Tuần 4. Bài ca ngắn đi trên bãi cát (Sa hành đoản ca)

Tiết 30: Đọc hiểu văn bản
Bài ca ngắn đi trên bãi cát
(Sa hành đoản ca)
Cao Bá Quát
I - Tìm hiểu chung
1 – Tác giả
2 – Tác phẩm
II - Đọc hiểu văn bản
1 – Hình tượng bãi cát dài
2 – Hình tượng người lữ khách
3 – Tâm sự của tác giả

III - Tổng kết
?

Phần tiểu dẫn trong sách giáo khoa cung cấp cho em những thông tin nào về nhà thơ Cao Bá Quát ?
Tác giả Cao Bá Quát
+ Cao Bá Quát (1809 ? – 1855), tự Chu Thần, hiệu Cúc Đường, Mẫn Hiên
+ Quê : Phú Thị, Gia Lâm, Bắc Ninh
+ Cao Bá Quát là người có tài năng và bản lĩnh
+ Ông hi sinh trong cuộc khởi nghĩa chống chế độ phong kiến nhà Nguyễn
Bút tích Cao Bá Quát
Phần mộ của Cao Bá Quát
?

Em hẵy cho biết vài nét về sự nghiệp sáng tác của Cao Bá Quát ?
Sự nghiệp sáng tác
+ Cao Bá Quát chủ yếu sáng tác bằng chữ Hán
+ Nội dung sáng tác:
Phê phán chế độ phong kiến bảo thủ lạc hậu

Tư tưởng và nhu cầu đổi mới của xã hội Việt Nam thế kỉ XIX


Một số công trình nghiên cứu về Cao Bá Quát

?

Hãy cho biết hoàn cảnh sáng tác của bài thơ ?
Bài thơ "Bài ca ngắn đi trên bãi cát`
+Hoàn cảnh sáng tác : Được làm trong những lần Cao Bá Quát đi thi hội qua các vùng đầy cát trắng như Quảng Bình, Quảng Trị
+ Thể loại: Thể hành - Tự do, phóng khoáng, không gò bó về số câu, độ dài câu, niêm luật, bằng trắc, vần điệu
Bãi cát ở Quảng Bình
Bãi cát ở Quảng Bình
Hình tượng bãi cát dài
* Ý nghĩa tả thực
?

Nhà thơ đã sử dụng những chi tiết nghệ thuật nào để miêu tả đặc điểm bãi cát ?
+ Điệp ngữ : “Bãi cát dài”
+ Động từ tình thái : “Lại”
+ Từ hô gọi : “Ơi”
Bãi cát dài nối tiếp nhau vô tận
+ Hình ảnh đối lập : “Đi một bước” >< “Lùi một bước”

Sự khó khăn, mệt mỏi, bất lực khi đi trên cát
=>
=>
Hình ảnh con đường đi trên cát mờ mịt, khó khăn, gian lao, vất vả.
Ý nghĩa tượng trưng
?

Tác giả gửi gắm triết lý gì về cuộc đời thông qua hình tượng bãi cát ?
*
Hình ảnh bãi cát là hình ảnh ẩn dụ
Đường đời : luôn có nhiều chông gai thử thách
Con đường công danh trắc trở,bế tắc của tác giả cũng như tầng lớp trí thức trong xã hội phong kiến
Bãi cát
Hình tượng người lữ khách
?
Những chi tiết nghệ thuật nào nói lên dáng điệu và tâm trạng của lữ khách khi đi trên cát?
+ Hình ảnh đối lập : “Đi một bước” >< “Lùi một bước”
+ “Nước mắt rơi”
+ “ Mặt trời đã lặn, chưa dừng được”
+ “Không học được tiên ông phép ngủ
Trèo non, lội suối giận khôn vơi”
=>
Bất lực, chán nản, mệt mỏi
=>
Trách móc , hờn giận
Hành trình trên cát
Hành

trình

trên

cát
Tâm trạng lữ khách : Oán giận, bất lực, mệt mỏi, chán nản, bế tắc
Trên con đường theo đuổi lý tưởng, hoài bão về công danh sự nghiệp
Trên bãi cát mênh mông, vô tận, khó đi mà trời sắp tối
Tâm sự của tác giả
?

