Tuần 32. Luyện tập vận dụng kết hợp các thao tác lập luận

Làm văn:


Luyện tập vận dụng
kết hợp các thao tác lập luận
CÁC THAO TÁC LẬP LUẬN
I. ôn tập kiến thức
1. Giải thích
C. Dùng những bằng chứng ( dùng dẫn chứng và lí lẽ) chân thực, đã được thừa nhận để chứng tỏ đối tượng.

2. Phân tích
A. Là cắt nghĩa ( dùng lí lẽ và dẫn chứng) một sự vật, hiện tượng, khái niệm để người khác hiểu rõ, hiểu đúng vấn đề.
3. Chứng minh
B. Là chia nhỏ đối tượng thành nhiều yếu tố bộ phận để xem xét một cách toàn diện giá trị nội dung, hình thức của đối tượng.
F. Là bàn bạc, đánh giá, nhận xét một vấn đề (hiện tượng)
5. Bác bỏ
D. Là đối chiếu giữa hai hay nhiều sự vật để chỉ ra sự giống và khác nhau.
6. Bình luận
E. Dùng lí lẽ và chứng cứ để gạt bỏ những quan điểm, ý kiến sai lệch hoặc thiếu chính xác.
4. So sánh
1. Giải thích

ĐỐI CHIẾU
2. Phân tích
3. Chứng minh
5. Bác bỏ
THUYẾT PHỤC
6. Bình luận
KHÁM PHÁ
4. So sánh
TIN
HIỂU
ĐÁNH GIÁ
dẫn chứng và lí lẽ
lí lẽ và dẫn chứng
cùng bình diện, tiêu chí
Lí lẽ loại bỏ ý kiến sai
Chia tách đối tượng
Thể hiện rõ ý kiến của mình
Tên thao tác
Bản chất của thao tác
Ghép thông tin hai cột cho phù hợp.
Ai nhanh nhất?
Chủ nghĩa nhân đạo, còn gọi là chủ nghĩa nhân văn, là toàn bộ những tư tưởng quan điểm, tình cảm quý trọng các giá trị của con người như trí tuệ, tình cảm, phẩm giá, sức mạnh, vẻ đẹp. Chủ nghĩa nhân đạo không phải là một khái niệm đạo đức đơn thuần , mà còn bao hàm cả cách nhìn nhận, đánh giá con người về nhiều mặt (vị trí, vai trò, khả năng, bản chất…) trong các quan hệ với tự nhiên, xã hội và đồng loại.
(Theo http://blogchuyenvan.blogspot.com/)

