Tuần 30. Truyện Kiều (tiếp theo - Chí khí anh hùng)

CHÍ KHÍ
ANH HÙNG
(Trích “ Truyện Kiều” )
- Nguyễn Du -
Tuần 32.
Tiết 89.
Đọc hiểu văn bản.
I/ Tìm hiểu chung.
1.Vị trí đoạn trích.
Trích từ câu 2213 đến câu 2230 ( trên tổng số 3254 câu) trong Truyện Kiều – Nguyễn Du.
Em hãy xác định vị trí của đoạn trích?
2.Tóm tắt.
( HS tự tóm tắt)
II/ Đọc hiểu văn bản.
1. Đọc và giải thích từ khó.
2. Bố cục đoạn trích.
Đoạn trích được chia làm mấy phần? Ý chính của từng phần?
Chia làm 3 phần:
- 4 câu đầu: Từ Hải ra đi lập nghiệp lớn sau nửa năm chung sống với Kiều.
- 12 câu tiếp theo: Đối thoại Từ Hải – Thúy Kiều.
- 2 câu cuối: Từ Hải dứt áo ra đi.
→ Thể hiện chí khí anh hùng của Từ Hải.
Nửa năm hương lửa đương nồng
Trượng phu thoắt đã động lòng bốn phương
Trông vời trời bể mênh mang
Thanh gươm yên ngựa lên đường thẳng rong
3. Phân tích.
a) Chí khí anh hùng của Từ Hải.
- Thể hiện ở hành động ra đi (4 câu đầu)
Từ Hải quyết định ra đi trong hoàn cảnh nào? Hoàn cảnh ấy thể hiện gì về chí khí của người anh hùng Từ Hải?
+ Hương lửa đương nồng > < Động lòng bốn phương
Tình riêng > < Chí lớn
→ Hoàn cảnh ra đi phi thường, khác người.
Em hiểu từ trượng phu và cụm từ động lòng bốn phương như thế nào?
+ Trượng phu: chỉ người đàn ông có chí khí, bậc anh hùng.
+ Động lòng bốn phương: trong lòng náo nức cái chí tung hoành ở bốn phương trời.
Từ thoắt và thẳng rong thể hiện điều gì trong tính cách của Từ Hải?
+ Thoắt, thẳng rong: hành động mau lẹ; thái độ dứt khoát, kiên quyết; tư thế sẵn sàng lên đường.
Hình ảnh “thanh gươm yên ngựa” và “trời bể mênh mang” gợi mối quan hệ gì giữa con người với vũ trụ?
+ Thanh gươm yên ngựa (lẻ loi, đơn độc) >< Trời bể mênh mang (kì vĩ, rộng lớn)
→ Vừa gợi tầm vóc lớn lao, kì vĩ vừa gợi sự cô đơn của người anh hùng trước vũ trụ.
Hình ảnh “ Trông vời trời bể mênh mang/ Thanh gươm yên ngựa lên đường thẳng rong” xuất phát từ cảm hứng gì khi miêu tả anh hùng thời trung đại?
+ Cảm hứng vũ trụ, con người vũ trụ với kích thước kì vĩ, khát vọng phi thường.
Qua phân tích trên em thấy Từ Hải là người như thế nào? Nhận xét thái độ của Nguyễn Du đối với nhân vật?
→ Với cách sử dụng nhiều từ Hán Việt trang trọng, mang sắc thái tôn xưng, ở 4 câu đầu, tác giả đã phác họa khái quát hình ảnh người anh hùng Từ Hải thật đẹp và phi thường.
3. Phân tích.(tt)
a) Chí khí anh hùng của Từ Hải.(tt)
- Thể hiện ở hành động ra đi (4 câu đầu)
Nàng rằng: “phận gái chữ tòng
Chàng đi thiếp cũng một lòng xin đi”
Từ rằng: “tâm phúc tương tri
Sao chưa thoát khỏi nữ nhi thường tình?
Bao giờ mười vạn tinh binh
Tiếng chiêng dậy đất bóng tinh rợp đường
Làm cho rõ mặt phi thường
Bấy giờ ta sẽ rước nàng nghi gia
Bằng nay bốn bể không nhà
Theo càng thêm bận biết là đi đâu
Đành lòng chờ đó ít lâu
Chầy chăng là một năm sau vội gì!”
- Thể hiện qua cuộc đối thoại với Thúy Kiều. (12 câu tt)
3. Phân tích. (tt)
a) Chí khí anh hùng của Từ Hải.
- Câu nói của Kiều:
Nàng rằng: “phận gái chữ tòng
Chàng đi thiếp cũng một lòng xin đi”
Em hãy phân tích câu nói của Thúy Kiều để thấy được tâm trạng, tâm lí của nàng?
Xưng hô Chàng – thiếp: tình cảm mặn nồng, tha thiết.
Phận gái chữ tòng: bổn phận người vợ phải theo chồng.
Một lòng xin đi: quyết tâm theo Từ Hải.
→Vừa thể hiện tâm lí rất “ nhi nữ thường tình” vừa thể hiện phẩm chất cao đẹp của nàng: muốn đi theo để cùng chia sẻ, tiếp sức và gánh vác công việc với chồng.
Từ Hải đã nói với Kiều những nội dung gì?
Trả lời Kiều, hứa hẹn, an ủi, thuyết phục
- Lời Từ Hải:
Từ rằng: “tâm phúc tương tri
Sao chưa thoát khỏi nữ nhi thường tình?
Phân tích nội dung và cách nói của Từ Hải trong 2 câu thơ sau?
Trả lời Kiều:“...tâm phúc tương tri/ Sao...nữ nhi thường tình?” → Từ chối yêu cầu bằng lời trách thể hiện thái độ vừa tin tưởng vừa mong Kiều hiểu mình, động viên Kiều vượt qua tình cảm bịn rịn thường tình để xứng đáng là tri kỉ của một anh hùng.
3. Phân tích.
Chí khí anh hùng của Từ Hải.
- Thể hiện qua cuộc đối thoại với Thúy Kiều.(tt)
Em hãy chứng minh đây là lời Từ Hải tự bộc bạch chí khí?
Bao giờ mười vạn tinh binh
Tiếng chiêng dậy đất bóng tinh rợp đường
Làm cho rõ mặt phi thường
Bấy giờ ta sẽ rước nàng nghi gia