Tác giả suy nghĩ như thế nào về “phường danh lợi” ?
+ Tất tả trên đường đời
+ Say vô số
+ Tỉnh bao người
Danh lợi cũng như rượu, mấy ai tỉnh táo thoát khỏi cám dỗ
Những kẻ ham danh lợi đều phải ngược xuôi, bôn tẩu nhọc nhằn
Chán ghét con đường mưu cầu danh lợi tầm thường

Vì sao tác giả có suy nghĩ và thái độ như vậy ?
?
Nguyên nhân :

+ S? kh?ng ho?ng v� khơng h?p th?i c?a lí tu?ng Nho gi�o
+ S? xu?ng c?p, th?i n�t, b?o th?, trì tr? c?a ch? d? phong ki?n v� tri?u d?i nh� Nguy?n cu?i th? k? XIX
Cao Bá Quát thấy rõ


Tâm trạng của tác giả hiện lên như thế nào trong 7 câu thơ cuối ?
?
+“Đường bằng mờ mịt”
+ “Đường ghê sợ còn nhiều”

+ Câu cảm thán “Bãi cát dài ơi!”
+ Câu hỏi “Tính sao đây? ”, “Đâu ít ?”
Ý thức được sự khó khăn phía trước trên đường đi và đường đời
Băn khoăn, phân vân, bối rối, khủng hoảng, lo sợ
+ Đường cùng
+ Núi muôn trùng
+ Sóng dào dạt
Bế tắc và tuyệt vọng, không lối thoát
Cuộc đời rộng lớn, sôi động, đẹp đẽ đanh thôi thúc con người tìm đường đi mới

Mâu thuẫn giữa lí tưởng sống cao đẹp với hiện thực cuộc sống quẩn quanh, mờ mịt, bế tắc

Tư tưởng của Cao Bá Quát thể hiện như thế nào trong câu thơ cuối “Anh đứng làm chi trên bãi cát ?
?
"Anh đứng làm chi trên bãi cát ?"
+ Không thể mãi đi trên bãi cát mà phải tìm con đường khác
+ Nhận thấy rõ tính chất vô nghĩa của con người khoa cử
+ Lên án và đấu tranh với cái bảo thủ, trì trệ
+ Phải từ bỏ lối thi cử truyền thống thoát, khỏi vòng danh lợi vô nghĩa
+ Khát khao và kêu gọi thúc giục vươn tới cái mới, tích cực tiến bộ
Bài thơ thể hiện sự chán ghét của cao Bá Quát với con đường mưu cầu danh lợi tầm thường và khát khao đổi mới cuộc sống trong hoàn cảnh xã hội nhà Nguyễn bảo thủ, trì trệ
Là một bài hành đặc sắc:
+ Kết cấu và nhịp điệu tự do, phóng khoáng thể hiện được sự trắc trở, khó khăn của con đường đi.
+ Hình tượng thơ độc đáo, sáng tạo, đa nghĩa thể hiện rõ tư tưởng của tác giả
Giá trị nghệ thuật
Giá trị nội dung
Bài tập trắc nghiệm
1)
Trong bài thơ “Bài ca ngắn đi trên bãi cát” nhà thơ đã xây dựng được hình tượng thơ độc đáo, sáng tạo. Đó là hình tượng nào sau đây :
A – Ông tiên có phép ngủ kĩ
B – Hạng người danh lợi
C – Hương thơm quán rượu
D – Bãi cát và lữ khách
Bài tập trắc nghiệm
2)
Câu thơ cuối thể hiện tư tưởng gì của Cao Bá Quát ?
A - Sự phân vân, băn khoăn của con người trước sự gian nan, khó khăn của đường đời
C - Sự bất lực của con người, không muốn tìm con đường mới để tiếp tục đi
B – Khát khao tìm con đường đi mới để thay đổi cuộc sống
Bài tập trắc nghiệm
3)
Tại sao nói “Bài ca ngắn đi trên bãi cát thể hiện tầm nhìn xa, rộng, vượt thời đại của Cao Bá Quát ?
A – Vì tác giả nhận thấy rõ tính chất vô nghĩa của lối học khoa cử, con đường công danh theo lối cũ, từ đó khát khao sự đổi mới
C – Vì tác giả đã phê phán học thuật, khoa cử và chính sự nhà Nguyễn
B – Vì tác giả đã chán ghét con đường mưu cầu danh lợi tầm thường và nhận thức rõ bản chất của hạnh người danh lợi
D – Vì tác phẩm như lời báo hiệu cho hành động phản kháng chống lại triều đình của Cao Bá Quát
Bài tập về nhà
Hình ảnh bãi cát được miêu tả như thế nào? Hình ảnh đó biểu tượng cho điều gì ?
Tâm trạng của người lữ khách khi đi trên bãi cát là gì? Hãy cho biết tầm tư tưởng của cao Bá Quát thể hiện qua tâm trạng đó ?
Tại sao tác giả đang đi trên đường mà lại ca khúc đường cùng ? Tác giả gửi gắm điều gì qua câu thơ cuối?
Tại sao tác giả có khi tự xưng là “khách” (khách tử) có khi lại xưng là “ta” (ngã tử)? Cách xưng hô này nói lên điều gì ?
Phân tích ý nghĩa nhịp điệu bài thơ đối với việc diễn tả cảm xúc và suy tư của nhân vật trữ tình?