Giải thích

Bệnh tự ti là bệnh tự đánh giá thấp mình, là trạng thái mà con người cảm thấy mình luôn yếu kém trước người khác về một sự việc nào đó. Chính vì vậy người tự ti luôn thu mình vào vỏ ốc nhỏ bé, không dám thể hiện mình trước người khác, càng không dám thể hiện trước đám đông. Bệnh tự ti là một dấu hiệu của tâm lý mặc cảm về thân phận nên không dám tranh luận, thi thố, thể hiện mình trước người khác. Những người tự ti rất khó thành công trong cuộc sống, tự ti làm cho họ khó có thể hòa nhập được với tập thể, đồng đội, cộng đồng.
Phân tích
“Ai cũng biết Hàn Quốc phát triển kinh tế khá nhanh, vào loại “con rồng nhỏ” có quan hệ khá chặt chẽ với các nước phương Tây, một nền kinh tế thị trường nhộn nhịp, có quan hệ quốc tế rộng rãi. Khắp nơi đều có quảng cáo, nhưng không bao giờ quảng cáo thương mại được đặt ở những nơi công sở, hội trường lớn, danh lam thắng cảnh. Chữ nước ngoài, chủ yếu là tiếng Anh, nếu có thì viết nhỏ đặt dười chữ Triều Tiên to hơn ở phía trên. Đi đâu, nhìn đâu cũng thấy nổi bật những bảng hiệu chữ Triều Tiên. Trong khi đó thì ở một vài thành phố của ta nhìn vào đâu cũng thấy tiếng Anh, có bảng hiệu của các cơ sở của ta hẳn hoi mà chữ nước ngoài lại lớn hơn cả chữ Việt, có lúc ngỡ ngàng tưởng như mình lạc sang một nước khác”.  
 (Chữ ta, bài Bản lĩnh Việt Nam của Hữu Thọ)
So sánh
“ Từ sau khi Việt Nam hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế thị trường, tiềm lực khoa học và công nghệ (KH&CN) của đất nước tăng lên đáng kể. Đầu tư từ ngân sách cho KH&CN vẫn giữ mức 2% trong hơn 10 năm qua, nhưng giá trị tuyệt đối tăng lên rất nhanh, đến thời điểm này đã tương đương khoảng 1tỷ USD/năm. Cơ sở vật chất cho KH&CN đã đạt được mức độ nhất định với hệ thống gần 600 viện nghiên cứu và trung tâm nghiên cứu của Nhà nước, hơn 1.000 tổ chức KH&CN của các thành phần kinh tế khác,… Việt Nam cũng có cơ sở hạ tầng thông tin tốt trong khu vực ASEAN .”
(Khoa học công nghệ Việt Nam trong buổi hội nhập, Mai Hà, Ánh Tuyết, Theo Báo Hà Nội mới, ngày 16/5/2014-)
Chứng minh
“ Có người bảo : Tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi !
Xin đáp lại: Hút thuốc là quyền của anh, nhưng anh không có quyền đầu độc những người ở gần anh. Anh uống rượu say mềm, anh làm anh chịu. Nhưng hút thuốc thì người gần anh cũng hít phải luồng khói độc. Điều này hàng nghìn công trình nghiên cứu đã chứng minh rất rõ.
      Vợ con, những người làm việc cùng phòng với những người nghiện thuốc cũng bị nhiễm độc, cũng đau tim mạch, viêm phế quản, cũng bị ung thư. Anh có quyền hút, nhưng có mặt người khác, xin mời anh ra ngoài sân, ngoài hành lang mà hút.
                                  ( Nguyễn Khắc Viện – Ôn dịch thuốc lá )
Bác bỏ
Đánh giá đời sống của mỗi người cao hay thấp hãy nhìn vào thời gian nhàn rỗi của họ. Có người làm việc “đầu tắt mặt tối” không có lấy chút nhàn rỗi. Có người phung phí thời gian ấy vào các cuộc nhậu nhẹt triền miên. Có người biết dùng thời gian ấy để phát triển chính mình. Phải làm sao để mỗi người có thời gian nhàn rỗi và biết sử dụng hữu ích thời gian ấy là một vấn đề lớn của xã hội có văn hóa…
Thời gian nhàn rỗi chính là thời gian của văn hóa và phát triển. Mọi người và toàn xã hội hãy chăm lo thời gian nhàn rỗi của mỗi người.
(Phỏng theo Hữu Thọ, dẫn theo SGK Ngữ văn 11 Nâng cao, tập hai, NXB Giáo dục Việt Nam, 2011, tr.94)