Lời hứa:“ Bao giờ mười vạn tinh binh, tiếng chiêng dậy đất bóng tinh rợp đường, làm cho rõ mặt phi thường”→ Lời nói bừng bừng khí thế thể hiện niềm tin sắt đá vào bản thân, sự nghiệp của mình.
“rước nàng nghi gia”: hứa trở về đón Kiều → Người anh hùng có chí khí, sự thống nhất giữa khát vọng phi thường và tình cảm sâu nặng với người tri kỉ.
Có thể xem lời của Từ Hải là lời lẽ Từ thuyết phục, an ủi Kiều (dẫn chứng cụ thể)?
Bằng nay bốn bể không nhà
Theo càng thêm bận biết là đi đâu
Đành lòng chờ đó ít lâu
Chầy chăng là một năm sau vội gì!

Em hiểu đoạn thơ này như thế nào?
Em có nhận xét gì về cách nói của nhân vật trong đoạn này?
An ủi, động viên: Chỉ rõ hiện tại khó khăn “bốn bể không nhà”
Lời an ủi chân tình, tâm lí: “Đành lòng chờ đó ít lâu…vội gì”
→ Từ Hải vừa là người anh hùng phi thường có hoài bão lớn lao, vừa là một người chồng bình thường với tình cảm sâu đậm, biết thông cảm, rất tâm lí.
Qua đoạn đối thoại trên, tính cách của người anh hùng Từ Hải được thể hiện như thế nào?
3.a) Chí khí anh hùng của Từ Hải.(tt)
- Thể hiện qua cuộc đối thoại với Thúy Kiều. (12 câu tt)

Quyết lời dứt áo ra đi
Gió mây bằng đã đến kì dặm khơi.

