Tuần 31. Thực hành các phép tu từ: phép điệp và phép đối.

Trường THPT Nguyễn Trãi
Lớp 10A4
kính chào các quí thầy cô
Môn ngữ văn 10
Tiết 89,90
Thực hành các phép tu từ
Phép điệp và phép đối
Mục tiêu bài học
Kiến thức: Củng cố và nâng cao kiến thức về phép điệp trong việc sử dụng Tiếng Việt
Kỹ năng: Có kỹ năng nhận diện, phân tích cấu tạo và tác dụng của phép tu từ trên.Có khả năng sử dụng phép điệp khi cần thiết
Thái độ: Thấy được vẻ đẹp của Tiếng Việt để yêu quý, tôn trọng và giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt
Thực hành phép tu từ phép điệp và phép đối
Phép đối
Phép điệp
Ôn tập
nhận biết
Luyện tập phân tích
Luyện tập ghi nhớ sáng tạo
PHÉP ĐIỆP
1. Ôn tập về phép điệp
Nhắc lại những dạng điệp ngữ đã được học?
I. PHÉP ĐIỆP
1. Ôn tập về phép điệp
* Điệp ngữ có nhiều dạng: điệp ngữ cách quãng, điệp ngữ nối tiếp, điệp ngữ chuyển tiếp (điệp ngữ vòng)
I . PHÉP ĐIỆP
1. Ôn tập về phép điệp
Ví dụ sau tác giả đã sử dụng dạng điệp ngữ nào?

* Ví dụ 1: “Anh đã tìm em rất lâu, rất lâu
Cô gái ở Thạch Kim,Thạch Nhọn
Khăn xanh, khăn xanh phơi đầy nắng sớm
Thương em, thương em, thương em biết mấy” (Phạm Tiến Duật)

Điệp ngữ nối tiếp

* Ví dụ 2:“Cùng trông mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu,
Ngàn dâu xanh ngắt một màu.
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?” (Đoàn Thị Điểm)

Điệp ngữ vòng

* Ví dụ 3:“Vậy mà giờ đây anh em tôi sắp phải xa nhau, có thể xa nhau mãi mãi. Lạy trời đây chỉ là một giấc mơ, một giấc mơ thôi.”
( Khánh Hoài) Điệp ngữ cách quãng
?
PHÉP ĐIỆP
Ôn tập về phép điệp
Đọc ví dụ sau và chỉ ra phép điệp được sử dụng ?
Phân tích tác dụng?


Ví dụ 1: “Lá bàng đang đỏ ngọn cây
Sếu giang mang lạnh đang bay ngang trời
Mùa đông còn hết em ơi
Mà con én đã gọi người sang xuân!”
(TrÝch “TiÕng h¸t sang xu©n” Tố Hữu)
?
Điệp âm: vần “ang” lặp lại 6 lần tạo âm hưởng ngân vang
- Tác dụng: gợi cảm nhận về sự nối tiếp trôi chảy của thời gian,
I .PHÉP ĐIỆP
1.Ôn tập về phép điệp
Ví dụ 2 “Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe đông minh mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do, dân tộc đó phải được độc lập.”
(Hồ Chí Minh trích Tuyên ngôn độc lập)
Điệp ngữ:…
- Lặp cấu trúc ngữ pháp, chức năng ngữ pháp giống nhau
- Tác dụng: Nhấn mạnh phẩm chất kiên cường, bất khuất của dân tộc Việt Nam. Bác nhấn manh khẳng định quyền tự do và độc lập của dân tộc ta.
Đọc ví dụ sau và chỉ ra phép điệp được sử dụng ?
Phân tích tác dụng?
?
I . PHÉP ĐIỆP
1. Ôn tập về phép điệp
Em hãy nhắc lại khái niệm về phép điệp? Nêu đặc điểm và tác dụng ?
Khái niệm:
Phép điệp là lặp lại một yếu tố diễn đạt ( ngữ âm, từ, câu) nhằm nhấn mạnh ý nghĩa, gîi cảm xúc, nâng cao khả năng biểu cảm, gợi hình cho lời văn
Đặc điểm: Phép điệp gồm
- Điệp âm, điệp từ, điệp ngữ, điệp câu
- Điệp đầu câu, giữa câu, cách quãng, liên tiếp…
?
I . PHÉP ĐIỆP
Ôn tập về phép điệp

Tác dụng
Nhấn mạnh ý nghĩa
Dễ đọc, dễ nhớ
Gợi cảm xúc trong lòng người nghe, người đọc
I . PHÉP ĐIỆP
1. Ôn tập về phép điệp
2. Luyện tập về phép điệp
a. Bài tập 1 (SGK trang 124 )

* Đọc ngữ liệu (1) để trả lời câu hỏi:


Thử thay thế “Nụ tầm xuân” bằng “hoa tầm xuân” hay “hoa cây này” thì câu thơ sẽ như thế nào?
sự thay thế này có gợi được hình ảnh người con gái không? Vì sao?
Nếu thay "Nụ tầm xuân" bằng "hoa tầm xuân" hay "hoa cây này" làm cho hỡnh ảnh thay đổi thỡ ý nghĩa s? thay đổi, không gợi được hỡnh ảnh cô gái.


?

Gợi ý
Có gì khác về ý nghĩa,
hình ảnh, nhạc điệu?

