Tuần 31. Thực hành các phép tu từ: phép điệp và phép đối.

Chào mừng quý Thầy Cô đến dự giờ!
Thực hành:
Các phép tu từ: PHÉP ĐIỆP và PHÉP ĐỐI
Luyện tập nhận biết:
Luyện tập phân tích:
Luyện tập ghi nhớ, sáng tạo:
I. Luyện tập nhận biết:
Trèo lên cây bưởi hái hoa,
Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân.
Nụ tầm xuân nở ra cánh biếc,
Em có chồng rồi, anh tiếc em thay.
Ba đồng một mớ trầu cay
Sao anh chẳng hỏi những ngày còn không?
Bây giờ em đã có chồng,
Như chim vào lồng, như cá mắc câu.
Cá mắc câu biết đâu mà gỡ,
Chim vào lồng biết thuở nào ra.
Ngữ liệu (1):
- Phép điệp "nụ tầm xuân" nhấn mạnh hình ảnh "nụ tầm xuân".
- Phép điệp "chim vào lồng, cá mắc câu" diễn tả trạng thái không lối thoát của cô gái.
Ngữ liệu (2):
Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
Có công mài sắt có ngày nên kim.
Bà con vì tổ vì tiên không phải vì tiền vì gạo.
Lặp từ ngữ ở trường hợp này chỉ có tác dụng so sánh hay khẳng định nội dung hai vế của mỗi câu tục ngữ.
Trí tuệ
Việt Nam
phát huy
hết tầm
sẽ mau
phú quý
Nhân tài
Âu Lạc
khai thác
cao độ
ắt chóng
hùng cường
Câu đối
Dẹp hết
lũ gian tham,
niềm tin
củng cố
Xua tan
phường ô lại,
cuộc sống
yên vui
Nhà cửa
để lầm than,
con thơ dại
lấy ai rèn cặp?
Cơ đồ
đành bỏ bễ,
vợ trẻ trung
lắm kẻ đe loi.
Xuân đáo chu thiên đào thạc khí
Thời lai quán địa mộc vinh hoa
Ngữ liệu (1):
Chim có tổ, người có tông.
Đói cho sạch rách cho thơm.
Người có chí ắt phải nên, nhà có nền ắt phải vững.
Mỗi câu gồm hai vế, các vế đối nhau về số tiếng, về từ loại (từ đơn, từ phức), nghĩa của từ và kết cấu ngữ pháp.
Ngữ liệu (2), (3), (4):
Tiên học lễ: diệt trò tham nhũng,
Hậu hành văn: trừ thói cửa quyền.
Vân xem trang trọng khác vời,
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang.
Hoa cười ngọc thốt đoan trang,
Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da.
Rắp mượn điền viên vui tuế nguyệt
Trót đem thân thế hẹn tang bồng.
Phép đối diễn ra giữa hai dòng (dòng trên và dòng dưới) cũng theo quy tắc đối từng từ về đặc điểm từ loại, về nghĩa và lặp lại kết cấu ngữ pháp.
Ngữ liệu (5):
Thuốc đắng dã tật, sự thật mất lòng.
Bán anh em xa, mua láng giềng gần.
- Phép đối trong tục ngữ thường phục vụ cho sự so sánh, đối chiếu để khẳng định những kinh nghiệm, những bài học về cuộc sống xã hội hay hiện tượng thiên nhiên.
- Phép đối thường đi đôi với vần, nhịp và phép điệp từ ngữ và kết cấu ngữ pháp.
II. LUYỆN TẬP PHÂN TÍCH:
Giai thoại văn học: "THẦN" sợ "QUỈ"
Quan sở tại: "Kiến đậu cành cam leo quấn quít".
Quan làng Bưởi: "Ngựa về làng Bưởi chạy lanh chanh".
Câu đối dùng chi tiết cây cối.
Giai thoại văn học: "Đùa chút với ông Nghè"
Ông Nghè: "Ngói đỏ lợp nghè lớp trên đè lớp dưới" (Ta là nghè, là lớp trên - lớp trên "đè" lớp dưới). "Nghè" là cái nhà, cái dinh vua ban cho những ông đỗ tiến sĩ; "Nghè" còn là ông tiến sĩ.
Gia Cát: "Đá xanh xây cống hòn dưới nống hòn trên" (răn đe "trên đè dưới" nhưng nếu không có "hòn dưới nống hòn trên" thì trên cũng sụp). "Cống" vừa là cái cống vừa là hương cống (cử nhân - học vị dưới tiến sĩ).
Giai thoại văn học: "Một Điểm thành Điểm"
Đoàn Doãn Luân: "Đối kính hoạ mi, nhất điểm phiên thành lưỡng điểm" (Soi gương tô lông mày, một nét thành hai nét). "Điểm" vừa là chấm, nét vừa là tên Điểm.
Đoàn Thị Điểm: "Lâm trì ngoạn nguyệt, chích luân chuyển tác song luân" (Bên ao ngắm trăng, một vầng thành hai vầng). "Luân" vừa có nghĩa là vầng vừa là tên của anh (ruột).
Giai thoại văn học: "Nhiễu xanh, nhiễu đỏ"
Tổng đốc Bắc Ninh: "Quần trắng quần thâm đừng quần tụ" (quần trắng - nam, quần thâm - nữ ? Răn đe không được quần tụ họp kín biểu tình).
Cụ đồ Bưởi: "Nhiễu xanh nhiễu đỏ chớ nhiễu dân" (Nhiễu xanh nhiễu đỏ - bọn quan lại bán nước).
Giai thoại văn học: "Rượu nồng gỏi tái"
Tên chánh tổng: "Nhà cao cửa rộng, cơm trắng cá ngon, con hay chữ".
Người hàng xóm: "Trăng trong gió mát, ruợu nồng gỏi tái, gái đang xuân".
Tết đến,
cả nhà
vui như Tết
Xuân về,
mọi nẻo
đẹp như Xuân
III. Luyện tập ghi nhớ, sáng tạo:
TRẮC NGHIỆM
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
Trong các câu sau, câu nào sử dụng hình thức đối nghĩa?
Tốt gỗ hơn tốt nước sơn.
Lá lành đùm lá rách.
Ăn cỗ đi trước, lội nước theo sau.
Sự phong phú về ý nghĩa.