3. Phân tích.(tt)
a) Chí khí anh hùng của Từ Hải.
- Thể hiện ở tư thế “dứt áo ra đi” (2 câu cuối)
Quyết lời dứt áo ra đi
Gió mây bằng đã đến kì dặm khơi
+ “quyết lời”, “dứt áo”: thể hiện sự dứt khoát và phong cách mạnh mẽ, phi thường của đấng trượng phu Từ Hải trong lúc chia biệt.
Tác giả sử dụng nghệ thuật gì ở câu thơ cuối? Em hãy phân tích cái hay của việc sử dụng nghệ thuật ấy?
+ “Gió mây bằng đã đến kỳ dặm khơi”: Hình ảnh so sánh ẩn dụ thật đẹp, đầy ý nghĩa: ví Từ Hải như cánh chim bằng (đại bàng) bay cùng gió mây ra ngàn dặm diễn tả chính xác tâm trạng của Từ khi được thỏa chí tung hoành và thái độ tác giả, ngợi ca khát vọng phi thường của con người phi thường.
Kim Vân Kiều truyện ( Thanh Tâm Tài Nhân)
Truyện Kiều (Nguyễn Du)
Không kể rõ cảnh chia tay chỉ nói ngắn gọn “Vợ chồng đoàn tụ chừng nửa năm, Từ Hải liền từ biệt Thúy Kiều ra đi”. Tính cách nhân vật chỉ được thể hiện ở hành động ra đi ( nổi bật tính ngang tàng, đam mê trận mạc của một võ phu)
Kể rõ cảnh chia tay và cuộc đối thoại của hai nhân vật, làm nổi bật tính cách Từ Hải: Có khát vọng lớn về sự nghiệp nhưng đồng thời cũng là một người chồng rất tâm lí, biết chia sẻ.
→ Từ Hải của Nguyễn Du chân thực hơn, “người” hơn, có đời sống nội tâm , tình cảm sâu sắc hơn. Là một anh hùng theo quan niệm của Nguyễn Du – vừa có chí vừa có tình “ Gươm đàn nửa gánh non sông một chèo”
II/ Đọc hiểu văn bản.
1. Đọc và giải thích từ khó.
2. Bố cục đoạn trích.
3. Phân tích.
Chí khí anh hùng của Từ Hải.
Tổng Kết.
Qua việc phân tích, em hãy rút ra kết luận về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích?
- Nội Dung: Thể hiện chí khí anh hùng của Từ Hải và thái độ trân trọng, ngợi ca của tác giả (Khát vọng công lí gửi gắm qua nhân vật anh hùng lí tưởng).
- Nghệ thuật: kết hợp hài hòa ngôn ngữ tác giả và ngôn ngữ nhân vật, sáng tạo đặc sắc trong nghệ thuật xây dựng nhân vật anh hùng lí tưởng.
☺ Câu hỏi thảo luận :
? Em quan niệm như thế nào về người anh hùng trong thời đại ngày nay?
? Qua nhân vật Từ Hải, em rút ra bài học gì và vận dụng như thế nào trong cuộc sống của bản thân?
Ngay cả khi Từ Hải đã chết, Kiều vẫn khẳng định “ Từ là đấng anh hùng”. Đối với Kiều, Từ không chỉ là chồng mà còn là tri kỉ; là ân nhân; là người duy nhất tác cạn bể oan trong cuộc đời Kiều; là người duy nhất mang đến cho Kiều một đoạn đời tuy ngắn ngủi nhưng vô cùng chói lọi, vinh quang. Làm được những điều đó là bởi Từ Hải là người có hoài bão lớn lao; có khát vọng, có khả năng xoay trời chuyển đất; … nói chung, Từ Hải mang trọn phẩm chất của người anh hùng thời phong kiến. Một nhân vật anh hùng lý tưởng được Nguyễn Du xây dựng với nhiều sáng tạo để gửi gắm ước mơ, kí thác mộng lớn mà cả đời ông không thực hiện được.
DẶN DÒ:
- Học thuộc văn bản và phần Ghi nhớ.
- Chuẩn bị bài mới: Soạn bài “ Thề nguyền” (Trích “ Truyện Kiều” – Nguyễn Du) trang 115.
CHÍ KHÍ
ANH HÙNG
(Trích “ Truyện Kiều” )
- Nguyễn Du -
Tuần 32.
Tiết 89.
Đọc hiểu văn bản.