Tuần 4. Bài ca ngất ngưởng

Lớp 11C chào mừng quý Thầy, Cô!
Ngày ba bữa, vỗ bụng rau bình bịch, người quân tử ăn chẳng cầu no,
Đêm năm canh, an giấc ngáy kho kho, đời thái bình cửa thường bỏ ngỏ.
Ấm trà góp lá bàng lá vối, pha mùi chát chát chua chua,
Miếng trầu têm vỏ mận vỏ dà, buồn miệng nhai nhai nhổ nhổ.

(Hàn nho phong vị phú, Nguyễn Công Trứ)
Nguyễn Công Trứ
Hành tẩu ở Quốc sử quán
Tri huyện Đường Hào
(Hải Dương)
Tư nghiệp Quốc sử quán
Tham tán quân vụ, Binh bộ thị lang
Thừa thiên Phủ Thừa
Tham tri bộ hình
Hữu Tham tri bộ binh
Tổng đốc Hải An
Binh bộ Thượng thư
Chủ sự bộ hình
Lính thú Quảng Ngãi
Nhiều thăng trầm,
đầy bản lĩnh,
ở cương vị nào cũng
chu tất mọi việc
Thanh liêm,
chính trực,
vì nước vì dân
28
năm
làm
quan
Tri huyện
Về hưu (quan tam phẩm)
- Quân sự: dẹp giặc an dân ( Khởi nghĩa Phan Bá Vành, Nông Văn Vân, giặc Khách, giặc Xiêm)
- Kinh tế: chiêu mộ dân nghèo, đắp đê lấn biển, khai hoang lập ấp (huyện Kim Sơn – Ninh Bình, huyện Tiền Hải – Thái Bình)
“Đặc địa sinh từ, Đông Ấp nhất bách niên kỷ niệm,



Kình thiên trụ thạch, Hồng Sơn thiên vạn
cổ
tề cao”