Bình luận
Mạo hiểm
Đường đi khó, không khó vì ngăn sông cách núi mà khó vì lòng người ngại núi e sông. Xưa nay những đấng anh hùng làm nên những việc gian nan không ai làm nổi, cũng là nhờ cái gan mạo hiểm, ở đời không biết cái khó là cái gì[….]
Còn những kẻ ru rú như gián ngày, làm việc gì cũng chờ trời đợi số, chỉ mong cho được một đời an nhàn vô sự, sống lâu giàu bền, còn việc nước việc đời không quan hệ gì đến mình cả. Như thế gọi là sống thừa, còn mong có ngày vũng vẫy trong trường cạnh tranh này thế nào được nữa. Hãy trông những bọn thiếu niên con nhà kiều dưỡng, cả đời không dám đi đâu xa nhà, không dám làm quen với một người khách lạ; đi đường thì sợ sóng, trèo cao thì sợ run chân, cứ áo buông chùng đóng gót, tưởng thế là nho nhã, tưởng thế là tư văn; mà thực ra không có lực lượng, không có khí phách; hễ ra khỏi tay bảo hộ của cha mẹ hay kẻ có thế lực nào thì không có thể mà tự lập được.
Vậy học trò ngày nay phải tập xông pha, phải biết nhẫn nhục; mưa nắng cũng không lấy làm nhọc nhằn, đói rét cũng không lấy làm khổ sở. Phải biết rằng: hay ăn miếng ngon, hay mặc của tốt, hễ ra khỏi nhà thì nhảy lên cái xe, hễ ngồi quá giờ thì đã kêu chóng mặt,… ấy là những cách làm mình yếu đuối nhút nhát, mất hẳn cái tinh thần mạo hiểm của mình đi.
  (Nguyễn Bá Học, Mạo hiểm)
1. BÀI TẬP NHẬN DIỆN
CÁC THAO TÁC ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG VĂN BẢN: MẠO HIỂM
- Xác định vấn đề nghị luận?
- Xác định thao tác lập luận chính và các thao tác lập luận bổ trợ?
- Tác dụng của việc sử dụng kết hợp các thao tác lập luận ?
Mạo hiểm
Đường đi khó, không khó vì ngăn sông cách núi mà khó vì lòng người ngại núi e sông. Xưa nay những đấng anh hùng làm nên những việc gian nan không ai làm nổi, cũng là nhờ cái gan mạo hiểm, ở đời không biết cái khó là cái gì[….]
Còn những kẻ ru rú như gián ngày, làm việc gì cũng chờ trời đợi số, chỉ mong cho được một đời an nhàn vô sự, sống lâu giàu bền, còn việc nước việc đời không quan hệ gì đến mình cả. Như thế gọi là sống thừa, còn mong có ngày vũng vẫy trong trường cạnh tranh này thế nào được nữa. Hãy trông những bọn thiếu niên con nhà kiều dưỡng, cả đời không dám đi đâu xa nhà, không dám làm quen với một người khách lạ; đi đường thì sợ sóng, trèo cao thì sợ run chân, cứ áo buông chùng đóng gót, tưởng thế là nho nhã, tưởng thế là tư văn; mà thực ra không có lực lượng, không có khí phách; hễ ra khỏi tay bảo hộ của cha mẹ hay kẻ có thế lực nào thì không có thể mà tự lập được.
Vậy học trò ngày nay phải tập xông pha, phải biết nhẫn nhục; mưa nắng cũng không lấy làm nhọc nhằn, đói rét cũng không lấy làm khổ sở. Phải biết rằng: hay ăn miếng ngon, hay mặc của tốt, hễ ra khỏi nhà thì nhảy lên cái xe, hễ ngồi quá giờ thì đã kêu chóng mặt,… ấy là những cách làm mình yếu đuối nhút nhát, mất hẳn cái tinh thần mạo hiểm của mình đi.
  (Nguyễn Bá Học, Mạo hiểm)
1. BÀI TẬP NHẬN DIỆN

