Tuần 31. Văn bản văn học

TRƯỜNG THPT CÙ CHÍNH LAN
NGỮ VĂN LỚP 11
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ
ĐẾN DỰ GiỜ THĂM LỚP 10E
.
Ti?t 89,90
Văn bản văn học
Bình Ngô đại cáo
Hoàng Lê nhất thống chí
Bức thư của người thủ lĩnh da đỏ
Cảnh ngày hè
Thông tin trái đất năm 2000
Tấm cám
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên

I. TIÊU CHÍ CHỦ YẾU CỦA VĂN BẢN VĂN HỌC
Tiêu chí 1:
Nhóm 1: Truyện Tấm Cám phản ánh những mâu thuẫn nào trong xã hội ?
Nhóm 2: Qua kết thúc truyện “Tấm Cám” tác giả dân gian muốn gửi gắm ước mơ và tư tưởng gì?
Nhóm 3: Cô Tấm hiện thân cho những vẻ đẹp nào?
VD. Truyện Tấm Cám
- Phản ánh mâu thuẫn trong gia đình phụ quyền, mâu thuẫn giữa cái thiện và cái ác trong xã hội xưa.
VD. Truyện Tấm Cám
- Phản ánh mâu thuẫn trong gia đình phụ quyền, mâu thuẫn giữa cái thiện và cái ác trong xã hội xưa.
- Thể hiện niềm tin và mơ ước của nhân dân ta về lẽ công bằng trong xã hội, sự chiến thắng của cái thiện đối với cái ác.
VD. Truyện Tấm Cám
- Phản ánh mâu thuẫn trong gia đình phụ quyền, mâu thuẫn giữa cái thiện và cái ác trong xã hội xưa.
- Thể hiện niềm tin và mơ ước của nhân dân ta về lẽ công bằng trong xã hội, sự chiến thắng của cái thiện đối với cái ác.
- Cô Tấm: hiện thân cho lí tưởng đạo đức và thẩm mỹ của người xưa: xinh đẹp, nết na, chăm chỉ.
I. TIÊU CHÍ CHỦ YẾU CỦA VĂN BẢN VĂN HỌC
1. Tiêu chí 1:
Văn bản văn học là những văn bản
- Phản ánh hiện thực khách quan
- Khám phá thế giới tình cảm và tư tưởng
- Thỏa mãn nhu cầu thẩm mĩ của con người
I. TIÊU CHÍ CHỦ YẾU CỦA VĂN BẢN VĂN HỌC
2.Tiờu chớ 2:
Ví dụ :
“ Thuyền về có nhớ bến chăng?
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền”
Nhận xét về ngôn ngữ được sử dụng trong bài ca dao? Biện pháp nghệ thuật?
Ngôn từ: chọn lọc, trau chuốt, giàu hình ảnh, giàu giá trị biểu cảm.
Biện pháp nghệ thuật :Ẩn dụ
I. TIÊU CHÍ CHỦ YẾU CỦA VĂN BẢN VĂN HỌC
2.Tiờu chớ 2: Van b?n van h?c du?c xõy d?ng b?ng ngụn t? ngh? thu?t, cú tớnh hỡnh tu?ng, cú tớnh th?m mi cao : trau chuốt, biểu cảm, hàm súc, đa nghĩa, sử dụng các biện pháp tu từ .
I. TIÊU CHÍ CHỦ YẾU CỦA VĂN BẢN VĂN HỌC
3. Tiêu chí 3 :
Bình Ngô đại cáo
Tắt đèn
Cảnh ngày hè
Phỳ sụng B?ch D?ng
Những ngôi sao xa xôi
B?c Son
-> C¸o
-> TiÓu thuyÕt
-> Th¬
-> Phú
-> TruyÖn ng¾n
-> Kịch
Gọi tên thể loại của các văn bản sau:
I. TIÊU CHÍ CHỦ YẾU CỦA VĂN BẢN VĂN HỌC
3. Tiêu chí 3 :
Văn bản văn học được xây dựng theo một phương thức riêng
, tuân theo những quy ước
, những cách thức của một thể loại nhất định.
Tiêu chí chủ yếu của văn bản văn học
1. Về nội dung, chức năng của văn bản
2.Về chất liệu tạo văn bản
3.Về cách thức tổ chức văn bản


II. CÊu tróc cña v¨n b¶n v¨n häc
1.Tầng ngôn từ- từ ngữ âm đến ngữ nghĩa
* Ví dụ : SGK
Chú bé
loắt choắt
Cái xắc
xinh xinh
Cái chân
thoăn thoắt
Cái đầu
nghênh nghênh.
Nhịp thơ nhanh, sử dụng các từ láy liên tiếp
 gợi sự nhanh nhẹn,
tươi trẻ.
Để hiểu một tác phẩm văn học
:cần hiểu được nghĩa của từ
, từ nghĩa đen đến nghĩa bóng, nghĩa tường minh đến nghĩa hàm ẩn


VD: " Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng
Nhị vàng bông trắng lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn"
(Ca dao)
II. CÊu tróc cña v¨n b¶n v¨n häc
2. Tầng hình tượng
- Hình tượng văn học: thiên nhiên, sự vật, con người.
- Hình tượng văn học được sỏng t?o nhờ các chi tiết : nhân vật, cốt truyện, hoàn cảnh, tâm trạng.
- Hình tượng văn học được xây dựng để gửi gắm những tình ý của tác giả đối với cuộc đời
2. Tầng hình tượng
II. Cấu trúc của văn bản văn học
Tác giả muốn gửi gắm ngụ ý gì trong hình tượng hoa sen?
II. Cấu trúc của văn bản văn học
3. Tầng hàm nghĩa