Sự thống nhất, hài hoà về âm thanh.

Sự cân đối trong xếp đặt, có vẻ đẹp cân xứng của ý nghĩa và âm thanh.

Tính hoàn chỉnh và dễ ghi nhớ.
Hiệu quả mà câu thành ngữ "Ở hiền gặp lành" mang lại:
Câu trả lời chưa chính xác!
Chúc mừng
Câu trả lời chính xác!
Ếch ngồi đáy giếng.

Ăn trông nồi, ngồi trông hướng.

Không thầy đố mày làm nên.

Ăn vóc học hay.
Trong các câu sau, câu nào sử dụng hình thức đối từ loại?
Câu trả lời chưa chính xác!
Chúc mừng
Câu trả lời chính xác!
Đối ý (nghĩa)

Đối từ (loại)

Đối thanh

Đối giữa hai câu
Câu thơ sau dùng hình thức đối gì?
"Chơi cùng đứa dại nên bầy dại
Kết với người khôn học nết khôn"
(Nguyễn Trãi)
Câu trả lời chưa chính xác!
Chúc mừng
Câu trả lời chính xác!
Tạo ra những câu hoặc những đoạn câu có chung một kiểu cấu tạo cú pháp, làm cho câu văn có tính chất cân đối, với dụng ý tác động về nhận thức hoặc về tình cảm.
Lặp lại một yếu tố diễn đạt (vần, nhịp, từ, cụm từ, câu) nhằm nhấn mạnh, biểu đạt cảm xúc và ý nghĩa, có khả năng gợi hình tượng nghệ thuật.
Cách xếp đặt từ ngữ, cụm từ và câu ở vị trí cân xứng nhau để tạo hiệu quả giống nhau hoặc trái ngược nhau nhằm mục đích gợi ra một vẻ đẹp hoàn chỉnh và hài hoà trong diễn đạt nhằm diễn đạt một ý nghĩa nào đó.
Lặp lại từ ngữ trong câu hoặc cụm từ nhằm tạo ra sức biểu cảm hoặc làm tăng sức diễn đạt ý nghĩa của lời nói.
Phép điệp là gì?
Câu trả lời chưa chính xác!
Chúc mừng
Câu trả lời chính xác!
Câu trả lời chưa chính xác!
Chúc mừng
Câu trả lời chính xác!
Phép điệp là biện pháp tu từ lặp lại một yếu tố diễn đạt (vần, nhịp, từ, cụm từ, câu) nhằm nhấn mạnh, biểu đạt cảm xúc và ý nghĩa, có khả năng gợi hình tượng nghệ thuật.
Phép đối là cách xếp đặt từ ngữ, cụm từ và câu ở vị trí cân xứng nhau để tạo hiệu quả giống nhau hoặc trái ngược nhau nhằm mục đích gợi ra một vẻ đẹp hoàn chỉnh và hài hoà trong diễn đạt nhằm diễn đạt một ý nghĩa nào đó.
Chúc các em học bài, làm bài thật tốt!