Tuần 4. Bài ca ngắn đi trên bãi cát (Sa hành đoản ca)

Bài Ca Ngắn
Đi Trên Bãi Cát
( Sa hành đoản ca)

Cao Bá Quát
I.Tác giả: Cao Bá Quát (1809 - 1855)
? Cao B� Qu�t t? Chu Th?n, hi�? M?n Du?ng, C�c Hi�n
? Qu� qu�n : huy?n Gia L�m, t?nh B?c Ninh (nay thu?c qu?n Long Bi�n, H� N?i)
? T?ng tham gia cu?c kh?i nghia ch?ng tri?u dình nh� Nguy?n v� m?t v�o nam 1855 trong m?t tr?n d�nh.
? Du?ng thi c? l?n d?n, ch? d? c? nh�n v�o nam 1831, nhi?u l?n v�o kinh dơ Hu? thi H?i nhung khơng d?.
? L� nh� tho cĩ t�i nang, b?n linh v� cĩ c� tính.
? Tho van ơng b?c l? th�i d? ph� ph�n m?nh m? ch? d? phong ki?n trì tr?, b?o th? v� ch?a d?ng tu tu?ng khai s�ng cĩ tính ch?t t? ph�t, ph?n �nh nhu c?u d? m?i c?a x� h?i Vi?t Nam trong giai do?n gi?a th? k? XIX.
? Tác giả là một người có nhân cách cứng cỏi và có tư tưởng tiến bộ tích cực so với xã hội đương thời.
II .Bài thơ : Bài ca ngắn đi trên bãi cát ( Sa hành đoản ca)
1/Hồn cảnh sáng tác: Du?c l�m trong nh?ng l?n di thi H?i qua c�c t?nh mi?n Trung d?y c�t tr?ng nhu Qu?ng Bình, Qu?ng Tr?.
2/ Thể loại: C? th? (ca v� h�nh - m?t th? lo?i van h?c c? c?a Trung Qu?c, du?c ti?p nh?n v�o VN tuong d?i s?m v� cĩ nh?ng dĩng gĩp cho s? ph�t tri?n c?a VH nu?c nh�) cĩ tính ch?t t? do phĩng khống, khơng gị bĩ v? s? c�u, d? d�i c?a c�u, ni�m lu?t, b?ng tr?c, v?n di?u
I.Tìm hiểu chung
Em hãy nêu:
Những nét chính về tác giả Cao Bá Quát
Bài ca ngắn đi trên cát ra đời trong hoàn cảnh nào
Bài thơ được làm theo thể loại nào
Bút tích của Cao Bá Quát
Một số tác phẩm tiêu biểu:
+Độc dạ cảm hoài
+Hàn dạ tức sự
+Phạn xá cảm tác
+Tài hoa là nợ
+ Xuân dạ độc thư
Bài thơ có 16 câu dài ngắn khác nhau, các vần bằng trắc, nhịp điệu tiết tấu biến hoá tạo điều kiện cho việc diễn tả tâm trạng có nhiều thay đổi của TG
Năm 1831, CBQ đỗ cử nhân. Để thi tiến sĩ, cần vào kinh đô Huế. Do vậy, ông đã nhiều lần đi Huế để thi Hội. Hành trinh đi qua nhiều tỉnh miền trung như Quảng Bình, Quảng Trị có nhiều bãi cát trắng mênh mông. Bởi thế hình ảnh bãi cát sớm đi vào thơ ca:
Bốn bề bát ngát xa trông
Cát vàng cồn nọ, bụi hồng dặm kia
(Truyện Kiều)
II. Đọc-hiểu văn bản
- Ý nghĩa tả thực
+ Bãi cát dài - lại dài
+ Đi một bước – lùi một bước
+ Đứng làm chi trên bãi cát
→ Hình ảnh bãi cát dài mênh mông bãi cát này nối tiếp bãi cát khác, gợi ra một con đường như bất tận, mờ mịt, vô vàn gian lao vất vả, đầy thử thách.
- Ý nghĩa tượng trưng
Con đường công danh của tác giả.
+ Bãi cát
Đường đời bế tắc đối với tầng lớp trí thức trong xã hội phong kiến .
→ Bãi cát là hình ảnh tượng trưng về con đường đời, con đường công danh nhọc nhằn của tác giả và của biết bao trí thức đương thời .
1. Hình ảnh bãi cát và con đường
2. Hình ảnh người đi đường và tâm sự của tác giả
Hình ảnh người đi đường:
Không học – tiên ông phép ngủ
Trèo đèo, lội suối - giận khôn vơi!
