Tuần 32. Các thao tác nghị luận

Nguyễn Thị Châm - Trường Chuyên Hạ Long - 2008
Tiết: 92
CÁC THAO TÁC NGHỊ LUẬN
LỚP 10CB7
Nguyễn Thị Châm - Trường Chuyên Hạ Long - 2008
I. Khái niệm:
1. Thao tác:
Thao tác là chỉ việc thực hiện những động tác theo trình tự và yêu cầu kỹ thuật nhất định.
2. Thao tác nghị luận:
Thao tác sử dụng trong văn nghị luận, khi viết bài văn nghị luận.
Đó là phương pháp tư duy trừu tượng.
VD: phân tích, tổng hợp, quy nạp, diễn dịch.
Nguyễn Thị Châm - Trường Chuyên Hạ Long - 2008
1. Ôn lại các thao tác: phân tích, tổng hợp, diễn dịch, quy nạp
a. Điền từ đúng vào bảng hệ thống khái niệm:
Tổng hợp
Phân tích
Quy nạp
Diễn dịch
Nguyễn Thị Châm - Trường Chuyên Hạ Long - 2008
b1.VD1: Tựa Trích diễm thi tập (Hoàng Đức Lương)









Thao tác phân tích: chia vấn đề lớn thành 4 vấn đề nhỏ - 4 lí do để làm rõ.
1. Ôn lại các thao tác: phân tích, tổng hợp, diễn dịch, quy nạp
Điền từ đúng vào bảng hệ thống khái niệm:
Nhận diện và phân tích các thao tác trong các VD:
Thơ văn hay nhưng
khó, kén người
thưởng thức
Thơ văn không lưu truyền được hết
ở đời là vì nhiều lí do:
Người có học thì
không có thời gian
hoặc không để ý
đến việc biên tập
Người yêu thích thì
tài lực kém cỏi,
ngại khó, không
kiên trì
Chính sách in ấn
lưu hành bị hạn chế
bởi lệnh vua
Nguyễn Thị Châm - Trường Chuyên Hạ Long - 2008
?Câu 1: phân tích
Câu 2: diễn dịch
b2.VD2: Hiền tài là nguyên khí quốc gia (Thân Nhân Trung)
1. Ôn lại các thao tác: phân tích, tổng hợp, diễn dịch, quy nạp
Điền từ đúng vào bảng hệ thống khái niệm:
Nhận diện và phân tích các thao tác trong các VD:
Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước
mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu rồi xuống thấp. Vì
vậy các đấng thánh đế minh vương chẳng ai không lấy việc bồi dưỡng
nhân tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí làm việc đầu tiên.

(Thân Nhân Trung
Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba)
Nguyễn Thị Châm - Trường Chuyên Hạ Long - 2008
Phân biệt
Phân tích

Từ một sự vật, hiện tượng, vấn đề, phân chia (tách bóc) nhỏ để tiếp tục xem xét, đánh giá, bàn luận
Diễn dịch

Từ một tiền đề, vấn đề.. suy ra (diễn ra) những kết luận, những ý kiến về vấn đề, sự vật, hiện tượng.
Nguyễn Thị Châm - Trường Chuyên Hạ Long - 2008
1. Ôn lại các thao tác: phân tích, tổng hợp, diễn dịch, quy nạp
Điền từ đúng vào bảng hệ thống khái niệm:
Nhận diện và phân tích các thao tác trong các VD:
C1. VD: Tựa Trích diễm thi tập (Hoàng Đức Lương)
Thao tác tổng hợp: kết hợp 4 lí do trên thành kết luận chung
Căn cứ vững chắc, khoa học, không thể bác bỏ.

C2. VD: Hịch tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn)
Thao tác quy nạp: từ nhiều dẫn chứng cụ thể khác nhau, tác giả suy ra nguyên lí chung phổ biến: đời nào cũng có các bậc trung thần nghĩa sĩ
Kết luận đáng tin cậy, đầy sức mạnh thuyết phục vì được quy nạp, rút ra từ nhiều thực tế khác nhau.
Nguyễn Thị Châm - Trường Chuyên Hạ Long - 2008
Phân biệt
Tổng hợp

Kết luận rút ra từ kết quả của phân tích; là sự kết hợp các phần, các mặt, nhân tố của một hiện tượng, sự vật, vấn đề. Nhận xét bao quát, toàn diện.
Quy nạp

Từ nhiều sự vật, hiện tượng, vấn đề.. riêng lẻ khác nhau, suy ra nguyên lí, kết luận chung. Kết luận trở nên vững chắc, đáng tin, thuyết phục.
Nguyễn Thị Châm - Trường Chuyên Hạ Long - 2008
d. Phân tích các nhận định:
Đúng, với điều kiện:
Tiền đề diễn dịch phải đúng, chân thực
Cách suy luận phải đúng, chính xác, hợp lí.
Kết luận sẽ đúng, tất yếu, không thể bác bỏ, không cần chứng minh.