(Trên đất dựng sinh từ, làng Đông Ấp trăm năm kỷ niệm,
Giữa trời trơ cột đá, ngọn Hồng Sơn muôn thưở sánh cao)
- Quân sự: dẹp giặc an dân ( Khởi nghĩa Phan Bá Vành, Nông Văn Vân, giặc Khách, giặc Xiêm)
- Kinh tế: chiêu mộ dân nghèo, đắp đê lấn biển, khai hoang lập ấp (huyện Kim Sơn – Ninh Bình, huyện Tiền Hải – Thái Bình)
- Văn học: góp phần quan trọng vào việc phát triển thể hát nói
“Cái thể ca trù nhờ phép thần của Nguyễn Công Trứ đã trở nên một thể cách hoàn toàn Việt Nam, …” (Lưu Trọng Lư).
“Ông (NCT) có công làm cho Hát nói trở thành một thể thơ hoàn chỉnh, linh hoạt, đồng thời ông cũng có công mở rộng nội dung của nó… Dưới bàn tay tài hoa của nhà thơ, thể hát nói từ giã các hành viện của ả đào để bước lên đài danh dự của những thể thơ truyền thống của dân tộc”
(Nguyễn Lộc )
Hát ca trù, xưa và nay
Hồng Hồng Tuyết Tuyết
Mới ngày nào còn chưa biết chi chi
Mười lăm năm thấm thoát có xa gì
Ngoảnh mặt lại đã tới kỳ tơ liễu
Khổ đầu
( 4 câu)
Khổ giữa
( 4 câu)
Hồng Hồng Tuyết Tuyết (Dương Khuê)
Ngã lãng du thời khanh thượng thiếu
Khanh kim hứa giá, ngã thành ông
Cười cười nói nói sượng sùng,
Mà bạch phát với hồng nhan chừng ái ngại
Riêng một thú Thanh Sơn đi lại
Khéo ngây ngây dại dại với tình
Đàn ai một tiếng dương tranh?
Khổ cuối
( 3 câu)
Vũ trụ nội mạc phi phận sự
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng
Lúc Bình Tây cờ Đại tướng,
Có khi về Phủ Doãn Thừa Thiên.
Đô môn giải tổ chi niên,
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng
Kìa núi nọ phau phau mây trắng,
Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi.
Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì,
Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng.
Được mất dương dương người thái thượng,
Khen chê phơi phới ngọn đông phong.
Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng,
Không Phật, không tiên, không vướng tục.
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú,
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung,
Trong triều ai ngất ngưởng như ông!
“Ngất ngưởng” khi cáo quan, về hưu
“Ngất ngưởng” khi tự đánh giá tổng kết cuộc đời
“Ngất ngưởng” chốn quan trường
Bài ca
ngất ngưởng
Khổ đầu ( 6 câu):
“Ngất ngưởng” chốn quan trường
Khổ giữa ( 11 câu):
“Ngất ngưởng” khi cáo quan về hưu
Khổ cuối ( 3 câu):
“Ngất ngưởng” tổng kết lại cuộc đời
Vũ trụ nội mạc phi phận sự,
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng.
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.
Lúc bình Tây cờ đại tướng,
Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên.
Đô môn giải tổ chi niên,
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng.
Kìa núi nọ phau phau mây trắng,
Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi.
Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì,
Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng.
Được mất dương dương người thái thượng,
Khen chê phơi phới ngọn đông phong.
Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng,
Không Phật, không tiên, không vướng tục.
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú,
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung.
Trong triều ai ngất ngưởng như ông!
“Ngất ngưởng” khi cáo quan, về hưu
“Ngất ngưởng” khi tự đánh giá tổng kết cuộc đời
“Ngất ngưởng” chốn quan trường
Vũ trụ nội mạc phi phận sự
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng
Lúc bình Tây cờ đại tướng
Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên.
Đô môn giải tổ chi niên,
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng
Kìa núi nọ phau phau mây trắng
Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi
Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì
Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng
Được mất dương dương người thái thượng
Khen chê phơi phới ngọn đông phong
Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng
Không Phật, không tiên, không vướng tục.
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung
Trong triều ai ngất ngưởng như ông.
Bài ca
ngất ngưởng
Vũ trụ nội mạc phi phận sự,
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng.
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.
Lúc bình Tây cờ đại tướng
Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên.
Vũ trụ nội mạc phi phận sự
Vũ trụ chức phận nội
Đấng trượng phu một túi kinh luân. 
(Phận sự làm trai)
Vòng trời đất dọc ngang, ngang dọc.
Nợ tang bồng vay trả, trả vay.
Chí làm trai Nam, Bắc, Đông, Tây,
Cho phỉ sức vẫy vùng trong bốn bể.
(Chí làm trai)
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.
Lúc Bình Tây cờ Đại tướng,
Có khi về Phủ Doãn Thừa Thiên.
- Thủ khoa: đỗ đầu Giải Nguyên kì thi Hương năm 1819 trường Nghệ An.
- Tham tán: đứng đầu đội quan văn tham chiến (Tham tán đại thần đi dẹp loạn ở Cao Bằng)
- Tổng đốc Đông: đứng đầu tỉnh (hoặc vài tỉnh) - Tổng đốc Hải Dương và Quảng Yên.
- Bình Tây, đại tướng : đứng đầu đội quân trấn Tây - thời kì hoạt động quân sự ở phía Tây.
- Phủ doãn Thừa Thiên: chức quan đầu tỉnh có Kinh đô (ở đây là phủ Thừa Thiên)
Khi
Thủ khoa
Tham tán
Tổng đốc
Đại tướng
Phủ doãn
học vị
chức tước
chiến tích
tay ngất ngưởng
Bình Tây
Cách Nguyễn Công Trứ khoe tài, khoe danh vị có khiến cho người ta cảm thấy khó chịu không? Vì sao?
Từ bản tự thuật về cuộc đời “ngất ngưởng” ở chốn quan trường của Nguyễn Công Trứ, em rút ra bài học gì cho thanh niên hiện nay?
Lớp 11C kính chào quý Thầy, Cô!