BÌNH LUẬN
Tinh thần mạo hiểm

Nêu vấn đề (đoạn 1): tinh thần mạo hiểm
Đánh giá (đoạn 2): thể hiện thái độ phê phán, lo ngại, trăn trở với những kẻ không dám vượt khó.
Bàn luận (đoạn 3): Hành động, cách giải quyết: học trò phải tập xông pha, nhẫn nhục, không được đánh mất tinh thần mạo hiểm.
Bác bỏ- Chứng minh
Văn bản có sức hấp dẫn, thuyết phục cao
- Vận dụng kết hợp các thao tác lập luận trong văn nghị luận nhằm làm tăng sức thuyết phục, hấp dẫn cho bài văn nghị luận, giúp cho vấn đề nghị luận được triển khai có hiệu quả.
- Cần xuất phát từ yêu cầu và mục đích nghị luận để vận dụng kết hợp các thao tác lập luận một cách hợp lí.
Nhận xét:
II. BÀI TẬP VẬN DỤNG:
Qua video múa bóng nghệ thuật, em hãy viết một đoạn văn nghị luận (không quá 15 dòng) có sử dụng kết hợp các thao tác lập luận đã học (từ hai thao tác trở lên) về chủ đề: Mẹ thiên nhiên!
 Yêu cầu:
Về kĩ năng: (3 điểm)
+ Viết đoạn văn nghị luận có bố cục rõ ràng, diễn đạt lưu loát, không mắc lỗi chính tả.
+ Sử dụng kết hợp các thao tác lập luận đã học.
Về kiến thức (7 điểm) :chủ đề Mẹ thiên nhiên:
Gợi ý:
+ Vai trò của thiên nhiên đối với đời sống con người.
+ Thực trạng: con người hủy hoại thiên nhiên.
+ Hậu quả - Giải pháp.
+ Bài học: bảo vệ thiên nhiên.

Chọn một trong các luận điểm:
Vai trò của thiên nhiên đối với con người:
Thiên nhiên là gì?
Vai trò:
+ Nguồn sống vô tận của con người
+ Che chở, bảo vệ con người giống người mẹ, người bạn của con người.
+ Rất cần cho đời sống tinh thần của con người: tái tạo sức khỏe, niềm vui sống…
+ Vẻ đẹp của thiên nhiên còn là nguồn cảm hứng sáng tác của người nghệ sĩ.
-> Thiên nhiên cần thiết nên phải bảo vệ, yêu mến thiên nhiên.
Thực trạng: con người hủy hoại thiên nhiên
+ Các khu rừng đang dần biến mất.
+ Nguồn nước ngày càng ô nhiễm.
+ Nguồn hải sản cạn kiệt do đánh bắt quá mức…
+ Ô nhiễm môi trường sống: khói bụi của phương tiện giao thông, do ảnh hưởng của vũ khí hạt nhân…
=> Chính con người đang hàng ngày hủy hoại môi trường thiên nhiên, hủy hoại cuộc sống của chính mình.





Giải pháp:
- Nâng cao nhận thức về vai trò của thiên nhiên, môi trường sống.
- Biện pháp khắc phục ô nhiễm: Tái chế rác thải; tái sử dụng giấy, giảm thiểu chất thải, phòng chống ô nhiễm, làm phân hữu cơ; sử dụng điện có hiệu quả, hạn chế sử dụng túi nilon…