Đúng, khi các dẫn chứng đã có cần và đủ (phong phú, toàn diện, tiêu biểu)
Chưa đúng khi các dẫn chứng quy nạp còn thiếu, phiến diện ? kết luận chưa đủ sức khái quát, thuyết phục.

Đúng, vì sau phân tích cần tổng hợp thì quá trình phân tích mới thực sự hoàn thành, vững chắc.
Nguyễn Thị Châm - Trường Chuyên Hạ Long - 2008
* Phân tích ngữ liệu:
A. VD1:
Tinh thần yêu nước của nhân dân ta (Hồ Chí Minh)
Thao tác so sánh - nhấn mạnh sự giống nhau: lòng nồng nàn yêu nước.

B. VD2: Đại Việt sử kí (Lê Văn Hưu)
So sánh nhấn mạnh sự khác nhau, sự hơn kém.
So sánh là thao tác tư duy, thao tác nghị luận, là đối chiếu từ hai sự vật trở lên với nhau dựa trên căn cứ xác định để tìm ra sự giống - khác - hơn - kém - ngang bằng để nhận xét, đánh giá sự vật, vấn đề chính xác, rõ ràng, thuyết phục.
Các loại so sánh chính:
So sánh giống nhau.
So sánh khác nhau.
2. Thao tác so sánh
Nguyễn Thị Châm - Trường Chuyên Hạ Long - 2008
C. Thảo luận:
Đúng: nếu không có tối thiểu mối liên quan về một phương diện nào đó thì không có cơ sở để so sánh.

Không chính xác: vì đã hoàn toàn tương đồng hay tương phản thì không phải so sánh nữa.

Đúng: vì đó chính là cơ sở khoa học làm căn cứ vững chắc cho sự so sánh.

Đúng: vì đó chính là mục đích và yêu cầu làm nên giá trị của so sánh.
2. Thao tác so sánh
* Phân tích ngữ liệu:
* Kết luận: (Ghi nh?)
Nguyễn Thị Châm - Trường Chuyên Hạ Long - 2008
III. Luyện tập:
Nguyễn Thị Châm - Trường Chuyên Hạ Long - 2008
Bài tập 1.
a) Tác giả muốn chứng minh điều gì ?
Chứng minh cho luận điểm : “Thơ Nôm Nguyễn Trãi đã tiếp thụ nhiều thành tựu của văn hóa dân gian, văn học dân gian”.

b) Tác giả sử dụng những thao tác nghị luận nào ?
- Thao tác phân tích và quy nạp.
- Tác giả đã phân chia luận điểm chung thành những bộ phận nhỏ.
- Câu cuối cùng tác giả sử dụng thao tác quy nạp: “Văn nghệ có thể và phải nâng con người lên một tầm vóc cao đẹp hơn”.

c) Cách dùng những thao tác nghị luận đó hay ở chổ nào ?
- Tác giả xem xét sự việc một cách thấu đáo nhờ phân tích
- Tư tưởng đọan trích được nâng cao hơn nhờ quy nạp.





Nguyễn Thị Châm - Trường Chuyên Hạ Long - 2008
Hãy viết một đoạn văn nghị luận về mục đích học tập.
Luận điểm: Học tập sẽ mang lại tri thức bổ ích cho con người.
Phân tích: Học tập giúp con người thấu hiểu nhiều sự vật, hiện tượng trong tự nhiên và trong xã hội.
So sánh: Quá trình học tập của con người giống như quá trình tích mật của lòai ong, càng chăm chỉ mật sẽ càng nhiều.
Diễn dịch: Sự bổ ích của tri thức qua học tập,…trong nhận thức và hành động của mỗi cá nhân,…
Quy nạp: Nhờ học tập con người sẽ ngày một hòan thiện, hiểu biết nhiều hơn. Nếu không học tập, nhân loại sẽ không hiểu biết lẫn nhau và sẽ không có sự tiến bộ của loài người.
Bài tập 2.