I. PHÉP ĐIỆP
1. Ôn tập về phép điệp

2. Luyện tập về phép điệp
a. Bài tập 1 (SGK trang 124)

* Đọc ngữ liệu (1) để trả lời câu hỏi

Vì sao có sự lặp lại ở hai câu thơ sau? Nếu không lặp lại như thế thì sự so sánh đã rõ ý chưa?
Cách lặp này có giống cách lặp nụ tầm xuân ở câu trên không? Vì sao?
- Lặp lại ở câu sau nhấn mạnh hoàn cảnh bị bó buộc của cô gái
Làm rõ ý giữa hoàn cảnh thực và sự bất lực trước hoàn cảnh của cô gái
Gợi cảm xúc day dứt, tiếc nuối, xót xa
- Cách lặp này không giống với cách lặp nụ tầm xuân
?
I . PHÉP ĐIỆP
Ôn tập về phép điệp
Luyện tập về phép điệp
a. Bài tập 1 ( SGK trang 125)
* Đọc ngữ liệu (2) để trả lời câu hỏi.

- Từ lặp: Gần, thì, có, vì
Yếu tố lặp không mang sắc thái tu từ:
Vì chỉ có tác dụng nhấn mạnh cho rõ ý.
- Tác dụng:
+ Gần, thì: Nhấn mạnh ảnh hưởng của con người trong các mối quan hệ xã hội khác nhau
+ Có: Khẳng định sự kiên trì, bền bỉ sẽ thành công
+ Vì: Nhấn mạnh tình nghĩa quý hơn vật chất
Chỉ ra điệp từ sử dụng trong câu?
Điệp từ này có phải là phép điệp tu từ không?Phân tích tác dụng?
?
Lưu ý:
- Phép điệp không mang màu sắc tu từ là phép điệp chỉ có tác dụng làm cho rõ ý câu văn, câu thơ
- Phép điệp mang màu sắc tu từ: ngoài việc làm cho rõ ý, còn có tác dụng nhấn mạnh, khắc sâu chi tiết, hình ảnh hoặc gợi hình gợi cảm cho câu văn
- Tránh nhầm lẫn phép điệp với hiện tượng lặp từ không cần thiết
Câu hỏi trắc nghiệm:
Ở ví dụ sau, câu nào có sử dụng phép điệp nhưng không có giá trị tu từ?
A.”Khi tỉnh rượư lúc tàn canh
Giật mình, mình lại, thương mình xót xa” (Truyện kiều)
B. Đói cho sạch, rách cho thơm
(Tục ngữ)
?
Chỉ ra lỗi sai trong đoạn văn sau ? Em hãy viết lại đoạn văn cho tốt hơn nhưng vẫn giữ nguyên nội dung?
Nhóm 1:
Phía sau nhà em có một mảnh vườn. Mảnh vườn ở phía sau nhà em, em trồng rất nhiều loài hoa. Em trồng hoa Lan, em trồng hoa Huệ, em trồng hoa Hồng. Ngày mồng tám tháng ba ngày quốc tế phụ nữ em hái hoa tặng mẹ, em hái hoa tặng chị em.
Nhóm 2:
Nga vẫn ngồi một mình suy nghĩ mông lung. Mặc dù ngồi một mình, suy nghĩ mông lung nhưng Nga vẫn không hề tuyệt vọng. Nga không hề tuyệt vọng vì Nga tin vào ý chí của người bạn nàng gửi gắm
?
* Lỗi sai và viết lại
Phía sau nhà em có một mảnh vườn. Mảnh vườn ở phía sau nhà em, em trồng rất nhiều loài hoa. Em trồng hoa lan, em trồng hoa huệ, em trồng hoa hồng.
Ngày mồng tám tháng ba ngày quốc tế phụ nữ
em hái hoa tặng mẹ,
em hái hoa tặng chị em.
- Lỗi : lặp từ
-Viết lại: Mảnh vườn phía sau nhà em trồng rất nhiều loài hoa. Ở đó em trồng hoa lan, hoa huệ và hoa hồng. Ngày mồng tám tháng ba, em ra vườn hái hoa tặng mẹ và chị.
* Lỗi sai và viết lại
Lỗi: lặp từ
Có thể thay cụm từ: “ngồi một mình”, “suy nghĩ mông lung” bằng: Vậy, thế: Thay “Nga” bằng cô huặc nàng.
Viết lại:
Nga vẫn ngồi một mình, suy nghĩ mông lung. Mặc dù vậy, nàng vẫn không hề tuyệt vọng, vì nàng tin tưởng vào ý chí của người bạn mà mình gửi gắm…
Nga vẫn ngồi một mình, suy nghĩ mông lung . Mặc dù ngồi một mình, suy nghĩ mông lung nhưng Nga vẫn không hề tuyệt vọng. Nga không hề tuyệt vọng vì Nga tin vào ý chí của người bạn nàng gửi gắm…
Củng cố :
Nhắc lại định nghĩa về phép điệp?
Chỉ ra phương án sai? Phép điệp không có tác dụng gì trong diễn đạt?
Nhấn mạnh ý, mở rộng ý
Gây ấn tượng mạnh cho người đọc, người nghe
Gợi ra những xúc cảm trong lòng người đọc, người nghe
Tạo sự hài hoà cân xứng giữa các bộ phận của câu với nhau
?
Cuộc thi đội nào nhanh hơn
Trong thời gian 5 phút, em hãy đọc nhanh 2 điệp ngữ có giá trị tu từ và 2 điệp ngữ không có giá trị tu từ ?
(Trong ca dao tục ngữ hoặc những đoạn thơ ,đoạn văn đã được học)
Dặn dò
- Viết một đoạn văn có sử dụng phép điệp (không quá 150 từ ) về kỷ niệm thầy cô giáo hoặc ngôi trường mà em đã học?
- Đọc và soạn bài :Luyện tập về phép đối theo câu hỏi SGK
Sưu tầm 5 câu thơ hoặc đoạn văn có sử dụng phép đối
BÀI TẬP VỀ NHÀ
Cám ơn các thầy cô giáo
và các em học sinh