Tuần 30. Phong cách ngôn ngữ chính luận

PHONG CÁCH
NGÔN NGỮ
CHÍNH LUẬN
I. Văn bản chính luận và ngôn ngữ chính luận
1. Tìm hiểu văn bản chính luận
2. Ngôn ngữ chính luận
- Các cương lĩnh; tuyên bố
- Tuyên ngôn; lời kêu gọi, hiệu triệu
- Các bài bình luận, xã luận
- Các báo cáo, tham luận, phát biểu trong các hội thảo, hội nghị chính trị…
Hỡi đồng bào cả nước!
“Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hoá cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”.
Lời bất hủ ấy ở trong bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của nước Mỹ. Suy rộng ra, câu ấy có ý nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do.
Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791 cũng nói: “Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”.
Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được.
(…)
HỒ CHÍ MINH
TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP
“Hỡi đồng bào toàn quốc!
Chúng ta muốn hoà bình, chúng ta đã nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta một lần nữa.
Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ.
Hỡi đồng bào!
Chúng ta phải đứng lên! Bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp cứu Tổ quốc. Ai có súng thì dùng súng, ai có gươm thì dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân cứu nước (…)”.

Hà Nội, ngày 19 tháng 12 năm 1946 Hồ Chí Minh
LỜI KÊU GỌI TOÀN QUỐC KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP
Cho biết:
Nội dung của các trích đoạn vừa nghe là gì?
Mục đích của Bác Hồ khi viết và đọc các văn bản?
Thái độ, quan điểm của người viết đối với những vấn đề được đề cập?
Khái quát những nội dung vừa tìm hiểu, em hãy cho biết: mục đích viết văn bản chính luận? Thái độ quan điểm của người viết đối với những vấn đề được đề cập đến?
Mục đích: tác động đến dư luận xã hội, thuyết phục người đọc, người nghe bằng lý lẽ và lập luận dựa trên một quan điểm chính trị nhất định
Thái độ: dứt khoát, rõ ràng để giữ vững quan điểm chính trị của mình.
Quan điểm: lý lẽ và bằng chứng xác thực được nhiều người quan tâm và ủng hộ. Quan điểm đó được lập luận chặt chẽ và xác đáng để không ai có thể bác bỏ.Vì vậy, văn bản chính luận có sức thuyết phục lớn đối với người đọc và người nghe.
Em hãy cho biết các dạng tồn tại và phạm vi sử dụng của ngôn ngữ chính luận?
Ở dạng viết: Ngôn ngữ chính luận được dùng trong các tác phẩm lí luận và các tài liệu chính trị…
Ở dạng nói: ngôn ngữ chính luận tồn tại trong những lời phát biểu hội nghị, các cuộc thảo luận, tranh luận..mang tính chất chính trị
LƯU Ý
Không phải tất cả các phát biểu trong các hội nghị, đại hội đều theo phong cách ngôn ngữ chính luận (tùy theo nội dung, có những bài phát biểu lại theo phong cách ngôn ngữ hành chính, khoa học…).Chỉ có những bài phát biểu mà nội dung bàn về chính trị, mang tính chất chính trị thì mới sử dụng ngôn ngữ chính luận
Ngôn ngữ dùng trong các HTKH, BLVC…
Chỉ các phương tiện ngôn ngữ dùng trong các văn bản BLVC, HTKH … nhằm diễn giải, phân tích, bình luận.. về một vấn đề nào đó trong đời sống xã hội, trong văn chương…=> sử dụng phương pháp nghị luận
Đồng tiền cơ hồ đã thành một thế lực vạn năng. Tài năng, nhan sắc, tình nghĩa, nhân phẩm, công lí đều không còn có nghĩa gì trước thế lực của đồng tiền. Tài tình, hiếu hạnh như Kiều cũng chỉ còn là một món hàng không hơn không kém (…)
Hoài Thanh
(Sơ khảo lịch sử văn học Việt Nam - quyển IV)
Ví dụ:
Là khái niệm để chỉ các phương tiện ngôn ngữ được dùng trong các văn bản chính luận hoặc trong phát biểu ở các hội nghị, hội thảo…(có màu sắc và hiệu quả tu từ riêng) nhằm trình bày, bình luận, đánh giá những vấn đề về chính trị, xã hội, văn hóa, tư tưởng… theo một quan điểm chính trị nhất định
Ngôn ngữ chính luận
…Hiện nay, các thế lực thù địch đang lợi dụng các vấn đề dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo để phá hoại chia rẽ thanh niên, chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc; chúng dùng nhiều thủ đoạn tinh vi để tha hóa thanh niên về chính trị, làm băng hoại về đạo đức, giá trị văn hóa dân tộc, thể lực… hòng dẫn tới sự chuyển hóa chế độ.
