
Khen chê phơi phới ngọn đông phong.
Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng,
Không phật, không tiên, không vướng tục.
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú,
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung,
Trong triều ai ngất ngưởng như
Bài
Ca
Ngất
Ngưởng
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
HÁT CA TRÙ “Bài ca ngất ngưởng”- Nguyễn Công Trứ
ở nơi cao, không vững, lắc lư ngả nghiêng.
NGẤT NGƯỞNG
Thái độ sống ngất ngưởng?
1. BỐ CỤC
Từ câu 1 đến 6
Từ câu 7
đến 16
Còn lại
Lối sống ngất ngưởng ở chốn quan trường
Lối sống ngất ngưởng khi về hưu
Tự tổng kết, đánh giá về mình
2. Từ câu 1 đến câu 6: Lối sống ngất ngưởng ở chốn quan trường
* 2 câu đầu:
Vũ trụ nội mạc phi phận sự
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng
- “Trong vũ trụ, không có việc gì không phải là việc của ta”.
 tuyên ngôn trang trọng cho quan niệm sống tích cực, sẵn sàng thi thố tài năng, gánh vác việc đời.
- Ông Hi Văn tài bộ.
cách tự xưng tên (Hi Văn) là cách nói của con người tự tin, ý thức rõ về tài năng và nhân cách của mình.
- Hình ảnh vào lồng
 công danh không chỉ là vinh mà còn là nợ, là một điều kiện để thực hiện hoài bão vì dân vì nước.
 dẫu biết chốn quan trường gò bó, ông vẫn tự nguyện đem tự do, tài năng của mình cống hiến cho đất nước.
ẩn dụ cho quãng đời làm quan.
* 4 câu tiếp:
- Điệp từ “khi” kết hợp với liệt kê các danh vị cao quý.
- Sử dụng nhiều từ Hán Việt mang sắc thái trang trọng.
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng
Lúc bình Tây, cờ đại tướng
Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên.
Tự hào về con đường công danh
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng
“ngất ngưởng” là từ tự khen, tự đánh giá cao tài năng, nhân cách của mình
Hình ảnh người quân tử sống bản lĩnh, tự tin vào tài năng, kiên trì thực hiện lí tưởng vì dân vì nước.
3. Từ câu 7 đến câu 16: Lối sống ngất ngưởng khi về hưu
* Ngày về hưu:
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng
* Đi lên chùa:
Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì
* Thái độ sống:
Được mất dương dương người thái thượng
Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng
Hình ảnh một “ông ngất ngưởng” với lối sống tự do theo ý thích, muốn làm những điều trái khoáy, vượt lên trên những chuẩn mực thông thường nhưng dựa trên bản lĩnh, nhân cách của bản thân
4. 3 câu kết: Tự đánh giá về bản thân
So sánh mình với các danh tướng thời xưa để khẳng định tài năng và lòng trung thành với vua.
So sánh mình với các vị quan trong triều để nhấn mạnh sự khác biệt về thái độ và quan niệm sống.
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung
Trong triều ai ngất ngưởng như ông.
NGẤT NGƯỞNG
Thái độ sống đề cao bản lĩnh cá nhân, sống có trách nhiệm, nhân cách, muốn vượt ra khỏi những khuôn khổ, ràng buộc của xã hội phong kiến.