→ Thể hiện nỗi chán nản của tác giả vì tự mình hành hạ mình theo đuổi công danh.
tất tả
+ Danh lợi say (nhiều), tỉnh (ít)
ngược xuôi
→ Sự cám dỗ của bả công danh đối với người đời. Nhận định mang tính khái quát về những kẻ ham danh lợi đều phải chạy ngược xuôi nhọc nhằn được nhà thơ minh họa bằng hình ảnh người đời thấy ở đâu có quán rượu ngon đều đổ xô đến, mấy ai tỉnh táo thoát khỏi sự cám dỗ của rượu. Danh lợi cũng là một thứ rượu làm say người.
Tâm sự của tác giả
+ Có nên đi tiếp
+ Hay từ bỏ
+ Nếu đi tiếp – không biết phải đi thế nào
+ Tính sao đây?
→ Những câu hỏi, những câu cảm thán thể hiện nỗi lòng, sự băn khoăn, phân vân trong lòng tác giả. Nỗi bế tắc và tuyệt vọng phủ trùm lên cả người đi cả bãi cát dài.
→ Thể hiện mâu thuẫn giữa lí tưởng khát vọng sống cao đẹp với hiện thực đen tối mù mịt. Từ đó tác giả nhận thấy cần phải thoát khỏi vòng danh lợi vô nghĩa; cần phải từ bỏ lối thi cử truyền thống là đỗ đạt để làm quan. Tầm tư tưởng cao của Cao Bá Quát chính là ở chỗ đã nhận thấy rõ tính chất vô nghĩa của lối học khoa cử, của con người công danh theo lối cũ.
Nghệ thuật: Hình tượng người đi đường không đơn nhất mà đa chiều: Khi thì như một khách thể, khi lại như một người đối thoại, khi lại như một chủ thể tự hiện, thậm chí có khi lại cho ẩn chủ thể rất phù hợp với việc trình bày những tâm trạng thái độ khác nhau khi đứng trước những hoàn cảnh khác nhau. Bên cạnh việc kết hợp với những câu hỏi cảm thán
Nhịp điệu trong bài thơ được tạo nên bởi những yếu
+ Sự thay đổi độ dài của các câu thơ
+ Cách ngắt nhịp khác nhau của các câu thơ:
2/3 (trường sa /phục trường sa), 3/5 (quân bất học / tiên gia mỹ thụy ông), 4/3 (phong tiền tửu điếm / hữu mỹ tửu)
- Từng cặp đối xứng với số lượng chữ không đều : 5 chữ, 7 chữ, 8 chữ
→ Tạo nên nhịp điệu của bài thơ diễn đạt sự gập ghềnh, trục trặc của những bước đi trên bãi cát dài, tượng trưng cho con đường công danh đáng chán ghét.
Nhịp điệu trong bài thơ được tạo nên bởi những yếu tố nào? Nó có ý nghĩa gì trong việc thể hiện cảm xúc, suy tư của tác giả?
III.Tổng kết bài học
Bài ca ngắn đi trên cát thể hiện tâm trạng bi phẫn của kẻ sĩ trước đường đời bế tắc, hiểm trở, mờ mịt, phản ánh một xã hội đen tối, đầy hiểm họa đối với người tài hoa, đánh dấu sự thức tỉnh, nhìn lại con đường công danh truyền thống. Những câu hỏi, những câu cảm thán, nhịp điệu của bài thơ góp phần diễn tả thành công những cảm xúc suy tư của nhân vật trữ tình về con đường danh lợi gập ghềnh, trắc trở.
1. Ý nào sau đây không nói về đặc điểm nổi bật của con người Cao Bá Quát?
A. Có thái độ sống ngất ngưởng, ngông ngạo, khinh bạc
B. Có tài cao, nổi tiếng hay chữ, viết chữ đẹp
C. Có khí phách hiên ngang, tư tưởng tự do, phóng khoáng
D. Có uy tín lớn trong giới tri thức, được tôn vinh như bậc "thánh".
2. Ý nào không phải là mục đích của tác giả khi thể hiện hình tượng người đi trên bãi cát dài một cách đa chiều trong bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát của Cao Bá Quát?
A. Để chứng tỏ người đi trên bãi cát dài - tác giả là người có suy nghĩ toàn diện sâu sắc
B. Để trình bày những suy nghĩ khác nhau của người đi trên bãi cát dài trước những vấn đề bức bối đang đặt ra.
C. Để người đi trên bãi cát dài hiểu rõ mình hơn, từ đó tìm cho mình một con đường đúng đắn nhất
D. Để trình bày những tâm trạng, thái độ khác nhau của người đi trên bãi cát dài khi đứng trước các hoàn cảnh khác nhau.