Trước tình hình đó, yêu cầu đặt ra trước mắt và lâu dài là tổ chức Đoàn, Hội phải ra sức giúp Đảng tập hợp, đoàn kết mọi tầng lớp thanh niên thành một khối vững chắc, hình thành một thế hệ thanh niên ưu tú, có tài năng, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có tinh thần yêu nước nồng nàn, sẵn sàng đương đầu và vượt qua mọi khó khăn, thánh thức (….)
(Tổng bí thư Nông Đức Mạnh)
Ví dụ:
Từ các nội dung vừa tìm hiểu, em hãy phân biệt khái niệm NGHỊ LUẬN và CHÍNH LUẬN?
Ngh? lu?n
- L� m?t phuong ph�p tu duy (di?n gi?ng, b�n b?c, l?p lu?n), m?t ki?u l�m van trong nh� tru?ng (ngh? lu?n van chuong, ngh? lu?n x� h?i)
Chính lu?n
- L� m?t phong c�ch ngơn ng? d?c l?p v?i c�c phong c�ch ngơn ng? kh�c
- Sử dụng ở tất cả mọi lĩnh vực khi cần trình bày, diễn đạt
- Chỉ thu hẹp trong phạm vi trình bày quan điểm về vấn đề chính trị
Đoạn văn nào sau đây thuộc phong cách ngôn ngữ chính luận? Vì sao?
a. Chiến tranh có thể kéo dài 5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa. Hà Nội, Hải Phòng và một số thành phố, xí nghiệp có thể bị tàn phá, song nhân dân Việt Nam quyết không sợ!.Không có gì quý hơn độc lập, tự do!. Đến ngày thắng lợi, nhân dân ta sẽ xây dựng đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn.
(HỒ CHÍ MINH)
b. Trên trời có những vì sao có ánh sáng khác thường, nhưng con mắt của chúng ta phải chăm chú nhìn thì mới thấy, và càng nhìn thì càng thấy sáng. Văn thơ của Nguyễn Đình Chiểu cũng vậy. Có người chỉ biết Nguyễn Đình Chiểu là tác giả của Lục Vân Tiên, và hiểu Lục Vân Tiên khá thiên lệch về nội dung (...), còn ít biết thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu, khúc ca hùng tráng của phong trào yêu nước chống bọn xâm lược Pháp lúc chúng đến bờ cõi nước ta cách đây 100 năm.
(Phạm Văn Đồng)
VĂN BẢN A
Làm bài tập 3 trong SGK trang 99
2. Đọc trước đoạn trích Một thời đại trong thi ca
Tìm hiểu trước về nhà phê bình văn học Hoài Thanh; tìm hiểu thêm về phong trào thơ Mới (một số nhà thơ tiêu biểu: Xuân DIệu, Hàn Mặc Tử, Huy Cân; cái Tôi trong thơ Mới
- Soạn các câu hỏi trong phần Hướng dẫn học bài trang 104; trên cơ sở đó, lập bảng so sánh sự giống và khác nhau giữa cái Tôi và cái Ta trong thơ cũ và thơ Mới (theo mẫu)