Hậu quả: Ô nhiễm môi trường đất, nước, không khí…
Đối với sức khỏe con người: Ô nhiễm không khí, ô nhiễm nguồn nước có thể giết chết nhiều cơ thể sống trong đó có con người.
Đối với hệ sinh thái:
+ Đất bị ô nhiễm có thể trở nên cằn cỗi, không thích hợp cho cây trồng..
+ Khói lẫn sương làm giảm ánh sáng mặt trời mà thực vật nhận được để thực hiện quá trình quang hợp.
+ Các loài động vật có thể xâm lấn, cạnh tranh, chiếm môi trường sống và làm nguy hại cho các loài địa phương, từ đó làm giảm đa dạng sinh học…
Bài 2/sách giáo khoa
Trình bày một luận điểm trong bài văn nghị luận bàn về một trong những phẩm chất mà người thanh niên ngày nay cần có.
Bước 1:
Xác định chủ đề
Xây dựng dàn ý
Bước 2
Tìm cách trình bày một luận điểm trong phần thân bài của dàn ý vừa xây dựng:
Bước 3:
Diễn đạt các ý đã tìm được thành một hoặc một số đoạn văn
Bàn về phẩm chất cụ thể nào
Dàn ý rành mạch, làm rõ chủ đề
Chọn luận điểm nào để trình bày
Đưa ra các luận cứ làm sáng tỏ luận điểm, dùng thao tác lập luận nào là chủ yếu
Các thao tác lập luận bổ trợ
Đoạn văn có liên kết chặt chẽ
Đọc trước nhóm, lớp, sửa chữa.
Thanh niên ta ngày nay cần có ý chí vươn lên trong học tập và công tác
1. Đặt vấn đề: giới thiệu vấn đề cần nghị luận
2. Giải quyết vấn đề:
Giải thích: Khẳng định rèn luyện ý chí vươn lên trong học tập và công tác là yêu cầu đúng đắn phù hợp với quy luật phát triển của con người ở thời đại mới.
Tại sao phải rèn luyện ý chí vươn lên:
+ Thanh niên ngày nay là lớp người sinh ra trong thời bình chưa biết chiến tranh gian khổ
+ Một vài năm gần đây, vấn đề giáo dục lý tưởng sống cho thanh niên bị coi nhẹ
+ Một số tiêu cực của xã hội tác động: vô cảm, thờ ơ, bạo lực…
=> Dùng thao tác chứng minh; phân tích
Phê phán, bác bỏ việc làm sai trái của thanh niên hiện nay (chạy đua theo đồng tiền, lối sống hưởng thụ, ích kỉ…)
=> Dùng thao tác bác bỏ
Làm thế nào để rèn luyện tốt ý chí vươn lên trong học tập
=>Dùng thao tác bình luận.
3. Kết thúc vấn đề: Ý nghĩa vấn đề; bài học cho bản thân

Dòng nào nói đúng về việc sử dụng các thao tác lập luận trong bài văn nghị luận?
Mỗi bài văn nghị luận chỉ nên sử dụng một thao tác lập luận nào đó để làm nổi bật vấn đề..
Cần sử dụng kết hợp và linh hoạt các thao tác lập luận trong bài văn nghị luận.
Mỗi đoạn văn trong bài văn nghị luận chỉ được sử dụng một thao tác lập luận.
Mỗi đoạn văn trong bài văn nghị luận phải sử dụng kết hợp các thao tác lập luận khác nhau.
Vì sao phải vận dụng kết hợp các thao tác lập luận trong bài văn nghị luận?
a. Thể hiện sự hiểu biết, nhận thức, khám phá của mình về đối tượng nghị luận nhằm nâng cao trình độ, năng lực bản thân.
b . Tăng sức thuyết phục, hấp dẫn của bài văn nghị luận
c. Cả a và b
Bài tập về nhà:
- Tiếp tục lựa chọn các luận điểm khác của dàn ý đã xây dựng (bài tập 2,3) để diễn đạt thành đoạn văn có sử dụng kết hợp các thao tác lập luận.
- Sưu tầm những bài (đoạn) văn hay, trong đó tác giả đã sử dụng kết hợp thành công các thao tác lập luận khác nhau.




Xin chân thành cảm ơn
thầy cô và các em học sinh !
Mục đích của văn nghị luận là gì?
Giúp cho người đọc (nghe) nắm được tính chất, trạng thái của một sự vật, hiện tượng nào đó.
Giúp cho người đọc (nghe) nắm được quá trình và diễn biến của một câu chuyện nào đó.
Thuyết phục người đọc (nghe) về một tư tưởng, quan điểm, chủ trương hoặc vấn đề xã hội hay văn học nào đó.
Giúp cho người đọc (nghe) hiểu được suy nghĩ, cảm xúc của người viết (nói) về một sự vật, hiện tượng nào đó.
Để bài văn nghị luận có sức thuyết phục cao, đặc điểm cần chú ý nhất của những lí lẽ, lập luận và dẫn chứng là gì?
Đa dạng, phong phú.
Dễ hiểu, đơn giản.
Sâu, rộng và quý hiếm.
Tiêu biểu, xác đáng.