- Tầng hàm nghĩa (ý nghĩa ẩn kín, ý nghĩa tiềm tàng) là tầng sâu nhất của văn bản văn học, được suy ra từ ngôn từ, hình tượng trong văn bản và từ nhiều suy luận, liên tưởng khác
- Hàm nghĩa của văn bản chính là những tâm sự, thể nghiệm của nhà văn về cuộc sống, những quan niệm về đạo đức xã hội, những hoài bão.
- Khám phá tầng hàm nghĩa của vbvh giúp tâm hồn và trí tuệ người đọc trở nên giàu có, phong phú hơn, ý nghĩa hơn
Cấu trúc văn bản văn học
Tầng ngôn từ
Tàng hình tượng
Tầng hàm nghĩa
VBVB và tác phẩm văn học có mối quan hệ như thế nào? Khi nào VBVH trở thành tác phẩm văn học?
?
VBVH là hệ thống ký hiệu do nhà văn sáng tạo ra, nó tồn tại một cách khách quan.
Khi VBVH được người đọc tiếp nhận, khám phá các giá trị tiềm ẩn trong tác phẩm, VBVH trở thành tác phẩm văn học sống động, có linh hồn.
Người đọc càng trải nghiệm cuộc sống, càng có sự thấu hiểu về nghệ thuật thì càng hiểu những ý nghĩa ẩn tàng trong VBVH.
Văn bản VH
Độc giả
Tác phẩm VH
Hệ thống kí hiệu tồn tại khách quan
Đọc, đánh giá
Thế giới sống động, tác động đến con người, đến cuộc đời
Văn bản VH
Độc giả
Văn bản VH
Từ VBVH đến tác phẩm văn học
bài tập củng cố
(Phần luyện tập SGK)

Người đàn bà nào dắt đứa nhỏ đi trên đường kia?
Khuôn mặt trẻ đẹp đang chìm vào những miền xa nào.
Đứa bé đang lẫm chẫm muốn chạy lên, hai chân nó cứ ném về phía trước, bàn tay hoa hoa một điệu múa kì lạ
Và cái miệng nhỏ líu lo không thành lời, hát một bài hát chưa từng có.
Ai biết đâu, đứa bé bược còn chưa vững lại chính là nơi dựa cho người đàn bà sống

Người chiến sỹ nào đỡ bà cụ trên đường kia?
Đôi mắt anh có cái anh riêng của đôi mắt đã nhiều lần nhìn vào cái chết
Bà cụ lưng còng tựa trên cánh tay anh, bước từng bước run rẩy
Trên khuôn mặt gì nua không biết bao nhiêu nếp nhăn, đan vào nhau, mỗi nếp nhăn chứa đựng bao nhiêu cực nhọc gắng gỏi một đời.
Ai biết đâu, bà cụ bước không còn vững lại chính là nơi dựa cho chiến sỹ kia đi qua những thử thách
Bài tập 1:
a) Cấu trúc hai đoạn tương tự nhau
- Câu đầu là câu hỏi của nhà thơ về một hiện tượng nhìn thấy ở trên đường.
3 câu tiếp tả kĩ 2 nhân vật: nét mặt, đôi măt, cái miệng, cử chỉ
Câu cuối là nỗi băn khoăn, suy nghĩ về nơi dựa
b) Hàm ý:
Nơi dựa thuộc về tinh thần, tinh cảm, là niềm vui và ý nghĩa cuộc sống
-> Đứa con là niềm vui, niềm tin và là ch? dựa tinh thần để người mẹ sống
-> Bà cụ là nơi gửi lòng yêu kính của con cháu tiếp thêm sức mạnh cho người lính chiến đấu chống quân thù
=> Sống là phải hi vọng vào tương lai, nhớ ơn quá khứ làm nên phẩm giá nhân văn của con người.
Thời gian qua kẽ tay
Làm khô những chiếc lá
Kỉ niệm trong tôi
Rơi
như tiếng sỏi trong lòng giếng cạn
Riêng những câu thơ
còn xanh
Riêng những bài hát
còn xanh
Và đôi mắt em như hai giếng nước
Ca ngợi sức sống bất tử của nghệ thuật và tình yêu trước thời gian
2.Văn bản văn học có cấu trúc (từ ngoài vào trong) chủ yếu với các tầng nào?
A. Tầng hình tượng, tầng hàm nghĩa, tầng ngôn từ.
B. Tầng ngôn từ, tầng hình tượng, tầng hàm nghĩa.
C. Tầng hình tượng, tầng ngôn từ, tầng hàm nghĩa
D. Tầng hàm nghĩa, tầng hình tượng, tầng ngôn từ.
B
VĂN BẢN VĂN HỌC
bài tập củng cố
2. Nói về tầng hàm nghĩa của một vbvh, nội dung nào trong những nội dung sau đây là thiếu chính xác?
a. Lµ tÇng thø ba- tÇng s©u nhÊt cña v¨n b¶n v¨n häc
B. ThÓ hiÖn nh÷ng t©m sù cña nhµ v¨n vÒ cuéc sèng, nh÷ng quan niÖm vÒ ®¹o ®øc x· héi, nh÷ng hoµi b·o…
C. §­îc t¹o thµnh tõ c¸c chi tiÕt vÒ phong c¶nh, m«i tr­êng, ch©n dung, cö chØ, lêi nãi…
D. Lµ c¸i ®Ých cuèi cïng cña viÖc ®äc hiÓu vbvh
Bài học kết thúc
Cảm ơn các thầy cô giáo và các em học sinh!